Trong thời đại số hóa, thương mại điện tử đang bùng nổ và trở thành xu hướng tất yếu của nền kinh tế hiện đại. Để đạt được thành công trong lĩnh vực này, việc lựa chọn mô hình kinh doanh thương mại điện tử phù hợp đóng vai trò then chốt. Bài viết này cung cấp cái nhìn tổng quan về mô hình kinh doanh thương mại điện tử, từ khái niệm cơ bản, các loại mô hình phổ biến, phương thức phân phối, tiêu chí lựa chọn, đến những mẹo kinh doanh hiệu quả trên các sàn thương mại điện tử. Khám phá ngay để xây dựng chiến lược kinh doanh tối ưu cho doanh nghiệp!
Mô hình kinh doanh thương mại điện tử là gì?
Theo Oxford Business Group và các nghiên cứu từ Harvard Business Review, mô hình kinh doanh thương mại điện tử là khuôn khổ chiến lược xác định cách thức doanh nghiệp tạo ra, phân phối và thu lợi nhuận từ giá trị trong môi trường số.
Cụ thể, nó bao gồm 6 thành tố cốt lõi:
- Đối tượng khách hàng (B2B, B2C, C2C).
- Giá trị cốt lõi (sản phẩm/dịch vụ, giải pháp công nghệ).
- Kênh phân phối (website tự xây, sàn TMĐT, mạng xã hội).
- Nguồn thu nhập (bán hàng trực tiếp, phí dịch vụ, quảng cáo).
- Cơ cấu chi phí (logistics, marketing, công nghệ).
- Lợi thế cạnh tranh (công nghệ AI, dữ liệu lớn, trải nghiệm cá nhân hóa).
Ví dụ, Amazon áp dụng mô hình B2C + Marketplace , kết hợp bán hàng trực tiếp và cho phép bên thứ ba tham gia, tối ưu hóa lợi nhuận nhờ quy mô và dữ liệu khách hàng. Trong khi đó, Alibaba xây dựng hệ sinh thái đa kênh, tích hợp TMĐT, tài chính số (Alipay) và logistics (Cainiao).
>> Xem thêm: Các kênh bán hàng phổ biến và hiệu quả nhất hiện nay
Các loại mô hình thương mại điện tử hiện nay
Mô hình B2B (Business-to-Business)
Mô hình kinh doanh thương mại điện tử B2B chiếm 80% tổng giá trị giao dịch toàn cầu (theo McKinsey), tập trung vào mua bán nguyên liệu, máy móc hoặc dịch vụ giữa các doanh nghiệp. Đặc điểm nổi bật là hợp đồng dài hạn, giá trị đơn hàng lớn và quy trình đàm phán phức tạp. Doanh nghiệp B2B thường áp dụng chuyển đổi số để tối ưu chuỗi cung ứng, như tích hợp hệ thống ERP hoặc AI dự báo nhu cầu.
Alibaba là sàn B2B lớn nhất thế giới, kết nối 10 triệu nhà cung cấp với doanh nghiệp toàn cầu. Năm 2022, nền tảng này đạt doanh thu 130 tỷ USD , chiếm 60% thị phần xuất khẩu trực tuyến của châu Á.
Căn cứ vào hình thức hoạt động, kinh doanh B2B chia ra 4 mô hình phổ biến nhất như sau:
- Mô hình B2B thiên về bên bán: Doanh nghiệp sở hữu 1 trang thương mại điện tử chính (website), cung cấp sản phẩm cho bên thứ ba.
- Mô hình B2B thiên về bên mua: Các doanh nghiệp áp dụng mô hình này sẽ nhập sản phẩm từ bên thứ ba, thậm chí xây dựng cả trang web để thông báo về nhu cầu mua hàng hóa của mình.
- Mô hình B2B trung gian: Doanh nghiệp sở hữu sàn TMĐT sẽ đứng giữa hai doanh nghiệp để giao dịch sản phẩm, hàng hóa thông qua sàn giao dịch.
- Mô hình B2B hợp tác thương mại: Mô hình này có điểm tương đồng với mô hình B2B trung gian. Tuy nhiên, điểm khác nhau là mô hình hợp tác thương mại sẽ thuộc quyền sở hữu của nhiều đơn vị.
>> Đọc thêm: B2B là gì & 4 mô hình B2B phổ biến trong kinh doanh
Mô hình B2C (Business-to-Consumer)
Mô hình B2C chiếm 65% thị phần doanh thu bán lẻ trực tuyến (theo Statista), tập trung vào bán hàng từ doanh nghiệp đến người tiêu dùng cuối. Thành công của B2C phụ thuộc vào phương thức phân phối đa kênh (website, social commerce) và công nghệ cá nhân hóa trải nghiệm.
Hiện tại, mô hình B2C có 4 loại hình phổ biến nhất:
- Mô hình B2C với người bán trực tiếp
- Mô hình B2C trung gian trực tuyến: Doanh nghiệp sẽ kết nối người mua với người bán thông qua trang thương mại điện tử
- Mô hình B2C dựa trên quảng cáo: Doanh nghiệp sẽ đầu tư chi phí để quảng cáo sản phẩm
- Mô hình B2C dựa và cộng đồng: Doanh nghiệp sẽ bán hàng dựa trên nền tảng mạng xã hội
Amazon dẫn đầu thị trường B2C với 300 triệu khách hàng, nhờ hệ thống logistics giao hàng trong 24h và AI đề xuất sản phẩm. Năm 2023, 40% doanh thu của Amazon đến từ dịch vụ Fulfillment by Amazon (FBA).
Để thành công với mô hình B2C đa kênh và quản lý hiệu quả đơn hàng từ nhiều sàn thương mại điện tử, việc quản lý tập trung là rất quan trọng. Khám phá giải pháp MISA AMIS CRM giúp kết nối trực tiếp với Shopee, Lazada, Tiktok Shop để theo dõi và xử lý đơn hàng thuận tiện trên một nền tảng duy nhất.
Mô hình C2C (Consumer-to-Consumer)
Mô hình kinh doanh thương mại điện tử C2C cho phép người tiêu dùng trao đổi hàng hóa/dịch vụ trực tiếp qua nền tảng trung gian. Phân khúc này chiếm 15% thị phần tại Mỹ (theo eMarketer), phát triển nhờ xu hướng kinh tế chia sẻ và chuyển đổi số. Nền tảng C2C yêu cầu hệ thống bảo mật, đánh giá uy tín và giải quyết tranh chấp để xây dựng niềm tin.
eBay là nền tảng C2C lâu đời nhất, với 182 triệu người dùng hoạt động. Năm 2022, doanh thu từ đấu giá trực tuyến đạt 10,4 tỷ USD , trong đó 60% thuộc phân khúc hàng secondhand. Tại Việt Nam, Chợ Tốt xử lý 50.000 giao dịch/tháng , tập trung vào mua bán xe máy và đồ gia dụng.
>>> Xem thêm: Các ví dụ về hành vi mua hàng của người tiêu dùng
Mô hình C2B (Consumer-to-Business)
Mô hình C2B đảo ngược quy trình truyền thống khi người dùng cung cấp sản phẩm/dịch vụ cho doanh nghiệp. Phân khúc này tăng trưởng 25%/năm (theo Forbes), tập trung vào lĩnh vực sáng tạo, công nghệ và dịch vụ tự do. Doanh nghiệp tiết kiệm chi phí nhân sự, trong khi người dùng tận dụng kỹ năng để kiếm thu nhập thụ động.
Upwork kết nối 12 triệu freelancer với doanh nghiệp toàn cầu. Năm 2023, nền tảng này đạt doanh thu 500 triệu USD , trong đó 70% dự án thuộc lĩnh vực IT và thiết kế. 99designs là ví dụ điển hình, nơi designer tự do đấu thầu thiết kế logo cho các công ty như Airbnb.
Mô hình B2G (Business-to-Government)
Mô hình B2G tập trung vào đấu thầu công trực tuyến, yêu cầu tuân thủ nghiêm ngặt quy định pháp lý. Gartner đánh giá phân khúc này tăng trưởng 20%/năm tại châu Âu nhờ chính sách số hóa của chính phủ. Doanh nghiệp cần tối ưu hồ sơ năng lực và minh bạch trong báo giá để cạnh tranh.
Cisco tham gia đấu thầu cung cấp hạ tầng mạng cho chính phủ Nhật Bản với hợp đồng 500 triệu USD vào 2022. Dự án này giúp Nhật Bản nâng cao an ninh mạng và hiệu suất quản lý đô thị thông minh.
Mô hình G2C (Government-to-Consumer)
Mô hình G2C cung cấp dịch vụ công trực tuyến từ chính phủ đến người dân, như nộp thuế, đăng ký giấy tờ. Theo World Bank , 70% quốc gia áp dụng G2C đạt tỷ lệ hài lòng 85% nhờ tính minh bạch và tiết kiệm thời gian.
MyGov của Singapore tích hợp 350 dịch vụ công , giúp 95% thủ tục hành chính được xử lý trong 5 phút. Năm 2023, nền tảng này đạt tỷ lệ sử dụng 92% trong nhóm dân số 18-45 tuổi, giảm 70% tham nhũng so với phương thức truyền thống.
Các phương thức phân phối trên mô hình kinh doanh thương mại điện tử
1. Website tự xây (Self-owned Platform)
Mô hình kinh doanh thương mại điện tử qua website tự xây cho phép doanh nghiệp kiểm soát toàn bộ trải nghiệm khách hàng, từ thiết kế giao diện đến dữ liệu bán hàng. Đây là kênh lý tưởng để xây dựng thương hiệu độc lập và tối ưu chuyển đổi số , như tích hợp AI phân tích hành vi hoặc hệ thống thanh toán tự động.
Tuy nhiên, chi phí phát triển và duy trì website tự xây rất cao, đặc biệt với doanh nghiệp nhỏ. Việc tối ưu SEO, tốc độ tải trang và bảo mật đòi hỏi nguồn lực công nghệ mạnh. Điều này khiến phương thức này chỉ phù hợp với những doanh nghiệp có ngân sách lớn và tầm nhìn dài hạn trong mô hình kinh doanh thương mại điện tử.
Xu hướng hiện nay là tích hợp website tự xây với các nền tảng khác như CRM hoặc ERP để quản lý tập trung. Ví dụ, Nike kết hợp website với ứng dụng Nike Training Club, tạo hệ sinh thái khép kín để tăng loyalty. Điều này phản ánh sự linh hoạt cần thiết trong phương thức phân phối của mô hình kinh doanh thương mại điện tử.
2. Sàn thương mại điện tử (Marketplace)
Sàn TMĐT (Shopee, Lazada) là kênh phân phối chủ lực trong kinh doanh online, chiếm thị phần lớn toàn cầu. Ưu điểm nổi bật là khả năng tiếp cận hàng triệu khách hàng và tận dụng logistics sẵn có. Tại Việt Nam, Shopee thống trị thị trường nhờ chiến lược flash sale và freeship hấp dẫn.
Tuy nhiên, cạnh tranh trên sàn rất gay gắt, nhà bán phải chịu chi phí hoa hồng cao và phụ thuộc thuật toán. Để tồn tại, doanh nghiệp cần kết hợp bán hàng đa kênh, ví dụ quảng cáo Google Ads hoặc làm việc với KOLs, nhằm tăng nhận diện và giảm phụ thuộc vào sàn.
Việc đồng bộ đơn hàng tự động từ các sàn thương mại điện tử phổ biến như Shopee, TikTok Shop, Lazada về một hệ thống quản lý duy nhất sẽ giúp bạn giải quyết hiệu quả thách thức này. Xem ngay video hướng dẫn chi tiết cách thực hiện với MISA AMIS CRM dưới đây:
3. Mạng xã hội (Social Commerce)
Livestream bán hàng và influencer marketing trên Facebook , Instagram đang định hình lại mô hình kinh doanh thương mại điện tử. McKinsey dự báo social commerce sẽ chiếm 25% thị phần vào 2025.
Thách thức lớn nhất là duy trì tương tác và xử lý phản hồi khách hàng. Doanh nghiệp cần đầu tư vào content sáng tạo và đội ngũ quản lý 24/7. Ngoài ra, việc đo lường hiệu quả chiến dịch trên mạng xã hội đòi hỏi công cụ phân tích chuyên sâu, như Google Analytics hoặc Meta Business Suite.
Xu hướng tương lai là kết hợp AR/VR để tăng trải nghiệm mua sắm. Ví dụ, Sephora cho phép khách hàng thử son môi ảo qua Instagram, giảm tỷ lệ đổi trả 30% . Điều này phản ánh sự sáng tạo cần thiết trong phương thức phân phối của mô hình kinh doanh thương mại điện tử.
4. Ứng dụng di động (Mobile App)
Mobile app là phương thức phân phối chiếm 70% giao dịch TMĐT tại châu Á (theo App Annie), nhờ trải nghiệm cá nhân hóa và loyalty program.
Tuy nhiên, tỷ lệ uninstall app sau lần đầu sử dụng lên đến 40%. Để giữ chân khách hàng, doanh nghiệp cần liên tục cải tiến UX/UI, kết hợp chuyển đổi số để tối ưu tốc độ tải và thông báo cá nhân hóa.
5. Dropshipping
Dropshipping giúp doanh nghiệp loại bỏ rủi ro tồn kho trong mô hình kinh doanh thương mại điện tử bằng cách hợp tác với nhà cung cấp giao hàng trực tiếp. Shopify kết hợp Oberlo giúp 1 triệu doanh nghiệp triển khai mô hình này, tiết kiệm 40% chi phí vận hành.
Tuy nhiên, chất lượng dịch vụ phụ thuộc hoàn toàn vào đối tác logistics. Nếu giao hàng trễ hoặc sản phẩm lỗi, uy tín doanh nghiệp sẽ bị ảnh hưởng. Do đó, việc lựa chọn nhà cung cấp uy tín là yếu tố sống còn.
Xu hướng mới là dropshipping kết hợp sản xuất theo yêu cầu (on-demand manufacturing). Ví dụ, Printful cho phép in ấn thiết kế lên sản phẩm sau khi khách đặt hàng, giảm lãng phí và tăng tính cá nhân hóa. Điều này phản ánh sự tiến hóa của phương thức phân phối trong mô hình kinh doanh thương mại điện tử.
6. Logistics thông minh
Logistics là xương sống của mô hình kinh doanh thương mại điện tử, chiếm 20% chi phí. Cainiao (Alibaba) xử lý 1 tỷ đơn hàng trong 24h nhờ drone và robot kho, giảm 50% thời gian giao hàng. Công nghệ AI cũng được dùng để dự báo nhu cầu và tối ưu tuyến vận chuyển.
Doanh nghiệp nhỏ thường hợp tác với đơn vị 3PL (third-party logistics) để giảm chi phí. Tuy nhiên, điều này làm giảm kiểm soát chất lượng. Ví dụ, DHL cung cấp dịch vụ fulfillment cho các SME, nhưng tỷ lệ giao hàng trễ vẫn ở mức 10% do phụ thuộc vào đối tác địa phương.
Xu hướng tương lai là logistics tự động hóa hoàn toàn. Amazon đầu tư vào xe tự lái và kho thông minh để xử lý 10.000 đơn hàng/giờ. Điều này cho thấy mô hình kinh doanh thương mại điện tử đang dần phụ thuộc vào công nghệ để tối ưu phương thức phân phối.
Tiêu chí lựa chọn mô hình kinh doanh trong thương mại điện tử
1. Phân tích đối tượng khách hàng và đặc điểm sản phẩm
Xác định rõ phân khúc khách hàng (B2B/B2C/B2G) và nhu cầu của họ là bước đầu tiên. Sản phẩm vật lý đòi hỏi phương thức phân phối mạnh, trong khi sản phẩm số phù hợp với mô hình subscription hoặc B2B. Mô hình kinh doanh thương mại điện tử cần linh hoạt để đáp ứng kỳ vọng về giá, tốc độ giao hàng và trải nghiệm mua sắm.
2. Đánh giá nguồn lực công nghệ và tài chính
Năng lực công nghệ quyết định khả năng triển khai chuyển đổi số , như AI phân tích dữ liệu hoặc hệ thống ERP. Doanh nghiệp cần cân đối chi phí đầu tư vào nền tảng, marketing và logistics. Ví dụ, mô hình tự xây website yêu cầu ngân sách lớn, trong khi dropshipping tiết kiệm chi phí kho vận.
3. Khả năng mở rộng và lợi thế cạnh tranh
Mô hình phải có tính mở rộng để thích ứng với thị trường. Lợi thế như công nghệ độc quyền, dữ liệu khách hàng hoặc giá cả cạnh tranh giúp doanh nghiệp khác biệt. Mô hình kinh doanh thương mại điện tử kết hợp đa kênh (website + sàn TMĐT) thường có tỷ lệ tiếp cận cao hơn.
4. Tuân thủ pháp lý và tích hợp hệ sinh thái
Với mô hình B2G, tuân thủ quy định về đấu thầu và bảo mật là bắt buộc. Tích hợp đa kênh (social commerce, mobile app) giúp giảm rủi ro phụ thuộc vào một nền tảng. Chuyển đổi số trong logistics hoặc thanh toán cũng là yếu tố then chốt để tối ưu hiệu quả.
Mẹo kinh doanh hiệu quả trên sàn thương mại điện tử
Trong bối cảnh thương mại điện tử phát triển mạnh mẽ, việc tối ưu hóa hoạt động kinh doanh trên các sàn như Shopee, Lazada hay Tiki là yếu tố sống còn. Các doanh nghiệp cần áp dụng chiến lược thông minh để tăng trưởng bền vững. Dưới đây là những mẹo thiết thực, giúp nâng cao hiệu quả kinh doanh trên sàn thương mại điện tử, dựa trên kinh nghiệm thực tiễn và xu hướng chuyển đổi số.
1. Kết nối sàn TMĐT vào phần mềm quản lý bán hàng để kiểm soát và tối ưu
Đối với các nhà quản lý và chủ doanh nghiệp (C-level), việc vận hành gian hàng trên nhiều sàn thương mại điện tử hàng đầu như Shopee, Lazada, TikTok Shop thường đi kèm với nhiều thách thức trong quản lý. Dữ liệu đơn hàng, doanh thu, thông tin khách hàng bị phân mảnh trên từng nền tảng riêng lẻ, khiến việc có được cái nhìn tổng thể theo thời gian thực trở nên khó khăn. Việc tổng hợp báo cáo thủ công từ nhiều nguồn không chỉ tiêu tốn thời gian, nguồn lực mà còn dễ dẫn đến sai sót, ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng ra quyết định chiến lược và kiểm soát hiệu quả kinh doanh.
Để giải quyết triệt để “nỗi đau” này và giành lại quyền kiểm soát toàn diện, việc ứng dụng một phần mềm quản lý bán hàng có khả năng quản lý tập trung dữ liệu từ các sàn là bước đi then chốt. MISA AMIS CRM là một giải pháp mạnh mẽ được thiết kế để giúp doanh nghiệp làm chủ hoạt động kinh doanh đa kênh trên sàn TMĐT, với các khả năng nổi bật:
- Kết nối trực tiếp và tự động đồng bộ dữ liệu từ các sàn phổ biến như Shopee, Lazada, TikTok Shop.
- Quản lý tập trung toàn bộ đơn hàng về một giao diện duy nhất, cho phép dễ dàng lọc và theo dõi đơn hàng theo thời gian, theo từng sàn, hoặc theo từng gian hàng cụ thể.
- Cung cấp báo cáo tức thì về giá trị đơn hàng theo từng kênh, giúp đánh giá hiệu quả chính xác.
- Nhanh chóng xác định loại hàng hóa bán chạy trên từng sàn, làm cơ sở cho việc tối ưu tồn kho và xây dựng chiến lược marketing phù hợp.
Bằng cách này, nhà quản lý có thể nắm bắt bức tranh kinh doanh đa sàn một cách đầy đủ, chính xác, từ đó đưa ra các quyết sách kịp thời và tối ưu hóa quy trình vận hành.
2. Nắm vững quy tắc và đối tượng của sàn TMĐT
Hiểu rõ cơ chế hoạt động của từng sàn là nền tảng để tối ưu hiệu suất. Ví dụ, Shopee ưu tiên sản phẩm có tỷ lệ chuyển đổi cao và giá cạnh tranh thông qua thuật toán xếp hạng, trong khi Lazada tập trung vào trải nghiệm đa kênh (online-to-offline). Phân tích đối tượng khách hàng giúp điều chỉnh chiến lược:
- Gen Z chiếm 60% người dùng TikTok Shop → tập trung vào mặt hàng thời trang nhanh, giá mềm.
- Nhóm 25-45 tuổi trên Shopee Mall ưu tiên sản phẩm chất lượng cao, chính hãng.
3. Tối ưu hóa trải nghiệm sản phẩm
Trải nghiệm mua sắm liền mạch quyết định 70% quyết định mua hàng (theo Baymard Institute ).
- Hình ảnh/video chất lượng: SHEIN sử dụng video ngắn trên TikTok để giới thiệu sản phẩm, tăng 40% tỷ lệ tương tác.
- Công nghệ cá nhân hóa: Sephora tích hợp AR thử son ảo trên app, giảm 30% tỷ lệ đổi trả nhờ khách hàng “trải nghiệm” trước khi mua.
- Đánh giá và FAQ: Tận dụng UGC (nội dung người dùng tạo) để xây dựng niềm tin, đặc biệt trên các sàn C2C như Chợ Tốt.
4. Ứng dụng dữ liệu và công nghệ để cá nhân hóa
Dữ liệu khách hàng là “vũ khí” cạnh tranh then chốt.
- AI phân tích hành vi: Amazon đề xuất sản phẩm dựa trên lịch sử mua hàng, đóng góp 35% doanh thu.
- Dynamic Pricing : Các sàn B2B như Alibaba sử dụng AI điều chỉnh giá theo biến động thị trường, tối ưu lợi nhuận.
- CRM thông minh: Nike kết hợp app Nike Training Club với loyalty program, tăng 25% giá trị đơn hàng trung bình nhờ cá nhân hóa ưu đãi.
5. Đa dạng hóa kênh bán hàng
Phụ thuộc vào một sàn TMĐT làm tăng rủi ro khi thuật toán thay đổi.
- Kết hợp website tự xây + sàn TMĐT: Decathlon bán hàng qua Shopee để tiếp cận khách hàng mới, đồng thời dùng website riêng để xây dựng thương hiệu.
- Social Commerce: 70% doanh thu của SHEIN đến từ Instagram và TikTok nhờ chiến lược “mua ngay” (in-app purchase).
- Dropshipping + Logistics thông minh: Các SME hợp tác với đơn vị vận chuyển như Giao Hàng Nhanh để rút ngắn thời gian giao hàng xuống 24h, tăng điểm đánh giá trên sàn.
contact@misa.com.vn
0904 885 833
https://www.misa.vn/
