VUCA là gì? Làm thế nào để không tụt hậu trong thời đại VUCA

Thế giới VUCA đang đặt ra nhiều thách thức mới cho các tổ chức và doanh nghiệp, nhưng cũng đem lại cơ hội cho những người dám thay đổi và thích ứng. Để không tụt hậu trong thời đại VUCA, chúng ta cần có tinh thần dẻo dai, sẵn sàng học hỏi và thích nghi với môi trường thay đổi liên tục

1. VUCA là gì? Giải nghĩa kỷ nguyên biến động

VUCA với bốn đặc tính chính, đã được giới thiệu vào những năm 1990 để mô tả một thế giới vô cùng biến đổi:

Biến động (Volatility): Trong môi trường sản xuất hiện đại, mọi thứ thay đổi liên tục và mạnh mẽ. Sự biến động này kèm theo sự tương tác đa chiều của hàng trăm, hàng nghìn dòng thông tin mới mỗi ngày. Điều này tạo ra một môi trường không ổn định và đầy thách thức cho doanh nghiệp.

Không chắc chắn (Uncertainty): Bởi vì mức độ biến động và phức tạp của thế giới hiện nay, khả năng dự đoán và dự báo trong kinh doanh trở nên đầy không chắc chắn. Hoạch định kế hoạch trở nên khó khăn, và đôi khi, các quyết định phải thay đổi bất ngờ khi cạnh tranh xuất hiện từ đâu đó một cách đột ngột.

Phức tạp (Complexity): Môi trường sản xuất ngày càng phức tạp, với hàng loạt các yếu tố tương tác và tác động qua lại nhanh chóng. Doanh nghiệp thường bị đánh bại bởi lượng lớn thông tin nhiễu, dẫn đến sự mơ hồ và không rõ ràng về nguyên nhân và yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động sản xuất.

Mơ hồ (Ambiguity): Trong môi trường sản xuất phức tạp, các yếu tố thường mất tích và trở nên mơ hồ. Sự kiểm soát giảm đi và sự không chắc chắn gia tăng, khiến cho việc định hình và dự đoán kết quả trở nên khó khăn hơn.

2. Thời đại VUCA khó đoán và nhiều thách thức

Theo báo cáo được công bố vào ngày 10/06/2020 bởi Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD – Organisation for Economic Co-operation and Development), dự báo cho thấy nền kinh tế toàn cầu sẽ tiếp tục chịu ảnh hưởng của suy thoái với sự suy giảm dự kiến thêm 6% trong năm nay, trước khi có khả năng bắt đầu quá trình hồi phục vào năm 2021. Điều này đang dẫn đến một thời kỳ suy thoái trong nền kinh tế toàn cầu, được xem là tồi tệ nhất trong một thế kỷ.

OECD cũng đã đưa ra cảnh báo rằng nếu có một làn sóng nhiễm Covid-19 mới xuất hiện, sẽ gây ra sự gián đoạn trong quá trình phục hồi kinh tế và gây thêm nhiều vết thương kinh tế nghiêm trọng hơn. Đầu tháng 6, World Bank cũng đã đưa ra dự báo về việc nền kinh tế toàn cầu sẽ suy giảm 5,2% trong năm 2020, trong khi Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) đã ước tính mức giảm 3% vào tháng 4. Đây đều là những dự đoán bi quan đến tình hình kinh tế được đưa ra bởi các tổ chức tài chính hàng đầu trên thế giới.

Sự suy thoái của nền kinh tế toàn cầu đang kéo theo những hậu quả đáng kể, ảnh hưởng trực tiếp đến tài chính cá nhân, như sự giảm thu nhập, nguy cơ thất nghiệp, và nguy cơ phá sản đe dọa. Mặc dù những nỗ lực tổng lực, chúng ta đã đối mặt và ứng phó với đại dịch Covid-19 một cách tương đối an toàn, và nền kinh tế của chúng ta không chịu tổn thất nghiêm trọng như một số quốc gia khác. Tuy nhiên, điều này không đồng nghĩa với việc chúng ta không cảm nhận được sự suy thoái tổng thể, đặc biệt trong bối cảnh của thế giới vô cùng liên kết như hiện nay.

Câu hỏi quan trọng đặt ra là: “Chúng ta nên làm gì để duy trì sự ổn định và hoàn thiện trong thời kỳ VUCA (Biến động, Bất định, Phức tạp, Mơ hồ)?” Thay vì bị đánh bại bởi sự rối ren và đối mặt với sự biến đổi mà không phương hướng, chúng ta có thể thực hiện những bước đi tích cực và nắm lấy sự kiểm soát. Điều này bao gồm các chiến lược và bí quyết để tự bảo vệ và định hình lý tưởng của chúng ta khi đối mặt với “các làn sóng công kích” trong môi trường VUCA.

3. Làm thế nào để tồn tại trong kỷ nguyên VUCA?

3.1 Đối với cá nhân

Xác định mục tiêu rõ ràng

Sự biến đổi và sự hỗn loạn trong thế giới hiện đại có thể được tưởng tượng như một lớp sương dày, che khuất tầm nhìn của chúng ta. Vì vậy, trước khi bước vào việc đặt ra các mục tiêu, việc quan trọng nhất là bạn phải có khả năng tự nhìn thấu và hiểu rõ bản thân mình.

Đặc biệt nếu bạn đang là sinh viên, việc xác định mục tiêu học tập dài hạn là một bước quan trọng. Điều này bao gồm việc đưa ra quyết định về hướng đi nghề nghiệp của bạn (ví dụ: chọn ngành nghề và lĩnh vực nào), và sau đó xác định phương pháp học tập phù hợp để đạt được mục tiêu đó.

Luôn giữ tinh thần cầu tiến, linh hoạt

Những câu hỏi “nếu như” và việc tưởng tượng về các biến cố có thể xảy ra thường đánh bại sự tự tin và đánh thức sự lo lắng, khiến chúng ta tiếp tục ở trong khu vực an toàn của mình. Sự không rõ ràng của tương lai thường khiến chúng ta suy nghĩ quá mức.

Tuy nhiên, trong kỷ nguyên VUCA, có một điều quan trọng hơn cả, đó là khả năng đối mặt với sự không chắc chắn. Điều này đòi hỏi tinh thần cầu tiến và linh hoạt để nâng cao hiểu biết của chúng ta và thấu hiểu rằng trong môi trường thách thức, chúng ta có thể gặp phải nhiều rủi ro và khó khăn.

Những quyết định táo bạo không phải lúc nào cũng dẫn đến kết quả tốt ngay từ đầu. Thậm chí có thể có những thất bại. Tuy nhiên, những thất bại này đôi khi cũng là bước đi quan trọng để học hỏi, trưởng thành, và sau đó, chúng ta có thể đứng lên, thử lại và tiến xa hơn.

Tỉnh táo trước những thông tin đa chiều

Xã hội trở nên phức tạp khi nguồn tin không chính thống và thông tin gây nhiễu dư luận bùng nổ. Chúng ta thường dễ dàng bị “dắt mũi” bởi dòng thông tin đa dạng, và điều này có thể gây ra những tác động tiêu cực, cả đối với chúng ta và môi trường xung quanh.

Do đó, khi tiếp cận thông tin, chúng ta cần hết sức cẩn trọng và nên nhấn nút “tạm dừng” trước khi đưa ra bất kỳ bình luận hoặc quyết định nào. Thái độ tốt nhất là lắng nghe, lựa chọn thông tin từ nhiều góc độ khách quan và đa dạng, và đảm bảo sự xác thực của vấn đề hiện tại trước khi đưa ra suy nghĩ và hành động.

Chuẩn bị tinh thần tích cực trước VUCA

Cuối cùng, thời đại VUCA thực sự là biểu tượng của sự thay đổi nhanh chóng và liên tục trong thế giới hiện đại. Đó là lý do tại sao khả năng thích nghi và linh hoạt trở thành câu trả lời đúng đắn khi bạn đối diện với tương lai không rõ ràng.

Học hỏi từ những sự kiện gần đây của thời đại, bạn cần trang bị cho bản thân tinh thần tích cực để ứng phó linh hoạt mỗi khi đối mặt với những biến đổi bất ngờ.

3.2 Đối với các tổ chức và doanh nghiệp

Thiết lập tầm nhìn ngắn hạn và dài hạn

 Mỗi lãnh đạo cần sở hữu một tầm nhìn dài hạn cho các mục tiêu toàn cầu của tổ chức. Để thực hiện điều này, việc tạo sự kết nối trong tổ chức và thúc đẩy truyền thông là rất quan trọng. Ngoài ra, việc duyệt xét và phân tích các thông tin về môi trường bên ngoài cùng với các lựa chọn chi tiết cho tương lai của doanh nghiệp cũng là một phần không thể thiếu của nhiệm vụ của nhà lãnh đạo.

Luôn theo sát thị trường và sẵn sàng thay đổi

Các doanh nghiệp cần liên tục theo dõi và nắm bắt các xu hướng cũng như tổng hợp thông tin chi tiết về các đối thủ cạnh tranh. Điều này giúp xác định các yếu tố ảnh hưởng đến quá trình kinh doanh một cách chính xác hơn. Dựa trên thông tin thu thập được, bạn có thể phát triển chiến lược và các biện pháp giải quyết thích hợp để đối phó với những thách thức trong thời kỳ khó khăn.

Nâng cao khả năng thích ứng

Trước những thách thức không thể dự đoán trước, doanh nghiệp nên luôn duy trì tư duy chuẩn bị để đối mặt với chúng. Hơn nữa, lãnh đạo cần đảm bảo rằng nhân viên được trang bị khả năng tư duy sáng tạo và khả năng thích nghi dài hạn để có thể phản ứng linh hoạt trước những tình huống khó khăn và thay đổi.

Đưa ra quyết định dựa trên dữ liệu

Rơi vào tình trạng sử dụng thông tin đến từ một nguồn duy nhất thường tiềm ẩn nhiều rủi ro. Vì vậy, quan trọng hơn hết là bạn nên tiếp cận nhiều nguồn dữ liệu khác nhau, bao gồm cả phản hồi từ khách hàng và ý kiến của nhân viên, để có cái nhìn toàn diện và theo dõi các thay đổi một cách chính xác.

Đẩy mạnh hợp tác theo nhóm

Mối kết nối giữa nhân viên và tổ chức nội bộ đóng một vai trò cực kỳ quan trọng. Vì lý do này, doanh nghiệp cần tạo điều kiện thuận lợi để các bộ phận và phòng ban có thể làm việc cùng nhau và hợp tác tốt hơn. Đồng thời, lãnh đạo cũng cần tăng cường việc lắng nghe ý kiến của nhân viên.

Lấy khách hàng làm trung tâm

Để tối ưu hóa hoạt động kinh doanh, bạn cần thấu hiểu và đáp ứng một cách toàn diện nhu cầu của khách hàng. Điều quan trọng là doanh nghiệp phải nghiên cứu sâu về sở thích, thói quen, và trải nghiệm của người tiêu dùng. Bằng cách này, bạn có thể phát triển các sản phẩm hoặc dịch vụ phù hợp với những thông tin từ khách hàng và tiết kiệm được nhiều chi phí.

4. Chiến lược giúp các tổ chức phát triển bền vững trong thời đại VUCA

Giảm sự phụ thuộc vào nhân sự trình độ thấp

Bất kể loại khủng hoảng nào, nó luôn đặt ra những yêu cầu mới và ngày càng nghiêm ngặt hơn. Nhiệm vụ của các doanh nghiệp là phải đáp ứng những yêu cầu an toàn này và tiếp tục tiến tới mục tiêu của tổ chức.

Ví dụ, trong đại dịch hiện nay, việc tuân thủ các biện pháp kiểm soát lây nhiễm và thực hiện các chính sách an toàn là điều bắt buộc đối với các doanh nghiệp. Các nhà máy có thể xem xét triển khai nhiều hơn robot trong quá trình sản xuất để giảm rủi ro và tạo ra khoảng cách an toàn giữa các công nhân.

Tự động hóa các nghiệp vụ

Tự động hóa được xem là một chiến lược hợp lý nhất để đạt được hiệu quả trong môi trường VUCA. Trong bối cảnh thay đổi diễn ra nhanh chóng, việc sử dụng các robot tự động cho phép tích hợp sự linh hoạt, dễ dàng xác định lại mục tiêu và tạo sự hợp tác hiệu quả với con người.

Hoạch định mọi trường hợp có thể xảy ra

Bất kỳ doanh nghiệp sản xuất nào cũng cần phải có một kế hoạch phát triển cụ thể và khả năng phản ứng tức thì đối mặt với những thách thức trong thời kỳ biến đổi. Nếu không, họ sẽ rơi vào nguy cơ bị loại bỏ khỏi thị trường một cách nhanh chóng. Doanh nghiệp cần thấu hiểu và nắm bắt cơ hội, và phải có một hướng dẫn cụ thể cho việc chuyển đổi mọi khía cạnh trong tổ chức, từ nhân lực đến tài sản vật lý. Như vậy, họ có thể dự đoán và phản ứng một cách hiệu quả hơn đối với sự thay đổi, biến những trở ngại bất ngờ thành cơ hội mới.

Đáp ứng các tiêu chuẩn an toàn mới

Xu hướng gia công trước đây thường được thúc đẩy bởi sự phụ thuộc vào lao động có mức chi phí thấp. Tuy nhiên, trong bối cảnh hiện tại, các tiến bộ trong công nghệ, đặc biệt là trí tuệ nhân tạo và người máy, đã tạo ra các hệ thống tự động mới mà ít đòi hỏi sự can thiệp của con người.

5. Kết luận

Trong một thế giới không ngừng thay đổi như thời đại VUCA, khả năng thích nghi và linh hoạt là chìa khóa để không tụt hậu. Để tồn tại và phát triển trong môi trường này, doanh nghiệp cần chủ động thích ứng với biến động.