Chảy máu chất xám là gì? Nguyên nhân và hậu quả của brain drain

Hiện nay chảy máu chất xám (brain drain) đang là một bài toán nan giải khiến nhiều nhà quản trị nhân sự phải đau đầu đi tìm giải pháp. Vậy chảy máu chất xám là gì? Làm cách nào để giảm thiểu tình trạng chảy máu chất xám trong doanh nghiệp? Hãy cùng MISA AMIS HRM phân tích và tìm đáp án trong bài viết dưới đây.

TẢI NGAY MIỄN PHÍ – MINDMAP BIỂU MẪU CHO NHÂN SỰ TỪ A-Z

1. Hiện tượng chảy máu chất xám là gì?

Chảy máu chất xám (hay tiếng anh là human capital flight hoặc brain drain) là thuật ngữ được sử dụng chỉ sự  dịch chuyển  lao động đã được đào tạo và có trình độ chuyên môn cao từ các nước nghèo sang các nước giàu. Điều này bắt nguồn từ việc những người có năng lực chuyên môn hoặc đã qua đào tạo thường chọn sống ở các nước phát triển, vì ở đó, họ có thể thu được mức lương và phúc lợi tốt hơn hoặc khả năng thăng tiến hơn từ vốn nhân lực của mình.

Chảy máu chất xám không chỉ xảy ra ở mặt địa lý mà còn xảy ra ở cấp tổ chức. Chảy máu chất xám còn được hiểu như là sự rời bỏ của các nhân tài quan trọng từ một doanh nghiệp hoặc ngành nghề sang một đơn vị khác. Hiện tượng này gây ra những tác động tiêu cực đến sự phát triển và thành công của doanh nghiệp. Hiện nay, hầu hết các nước phát triển đều có các chính sách mở cửa để tiếp nhận những người di cư có trình độ chuyên môn cao.

Chảy máu chất xám trong doanh nghiệp diễn ra khi nhân viên giỏi và có kỹ năng cao quyết định rời bỏ công ty hiện tại và chuyển đến các công ty khác có chế độ đãi ngộ và thăng tiến tốt hơn. Điều này thường xảy ra khi nhân viên không cảm thấy hài lòng với môi trường làm việc, chế độ đãi ngộ không tốt, hay không có cơ hội phát triển và thăng tiến.

Hiện tượng chảy máu chất xám cũng xảy ra khi các doanh nghiệp khác đưa ra chiến lược nhằm thu hút nhân tài từ các công ty như:

• Đề xuất mức lương cao hơn.
• Môi trường làm việc tốt hơn.
• Chính sách đãi ngộ nhân tài tốt.
• Môi trường công bằng.
• Môi trường ghi nhận.

>>> Xem thêm: Top phần mềm chấm công miễn phí tốt nhẩt hiện nay

2. Nguyên nhân của chảy máu chất xám do đâu

Có nhiều nguyên nhân khác nhau dẫn đến tình trạng chảy máu chất xám. Một nhân viên tài năng rời khỏi công ty thường do họ cảm thấy bất ổn, chế độ đãi ngộ không như kỳ vọng, thiếu cơ hội để thực hiện mục tiêu nghề nghiệp… Dưới đây là 7 nguyên nhân chính:

2.1 Chế độ đãi ngộ không tốt

Chế độ đãi ngộ không tốt bao gồm mức lương thấp, phúc lợi kém và chính sách phúc lợi không hấp dẫn là một trong những nguyên nhân dẫn đến chảy máu chất xám. Nhân viên giỏi thường mong muốn một mức lương và phúc lợi xứng đáng với đóng góp của mình, và nếu không được đáp ứng, họ sẽ tìm kiếm cơ hội tốt hơn ở nơi khác.

2.2 Công việc không hấp dẫn

Một công việc không hấp dẫn, không mang lại thách thức và cơ hội phát triển dễ khiến nhân viên giỏi cảm thấy thất vọng và không có động lực để ở lại. Ngoài ra, nếu mô tả công việc không khớp với thực tế, nhân viên giỏi cảm thấy bị đánh lừa và không có cơ hội để phát triển. Điều này dẫn đến khả năng nhảy việc để tìm kiếm môi trường làm việc thú vị hơn.

2.3 Lộ trình thăng tiến không rõ ràng

Nếu một doanh nghiệp không có lộ trình thăng tiến rõ ràng và không tạo ra cơ hội phát triển cho nhân viên, nhân viên giỏi sẽ cảm thấy công việc hiện tại thiếu triển vọng và khó duy trì động lực để tiếp tục ở lại cống hiến. Một lộ trình thăng tiến rõ ràng và các cơ hội phát triển sẽ giúp nhân viên cảm thấy được đánh giá và có mục tiêu để hướng đến.

2.4 Do chính sách nhân sự sai lầm

Tình trạng phân công nhân sự không phù hợp với sở trường, khả năng và trình độ của từng cá nhân, thậm chí việc bổ nhiệm cán bộ mà không dựa trên năng lực và kinh nghiệm tại doanh nghiệp không phải là trường hợp hiếm. Điều này có tác động đáng kể đến khả năng và hiệu quả làm việc của người lao động, thậm chí có nhiều người đã quyết định từ bỏ công việc và tìm kiếm một công việc phù hợp hơn.

Ngoài ra, nhiều doanh nghiệp chưa thể hiện sự nhạy cảm và linh hoạt trong việc bổ nhiệm vị trí cho từng nhân viên. Có những người khi đảm nhận vị trí chuyên viên đã phát huy hết khả năng và hiệu suất làm việc của mình, tuy nhiên khi được bổ nhiệm lên vị trí quản lý, lại không thể thích ứng và phù hợp. Chính vì những lý do đó, chính sách nhân sự không chỉ cần đảm bảo sự rõ ràng và khoa học mà còn phải linh hoạt và mềm dẻo.

2.5 Do môi trường làm việc và trải nghiệm nhân viên chưa tốt

Môi trường làm việc không thoải mái và trải nghiệm nhân viên chưa tốt cũng dẫn đến chảy máu chất xám. Nếu nhân viên không cảm thấy họ được coi trọng, không có sự hỗ trợ và hướng dẫn từ đồng nghiệp và cấp quản lý, họ có thể tìm kiếm môi trường làm việc khác đáp ứng được những yếu tố trên. Các thủ tục rườm rà, công cụ hỗ trợ công việc không tốt cũng khiến nhân viên không có động lực gắn bó.

2.6 Do không đầu tư cho đào tạo, phát triển nhân viên

Một doanh nghiệp không đầu tư đúng mức cho đào tạo và phát triển nhân viên sẽ không thể duy trì và thu hút nhân tài. Nhân viên giỏi muốn có cơ hội để học hỏi và phát triển kỹ năng của mình. Nếu doanh nghiệp không đáp ứng được nhu cầu này tình trạng chảy máu chất xám sẽ còn tiếp diễn.

2.7 Do sự cạnh tranh từ các doanh nghiệp khác

Sự cạnh tranh từ các doanh nghiệp khác cũng góp phần vào chảy máu chất xám. Nếu các doanh nghiệp khác có mức lương và cơ chế hấp dẫn hơn, truyền thông mạnh mẽ hơn về môi trường làm việc và cơ hội phát triển, nhân viên giỏi sẽ cảm thấy hứng thú và dễ chuyển sang làm việc ở đó.

>>> Xem thêm: Trải nghiệm nhân viên là gì? 5 bước cải thiện Employee Experience

3. Hậu quả của chảy máu chất xám trong doanh nghiệp

3.1 Thiếu người tài để giúp doanh nghiệp đi lên

Chảy máu chất xám gây ra sự thiếu hụt nhân tài trong doanh nghiệp. Khi những người có kỹ năng và kinh nghiệm tốt rời đi, doanh nghiệp sẽ gặp khó khăn trong việc đảm bảo hiệu quả công việc trong tương lai gần. Về lâu dài, không có các key person, doanh nghiệp sẽ thiếu vắng các trụ cột, ảnh hưởng đến chiến lược hoạt động – kinh doanh.

3.2 Mất công sức, thời gian và chi phí tuyển dụng, đào tạo

Chảy máu chất xám khiến doanh nghiệp phải tiếp tục tuyển dụng và đào tạo nhân viên mới để thay thế những người đã rời đi. Quá trình này vừa tốn công sức, vừa tốn thời gian và tài chính của doanh nghiệp, đồng thời cũng không đảm bảo rằng nhân viên mới sẽ có cùng mức đóng góp và hiệu suất như nhân viên trước đó.

4. Cách hạn chế chảy máu chất xám trong doanh nghiệp

Để hạn chế chảy máu chất xám trong doanh nghiệp, nhà quản lý có thể áp dụng một số giải pháp sau:

4.1 Thu hút, tuyển dụng nhân tài đúng cách

Để thu hút nhân tài, doanh nghiệp cần đưa ra thông tin chuẩn về công việc, xây dựng thương hiệu tuyển dụng mạnh và tạo ra môi trường cạnh tranh so với các doanh nghiệp khác. Mô tả công việc chi tiết và chính xác là yếu tố rất quan trọng để đảm bảo sự khớp nối giữa yêu cầu của nhà tuyển dụng và kỹ năng của nhân viên. Doanh nghiệp nên đảm bảo các chính sách thực tế và các yếu tố truyền thông tuyển dụng có sự chân thực, đồng bộ.

4.2 Chú trọng đào tạo nhân viên

Đầu tư vào đào tạo và phát triển nhân viên là một yếu tố quan trọng để giữ chân nhân tài trong doanh nghiệp. Cung cấp cơ hội phát triển cá nhân, đào tạo kỹ năng và tạo ra môi trường học tập sẽ giúp nhân viên cảm thấy được quan tâm và có cơ hội phát triển và phát huy thế mạnh của bản thân. Cụ thể hơn, công ty nên tập trung vào onboarding, đào tạo về sản phẩm dịch vụ, tạo điều kiện cho nhân viên tham gia workshop, hội thảo, khóa học nâng cao chuyên môn.

Tải ngay: Ebook Onboarding – Cẩm nang giữ chân nhân tài hiệu quả

4.3 Xây dựng chế độ đãi ngộ hấp dẫn, khen thưởng kịp thời

Doanh nghiệp nên xây dựng một chế độ đãi ngộ hấp dẫn, bao gồm mức lương và phúc lợi công bằng và cạnh tranh. Các đợt xem xét tăng lương nên được triển khai định kỳ và minh bạch. Đồng thời, doanh nghiệp cũng cần có chế độ khen thưởng và công nhận thành tích của nhân viên cũng cần được thực hiện kịp thời và công bằng, để khuyến khích và động viên nhân viên tiếp tục đóng góp cho sự phát triển của doanh nghiệp.

4.4 Nâng cao trải nghiệm nhân viên

Xây dựng một môi trường làm việc tốt, tạo điều kiện để nhân viên cảm thấy gắn kết và hài lòng. Điều này có thể bao gồm việc áp dụng các hệ thống quản lý và làm việc hiện đại, số hóa các hoạt động trong văn phòng và tạo ra một môi trường làm việc tích cực. 

Hiện nay ngày càng nhiều doanh nghiệp sử dụng phần mềm HRM để quản lý nhân sự, đồng thời nâng cao trải nghiệm cho nhân viên:

• Lưu trữ hồ sơ nhân viên, lịch sử làm việc trên hệ thống online để có quyết định thăng chức, tăng lương, khen thưởng kịp thời nhằm giữ chân nhân tài.
• Số hóa các thủ tục chấm công, xác nhận lương, phê duyệt đơn từ, tạo cho nhân viên cảm giác thuận tiện, thoải mái.
• Cung cấp cho lãnh đạo, quản lý cái nhìn tổng thể để kịp thời nắm bắt tình hình nhân sự trong doanh nghiệp, điều chỉnh vấn đề hoạch định, phúc lợi để trọng dụng nhân tài.

Tất cả các tính năng trên đều có tại MISA AMIS HRM – nền tảng quản trị nguồn nhân lực toàn diện, ngăn chặn chảy máu chất xám. Phần mềm được phát triển với các module thành phần có tính kết nối cao, tối ưu các nghiệp vụ từ thu hút nhân tài, đến tính lương, bổ nhiệm, xây dựng chính sách đãi ngộ, quy hoạch và lên chiến lược nhân sự.

( 14-ngày miễn phí, FULL 100% tính năng )

5. Kết luận

Trên đây là toàn bộ thông tin về khái niệm chảy máu chất xám là gì, nguyên nhân dẫn tới chảy máu chất xám trong doanh nghiệp và hệ quả tới doanh nghiệp. Vấn đề đã và đang gây ra lãng phí nhiều về nhân lực, thời gian và tiền bạc của doanh nghiệp, do đó doanh nghiệp cần có những chính sách và chế độ đãi ngộ tốt hơn nhằm giữ chân nhân tài cho doanh nghiệp.