Theo Forbes 100% các công ty trong danh sách Fortune 50 và 84% các công ty Fortune 500 đều triển khai chương trình mentorship. Con số đủ để chứng minh tầm quan trọng của mentor trong hành trình phát triển nghề nghiệp và cá nhân. Dù là người mới bắt đầu hay nhà quản lý giàu kinh nghiệm, ai cũng cần một người mentor dẫn đường. Trong bài viết này, hãy cùng MISA AMIS tìm hiểu mentor là gì, tại sao mentorship lại cần thiết, các mô hình phổ biến và phẩm chất tạo nên một người mentor truyền cảm hứng.
1. Mentor là gì?
Mentor là người cố vấn, đã có kinh nghiệm, kiến thức và hiểu biết sâu sắc trong một lĩnh vực cụ thể. Vai trò của mentor là đồng hành và hướng dẫn người ít kinh nghiệm hơn (gọi là mentee) để phát triển về chuyên môn và định hướng sự nghiệp. Mentor đưa ra lời khuyên, chia sẻ kinh nghiệm thực tế, giúp mentee xác định mục tiêu và từng bước tiến về phía trước.
Trong môi trường doanh nghiệp, mentoring thường là mối quan hệ giữa cấp trên và cấp dưới, nhằm mục tiêu phát triển năng lực nội bộ. Mentor có thể giúp mentee tiếp cận cơ hội mới, vượt qua thử thách, hiểu rõ văn hóa tổ chức và xây dựng kỹ năng nghề nghiệp vững vàng. Đây là mối quan hệ mang tính dẫn dắt, định hướng và hỗ trợ lâu dài.
2. Tại sao nên có mentor trong sự nghiệp?
Mentor đóng vai trò vô cùng quan trọng trong hành trình phát triển nghề nghiệp của mỗi người. Dưới đây là 5 lý do vì sao bạn nên có ít nhất một mentor để bản thân đi đúng hướng và nhanh chóng đạt được mục tiêu sự nghiệp.
2.1 Định hướng rõ ràng hơn trong sự nghiệp
Mentor với tư cách là người đi trước sẽ giúp bạn xác định mục tiêu nghề nghiệp rõ ràng, giúp bạn hiểu được hướng đi phù hợp với năng lực và đam mê của mình. Với kinh nghiệm của mình, mentor có thể chỉ dẫn bạn tránh được những sai lầm không đáng có và giúp bạn xây dựng một lộ trình phát triển nghề nghiệp lâu dài.
2.2 Tiếp cận cơ hội phát triển nhanh hơn
Nhờ vào mạng lưới quan hệ rộng và hiểu biết sâu sắc, mentor có thể kết nối bạn với những cơ hội phát triển nghề nghiệp mà bạn khó có thể tiếp cận được. Họ có thể giới thiệu bạn với các chuyên gia trong ngành, giúp bạn tham gia vào các dự án hoặc thậm chí giới thiệu bạn đến những công ty tiềm năng khác. Những cơ hội này sẽ giúp bạn mở rộng phạm vi phát triển và thăng tiến nhanh hơn.
2.3 Học hỏi từ kinh nghiệm thực tế
Mentor thường là người đã trải qua nhiều thử thách và có được những bước tiến đáng ghi nhận trong sự nghiệp. Họ có thể chia sẻ những bài học quý giá từ thực tế mà trên sách vở lý thuyết không thể thấy được. Thay vì bạn phải đối mặt với những vấn đề giống như họ đã từng, mentor sẽ cung cấp những chiến lược và cách giải quyết giúp bạn vượt qua thử thách một cách dễ dàng hơn, tiết kiệm thời gian học hỏi.
2.4 Được hỗ trợ trong việc giải quyết khó khăn
Không phải lúc nào con đường sự nghiệp cũng thẳng tắp. Khi gặp phải khó khăn, thất bại hay lúng túng trong quyết định, mentor là người bạn có thể dựa vào để nhận được lời khuyên từ người đã trải qua tương tự. Họ sẽ giúp bạn nhìn nhận vấn đề từ nhiều góc độ khác nhau và chỉ ra cách giải quyết hiệu quả cho các vấn đề.
2.5 Truyền cảm hứng và động lực
Đối với một số mentee thì mentor tương tự như một người anh, người chị tài năng đáng ngưỡng mộ trong nghề. Mentor không chỉ là người cung cấp kiến thức mà còn là người đồng hành truyền cảm hứng, nguồn động viên lớn cho mentee. Họ sẽ khích lệ bạn trong những thời điểm khó khăn, giúp bạn nhận ra giá trị của mình và phát huy những thế mạnh. Sự hỗ trợ này giúp bạn có thêm tự tin, sẵn sàng đối diện với thử thách khó khăn.
3. Công việc của mentor là gì?
Công việc của một mentor thường là hướng dẫn, đào tạo cho mentee, bên cạnh đó là đồng hành và định hướng giúp mentee phát triển toàn diện. Dưới đây là những nhiệm vụ quan trọng mà một mentor thường đảm nhận:
Hướng dẫn, đào tạo: Mentor sẽ hỗ trợ mentee làm quen với cách thức làm việc, văn hóa công ty và các quy trình nội bộ quan trọng. Họ là người giúp mentee hòa nhập trong công việc, nâng cao kỹ năng chuyên môn.
Lắng nghe và hỗ trợ mentee: Mentor dành thời gian để lắng nghe những chia sẻ, mục tiêu, khó khăn và kỳ vọng của mentee. Điều này giúp xây dựng niềm tin và tạo ra mối quan hệ hỗ trợ có ý nghĩa và hiệu quả.
Định hướng trong công việc và sự nghiệp: Từ kinh nghiệm cá nhân, mentor có thể đưa ra lời khuyên phù hợp về nghề nghiệp, học tập hoặc phát triển bản thân. Những định hướng này giúp mentee có cái nhìn rõ hơn về con đường mình đang đi.
Chia sẻ kinh nghiệm thực tế: Mentor không giấu nghề mà chia sẻ những bài học quý giá từ chính hành trình của họ, bao gồm cả thành công lẫn thất bại, để mentee rút ra bài học mà không phải trả giá bằng thời gian hay sai lầm.
Giới thiệu cơ hội và kết nối: Một mentor tốt có thể kết nối mentee với những mối quan hệ giá trị hoặc giới thiệu các cơ hội phù hợp (công việc, dự án, học bổng…). Họ giúp mentee mở rộng tầm nhìn và vững bước hơn trong sự nghiệp.
Khơi gợi tư duy phản biện và độc lập: Mentor không “làm thay” mà giúp mentee học cách suy nghĩ độc lập, đặt câu hỏi đúng và ra quyết định có cơ sở. Đây là yếu tố quan trọng giúp mentee trưởng thành và tự chủ hơn.
4. Những phẩm chất và kỹ năng cần thiết để trở thành một mentor giỏi
Để trở thành một mentor giỏi, cần hội tụ nhiều phẩm chất và kỹ năng quan trọng. Dưới đây là những yếu tố then chốt của một người cố vấn đáng tin cậy và truyền cảm hứng:
Kiến thức chuyên môn sâu rộng: Mentor cần có nền tảng kiến thức vững chắc và kinh nghiệm thực tiễn trong lĩnh vực mình hướng dẫn. Điều này giúp họ đưa ra những lời khuyên chính xác và phù hợp với hoàn cảnh của mentee.
Kỹ năng giao tiếp và lắng nghe: Khả năng truyền đạt rõ ràng giúp các kiến thức, kinh nghiệm được thể hiện rõ nét và dễ tiếp thu hơn. Kỹ năng lắng nghe giúp mentor hiểu rõ nhu cầu của mentee, tạo điều kiện cho sự trao đổi hiệu quả giữa hai bên.
Khả năng định hướng và tư duy chiến lược: Mentor giỏi có khả năng nhìn nhận tổng thể và giúp mentee xác định mục tiêu dài hạn. Họ hỗ trợ mentee xây dựng kế hoạch phát triển cá nhân và nghề nghiệp một cách hiệu quả. Bên cạnh đó mentor giỏi là người nhìn ra những điểm mạnh của mentee và tạo động lực cho họ phát huy tốt nhất.
Sự kiên nhẫn và thấu hiểu: Quá trình mentoring đòi hỏi thời gian và sự kiên nhẫn bởi không phải lúc nào công việc cũng suôn sẻ. Mentor cần thấu hiểu những khó khăn mentee gặp phải và hỗ trợ họ vượt qua thử thách.
Tinh thần trách nhiệm và cam kết: Trở thành Mentor đồng nghĩa với việc cần có sự cam kết đồng hành cùng mentee trong một thời gian khá dài và giữ tinh thần trách nhiệm cao trong suốt quá trình đó.
5. Các mô hình mentor trong tổ chức
Dưới tác động của môi trường làm việc đa dạng và liên tục thay đổi, các tổ chức ngày nay linh hoạt triển khai nhiều mô hình mentoring khác nhau. Mỗi hình thức mentoring phù hợp với những mục tiêu khác nhau.
5.1 Mentoring 1:1
Đây là mô hình truyền thống và phổ biến nhất, khi một mentor làm việc trực tiếp với một mentee. Mối quan hệ này thường kéo dài trong một khoảng thời gian cụ thể, cho phép mentor hiểu sâu sắc về mục tiêu và thách thức của mentee, từ đó đưa ra những định hướng và hỗ trợ phù hợp.
Ưu điểm: Xây dựng mối quan hệ cá nhân sâu sắc, hỗ trợ cá nhân hóa theo nhu cầu thực tế, theo sát công việc.
Nhược điểm: Tốn thời gian, dễ lệ thuộc nếu mentee quá phụ thuộc vào mentor.
5.2 Mentoring theo nhóm
Trong mô hình này, một mentor sẽ hướng dẫn nhiều mentee cùng lúc. Hình thức này phù hợp khi các mentee có cùng định hướng phát triển hoặc đang ở cùng một giai đoạn nghề nghiệp. Mentoring nhóm khuyến khích học tập từ trải nghiệm lẫn nhau và tăng cường sự kết nối giữa các thành viên.
Ưu điểm: Không cần quá nhiều mentor, tiết kiệm nguồn lực, khuyến khích học tập từ đồng đội.
Nhược điểm: Thiếu sự cá nhân hóa, các mentee thụ động sẽ ít được hỗ trợ hơn.
5.3 Peer Mentoring
Peer mentoring là hình thức hướng dẫn giữa các đồng nghiệp có vị trí tương đương. Đây là cách tiếp cận thân thiện, khuyến khích chia sẻ ngang hàng và hỗ trợ lẫn nhau trong công việc hàng ngày. Mô hình này đặc biệt hiệu quả trong các tổ chức có văn hóa cộng tác và phát triển nội bộ mạnh mẽ.
Ưu điểm: Dễ triển khai, tạo môi trường học tập cởi mở, thân thiện tại nơi làm việc
Nhược điểm: Chênh lệch kinh nghiệm không quá rõ ràng nên lời khuyên của mentor có thể thiếu định hướng chiến lược.
5.4 Mentoring dựa trên nguồn lực
Mô hình mentoring này cho phép mentor và mentee chủ động lựa chọn đối tác phù hợp, thay vì được ghép cặp bởi người quản lý. Mentor sẽ đồng ý đưa thông tin cá nhân và chuyên môn của mình vào danh sách những người sẵn sàng cố vấn. Mentee sau đó sẽ tự tìm kiếm, liên hệ và xây dựng mối quan hệ mentoring dựa trên nhu cầu cá nhân.
Ở mô hình này, mentee có thể tiếp cận mentor thông qua các nguồn tài nguyên như thư viện kiến thức, bài học trực tuyến, video hướng dẫn hoặc tài liệu chuyên sâu. Mentor đóng vai trò là người định hướng sử dụng nguồn lực hơn là tương tác trực tiếp thường xuyên.
Ưu điểm: Khuyến khích tinh thần tự giác, giúp mentee chủ động hơn trong quá trình học hỏi, tận dụng tối đa nguồn lực nội bộ và tạo ra các mối quan hệ mentor – mentee đa dạng, linh hoạt.
Nhược điểm: Dễ xảy ra tình trạng lệch kỳ vọng, thiếu định hướng
5.5 Mentoring theo chương trình đào tạo
Mentoring được tích hợp vào các khóa đào tạo nội bộ như một phần trong lộ trình phát triển năng lực. Mentor sẽ đồng hành cùng học viên trong suốt khóa học, giúp gắn kết lý thuyết với thực hành.
Ưu điểm: Gắn kết với lộ trình phát triển nội bộ, hiệu quả đồng bộ.
Nhược điểm: Dễ mang tính hình thức nếu thiếu sự đầu tư nghiêm túc từ cả mentor và mentee.
5.6 Mentoring cho cấp quản lý
Mô hình này thường áp dụng cho các nhà quản lý mới được bổ nhiệm hoặc chuyển vai trò. Mentor là những chuyên gia, quản lý cấp cao hoặc lãnh đạo kỳ cựu giúp mentee thích nghi với vai trò mới, quản lý đội ngũ hiệu quả và phát triển năng lực lãnh đạo.
Ưu điểm: Giúp nhà quản lý mới rút ngắn thời gian thích nghi
Nhược điểm: Đòi hỏi mentor có kỹ năng huấn luyện cao và hiểu biết sâu về vai trò quản trị.
5.7 Mentoring đảo ngược (Reverse Mentoring)
Mentoring đảo ngược xảy ra khi nhân viên trẻ tuổi hướng dẫn lãnh đạo cấp cao về những chủ đề như công nghệ, xu hướng thị trường hoặc tư duy thế hệ mới. Hình thức này thúc đẩy sự học hỏi hai chiều và thu hẹp khoảng cách thế hệ trong doanh nghiệp.
Ưu điểm: Giúp cập nhật tư duy mới, tạo văn hóa học hỏi hai chiều.
Nhược điểm: Dễ gặp rào cản tâm lý, định kiến về thâm niên và vị thế.
5.8 Mentoring tốc độ (Speed Mentoring)
Mentee có cơ hội trao đổi nhanh trong khoảng thời gian ngắn với nhiều mentor khác nhau. Đây là phương pháp hiệu quả để xây dựng mạng lưới kết nối và khám phá những góc nhìn mới trong thời gian giới hạn.
Ưu điểm: Tạo cơ hội mở rộng kết nối, nhận được nhiều góc nhìn trong thời gian ngắn.
Nhược điểm: Thiếu chiều sâu, khó đi vào phân tích vấn đề cá nhân cụ thể.
5.9 Mentoring trực tuyến
Với sự phát triển của công nghệ, mentoring trực tuyến cho phép mentor và mentee kết nối từ xa qua các nền tảng số. Điều này mở rộng phạm vi tiếp cận, tiết kiệm thời gian và phù hợp với lực lượng lao động phân tán địa lý hoặc làm việc linh hoạt.
Ưu điểm: Linh hoạt về địa lý và thời gian, dễ tiếp cận mentor ở bất kỳ đâu.
Nhược điểm: Thiếu sự kết nối cảm xúc trực tiếp, dễ phân tâm khi không gặp mặt.
6. Những câu hỏi thường gặp về mentor
6.1 Mentoring với coaching có gì khác nhau?
Mentoring và coaching đều hướng tới việc phát triển cá nhân và nghề nghiệp, nhưng bản chất và cách tiếp cận lại khác nhau.
- Mentoring là mối quan hệ dài hạn, thường xuất phát từ sự kết nối cá nhân giữa người nhiều kinh nghiệm (mentor) và người đang phát triển (mentee). Mentor chia sẻ kinh nghiệm, định hướng và hỗ trợ mentee trên cả hành trình sự nghiệp.
- Coaching thường mang tính ngắn hạn, tập trung vào một mục tiêu cụ thể và được thực hiện bởi một chuyên gia được đào tạo bài bản. Coach sử dụng kỹ thuật khai vấn để giúp người được coach tự khám phá và tìm ra hướng đi phù hợp.
Có thể coi Mentor như người đồng hành lâu dài, trong khi coach là người giúp bạn bứt phá tại một thời điểm nhất định.
6.2 Làm thế nào để tìm được mentor phù hợp?
Trong nhiều doanh nghiệp, đặc biệt là các công ty lớn hoặc tổ chức có quy trình phát triển nhân sự rõ ràng, bạn có thể được ghép nối với một mentor thông qua chương trình mentoring nội bộ. Người quản lý chương trình sẽ lựa chọn mentor dựa trên chuyên môn, kinh nghiệm và mục tiêu phát triển của bạn.
Ngoài ra, bạn có thể chủ động tìm kiếm mentor cho riêng mình. Hãy bắt đầu từ những người bạn tin tưởng và ngưỡng mộ: đồng nghiệp giàu kinh nghiệm hơn, sếp cũ, giảng viên hoặc chuyên gia trong lĩnh vực bạn quan tâm.
Thay vì tìm người giỏi nhất, hãy tìm người phù hợp nhất với hành trình bạn đang đi, thường là những người thân thiện, giàu trách nhiệm, sẵn sàng lắng nghe và chia sẻ. Bạn có thể chủ động bày tỏ mong muốn được họ cố vấn, đồng thời đề cập kỳ vọng, thời gian, cách thức làm việc.
Đôi khi, một buổi trò chuyện ngắn cũng đủ để bạn cảm nhận được liệu đây có thể là người bạn muốn học hỏi lâu dài hay không. Mối quan hệ mentor – mentee tốt luôn bắt đầu từ sự kết nối chân thành.
7. Tối ưu quy trình mentor trong doanh nghiệp với MISA AMIS HRM
Một chương trình mentoring thành công không thể thiếu việc đánh giá đúng năng lực của mentee và lựa chọn mentor phù hợp để đồng hành. Với phần mềm quản trị nhân sự MISA AMIS HRM, doanh nghiệp có thể hệ thống hóa công tác đánh giá năng lực nhân viên theo từng vị trí, kỹ năng. Từ đó giao cho mentor phù hợp để hỗ trợ phát triển đúng trọng tâm. Phần mềm cũng giúp theo dõi quá trình đào tạo, lưu lại kết quả và phản hồi, hỗ trợ nhân sự phát triển bền vững.
8. Kết luận
Hy vọng với những chia sẻ từ MISA AMIS, bạn đọc đã hiểu rõ mentor là gì. Dù bạn đang ở giai đoạn khởi đầu hay đã có nhiều năm kinh nghiệm, một mentor phù hợp sẽ luôn là điểm tựa quý giá. Nếu bạn cần người hướng dẫn, hãy tìm kiếm một mentor có thể chia sẻ kiến thức, đồng hành cùng bạn vượt qua thử thách và phát triển nghề nghiệp. Nếu bạn muốn trở thành mentor, hãy bồi dưỡng kinh nghiệm, chuẩn bị tinh thần hỗ trợ và truyền cảm hứng cho những người khác.
0904 885 833
https://amis.misa.vn/
