Lập báo cáo tài chính là một trong những nhiệm vụ quan trọng nhất của bộ phận kế toán, giúp doanh nghiệp phản ánh chính xác tình hình tài chính, từ đó hỗ trợ quá trình ra quyết định kinh doanh. Tuy nhiên, để đảm bảo báo cáo tài chính đáp ứng đầy đủ yêu cầu pháp lý và mang tính minh bạch cao, các anh chị kế toán cần nắm vững những nguyên tắc cơ bản trong quá trình lập báo cáo. Bài viết này MISA AMIS sẽ giúp anh chị kế toán hiểu rõ hơn về các nguyên tắc quan trọng cần tuân thủ để đảm bảo tính chính xác và hiệu quả trong công tác lập báo cáo tài chính.
1. Mục đích của báo cáo tài chính
Báo cáo tài chính (BCTC) là bản báo cáo được lập ra để cung cấp thông tin về tình hình tài chính, kết quả hoạt động kinh doanh và dòng tiền của doanh nghiệp. BCTC có mục đích đáp ứng nhu cầu quản lý của chủ doanh nghiệp, yêu cầu của các cơ quan nhà nước và cung cấp thông tin hữu ích cho các bên liên quan trong việc ra quyết định kinh tế.
Báo cáo tài chính cần cung cấp các thông tin về doanh nghiệp như sau:
- Tài sản;
- Nợ phải trả;
- Vốn chủ sở hữu;
- Doanh thu, thu nhập khác, chi phí hoạt động và các chi phí khác;
- Lợi nhuận, lãi, lỗ và việc phân phối kết quả kinh doanh;
- Dòng tiền của doanh nghiệp.
Bên cạnh những thông tin trên, doanh nghiệp còn phải cung cấp thêm các thông tin chi tiết trong “Bản thuyết minh báo cáo tài chính” nhằm giải thích rõ hơn về các chỉ tiêu đã được thể hiện trong báo cáo tài chính tổng hợp, cũng như các chính sách kế toán được áp dụng để ghi nhận các nghiệp vụ kinh tế phát sinh, lập và trình bày báo cáo tài chính.
Tìm hiểu thêm về: Các loại BCTC doanh nghiệp
2. Yêu cầu đối với thông tin trình bày trong Báo cáo tài chính
– Thông tin trên Báo cáo tài chính phải phản ánh chính xác, trung thực và hợp lý tình hình tài chính, kết quả kinh doanh của doanh nghiệp. Để đảm bảo được tính trung thực, thông tin trong báo cáo tài chính phải bao gồm 3 tính chất sau:
+ Đầy đủ: Thông tin được coi là đầy đủ khi bao gồm tất cả các thông tin cần thiết để giúp người sử dụng hiểu bản chất và rủi ro của các giao dịch. Ngoài ra, cần mô tả chi tiết về chất lượng, các yếu tố và những tình huống có thể ảnh hưởng đến bản chất của các khoản mục.
+ Khách quan: Thông tin phải được trình bày khách quan, không thiên vị, đảm bảo tính trung lập khi trình bày thông tin tài chính, không làm sai lệch thông tin theo hướng có lợi hoặc bất lợi.
+ Không sai sót: Thông tin không được bỏ sót và phải chính xác. Mặc dù một số ước tính không thể hoàn toàn chính xác, nhưng cần đảm bảo rằng các giá trị ước tính được giải thích rõ ràng và không có sai sót trong quy trình.
– Thông tin tài chính phải thích hợp và hữu ích để giúp người sử dụng BCTC dự đoán, phân tích và đưa ra quyết định kinh tế.
– Thông tin trong BCTC phải được trình bày đầy đủ trên tất cả các khía cạnh trọng yếu. Nếu thiếu hoặc sai sót thông tin có thể ảnh hưởng đến quyết định của người sử dụng báo cáo, thì thông tin đó được xem là trọng yếu.Tính trọng yếu dựa vào bản chất và độ lớn, hoặc cả hai, của các khoản mục có liên quan được trình bày trên báo cáo tài chính của một đơn vị cụ thể.
– Thông tin phải có khả năng được kiểm tra, cập nhật đúng thời điểm và dễ hiểu đối với người sử dụng.
– Thông tin tài chính phải được trình bày một cách nhất quán và dễ dàng so sánh giữa các kỳ kế toán cũng như giữa các doanh nghiệp với nhau.
3. Nguyên tắc lập và trình bày Báo cáo tài chính của doanh nghiệp đáp ứng giả định hoạt động liên tục
Căn cứ theo Điều 102 Thông tư 200, nguyên tắc lập và trình bày BCTC của doanh nghiệp phải đáp ứng 7 nguyên tắc sau:
Nguyên tắc 1: Tuân thủ theo Chuẩn mực kế toán
Việc lập và trình bày Báo cáo tài chính phải tuân theo các quy định của Chuẩn mực kế toán số 21 về “Trình bày Báo cáo tài chính” và các chuẩn mực liên quan. Các thông tin trọng yếu cần được giải thích rõ ràng để giúp người đọc hiểu đúng tình hình tài chính của doanh nghiệp. Cụ thể:
– Hoạt động liên tục:
+ Giám đốc (hoặc người đứng đầu doanh nghiệp) cần đánh giá khả năng hoạt động liên tục của doanh nghiệp khi lập và trình bày báo cáo tài chính. Báo cáo tài chính phải được xây dựng trên giả định rằng doanh nghiệp sẽ tiếp tục hoạt động trong tương lai gần. Trường hợp có ý định hoặc phải buộc dừng hoặc thu hẹp hoạt động, điều này cần được làm rõ. Nếu có các yếu tố không chắc chắn ảnh hưởng đến khả năng hoạt động liên tục, chúng cần được nêu ra. Nếu báo cáo không được lập trên cơ sở này, lý do phải được trình bày rõ.
+ Để đánh giá khả năng hoạt động liên tục của doanh nghiệp, Giám đốc (hoặc người đứng đầu) doanh nghiệp cần phải xem xét đến mọi thông tin có thể dự đoán được tối thiểu trong vòng 12 tháng tới kể từ ngày kết thúc niên độ kế toán.
– Cơ sở dồn tích:
+ Báo cáo tài chính phải được lập theo cơ sở kế toán dồn tích, nghĩa là các giao dịch và sự kiện được ghi nhận khi chúng phát sinh, không phụ thuộc vào thời điểm thanh toán thực tế. Các khoản thu và chi phải được ghi nhận vào Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh theo nguyên tắc phù hợp giữa doanh thu và chi phí, nhưng chỉ khi chúng thoả mãn định nghĩa về tài sản hoặc nợ phải trả.
– Nhất quán:
Việc trình bày và phân loại các khoản mục phải giữ sự nhất quán từ niên độ này sang niên độ khác, trừ khi:
+ Có sự thay đổi đáng kể trong hoạt động của doanh nghiệp hoặc khi thực hiện xem xét lại việc trình bày BCTC cần phải thay đổi để có thể trình bày một cách hợp lý hơn các giao dịch và các sự kiện
+ Một chuẩn mực kế toán khác yêu cầu có sự thay đổi trong việc trình bày.
+ Doanh nghiệp có thể thay đổi cách trình bày báo cáo tài chính trong trường hợp có sự mua sắm hoặc thanh lý lớn tài sản, hoặc khi cần xem xét lại cách trình bày báo cáo. Tuy nhiên, việc thay đổi này chỉ được thực hiện nếu cấu trúc mới sẽ được duy trì trong thời gian dài hoặc khi lợi ích của cách trình bày mới được chứng minh rõ ràng. Khi thực hiện thay đổi, doanh nghiệp cần phân loại lại các thông tin so sánh để đảm bảo phù hợp với các quy định liên quan và phải giải thích lý do cũng như tác động của sự thay đổi trong phần thuyết minh báo cáo tài chính.
– Trọng yếu và tập hợp
+ Các khoản mục trọng yếu phải được trình bày riêng biệt, trong khi các khoản không trọng yếu có thể được tổng hợp vào các mục tương tự. Đối với các khoản mục không trọng yếu, chúng có thể được gộp chung với những khoản có cùng tính chất hoặc chức năng mà không cần trình bày tách biệt.
+ Một thông tin được coi là trọng yếu nếu việc không trình bày hoặc trình bày sai có thể gây ra sai lệch nghiêm trọng trong báo cáo tài chính, ảnh hưởng đến quyết định kinh tế của người sử dụng. Tính trọng yếu được xác định dựa trên quy mô và tính chất của các khoản mục trong các tình huống cụ thể. Tùy vào từng trường hợp, quy mô hoặc tính chất của các khoản mục sẽ là yếu tố quyết định trọng yếu. Ví dụ, các tài sản riêng lẻ có tính chất và chức năng tương đồng có thể được gộp lại thành một khoản mục dù giá trị của khoản mục lớn. Ngược lại, các khoản mục quan trọng có tính chất hoặc chức năng khác nhau cần được trình bày riêng rẽ.
+ Đối với những khoản mục không có tính trọng yếu, chúng có thể được gộp với các khoản tương tự trong báo cáo tài chính hoặc trong phần thuyết minh. Tuy nhiên, một số khoản mục dù không được coi là trọng yếu trong báo cáo tài chính, nhưng vẫn cần được trình bày riêng biệt trong phần thuyết minh nếu chúng có tính trọng yếu ở góc độ giải thích.
+ Theo nguyên tắc trọng yếu, doanh nghiệp không bắt buộc phải tuân thủ nghiêm ngặt các quy định về trình bày theo chuẩn mực kế toán nếu thông tin không có tính trọng yếu.
– Bù trừ
+ Tài sản và nợ phải trả trong báo cáo tài chính không được bù trừ lẫn nhau, trừ khi có quy định hoặc cho phép bù trừ theo một chuẩn mực kế toán cụ thể.
+ Các khoản doanh thu, thu nhập khác và chi phí chỉ được bù trừ khi:
-
-
-
- Được quy định bởi một chuẩn mực kế toán cụ thể; hoặc
- Các khoản lãi, lỗ và chi phí phát sinh từ các giao dịch và sự kiện tương tự, không mang tính trọng yếu. Các khoản này phải được gộp lại theo đúng quy định
-
-
+ Tài sản và nợ phải trả, các khoản thu nhập và chi phí có tính trọng yếu cần được trình bày riêng biệt. Bù trừ các số liệu trong báo cáo tài chính, trừ khi phản ánh đúng bản chất của giao dịch, sẽ làm ảnh hưởng đến khả năng hiểu rõ giao dịch của người sử dụng và dự báo các luồng tiền trong tương lai của doanh nghiệp.
+ Theo Chuẩn mực kế toán số 14 “Doanh thu và thu nhập khác”, doanh thu phải được tính toán dựa trên giá trị hợp lý của các khoản đã hoặc sẽ thu được, sau khi trừ các khoản giảm trừ doanh thu. Doanh nghiệp có thể có những giao dịch không phát sinh doanh thu nhưng liên quan đến các hoạt động chính của doanh nghiệp. Các giao dịch này được trình bày bằng cách khấu trừ các chi phí liên quan vào thu nhập tương ứng nếu điều này phản ánh đúng bản chất giao dịch, ví dụ:
-
-
- Lãi và lỗ từ thanh lý tài sản cố định hoặc đầu tư dài hạn sẽ được trình bày bằng cách khấu trừ giá trị ghi sổ và chi phí thanh lý vào giá bán;
- Các khoản chi phí được hoàn lại theo hợp đồng với bên thứ ba, như cho thuê lại hoặc thầu lại, được khấu trừ với khoản thu nhập hoàn trả tương ứng.
-
+ Các khoản lãi và lỗ phát sinh từ nhóm giao dịch tương tự, ví dụ như chênh lệch tỷ giá, mua bán công cụ tài chính thương mại, được hạch toán theo giá trị thuần. Tuy nhiên, nếu quy mô hoặc tính chất của các khoản này yêu cầu, chúng cần được trình bày riêng biệt theo chuẩn mực về lãi, lỗ thuần trong kỳ và các sai sót cơ bản hoặc thay đổi chính sách kế toán.
– Có thể so sánh
+ Thông tin trong báo cáo tài chính phải được trình bày theo cách giúp so sánh giữa các kỳ kế toán. Các số liệu hiện tại cần được đối chiếu với các số liệu của kỳ trước, đồng thời cần bổ sung thêm các diễn giải bằng lời nếu cần thiết để giúp người dùng hiểu rõ hơn về báo cáo tài chính của kỳ hiện tại.
+ Khi có sự thay đổi về cách trình bày hoặc phân loại các khoản mục trong báo cáo tài chính, doanh nghiệp phải phân loại lại các số liệu so sánh để đảm bảo tính liên tục và khả năng so sánh với kỳ hiện tại. Nếu việc phân loại lại không thể thực hiện, doanh nghiệp cần nêu rõ lý do và giải thích bản chất của những thay đổi.
+ Nếu không thể tạo ra các số liệu so sánh vì sự khác biệt trong cách thức thu thập dữ liệu trước đó, doanh nghiệp cần trình bày rõ các điều chỉnh cần thiết lẽ ra phải được thực hiện. Chuẩn mực “Lãi, lỗ thuần trong kỳ, các sai sót cơ bản và các thay đổi trong chính sách kế toán” quy định các điều chỉnh cần thực hiện khi thay đổi chính sách kế toán cho các kỳ trước
Nguyên tắc 2: Tôn trọng bản chất kinh tế
Báo cáo tài chính cần phản ánh đúng bản chất kinh tế của các giao dịch và sự kiện, thay vì chỉ dựa trên hình thức pháp lý của chúng. Điều này có nghĩa là thông tin được trình bày phải phản ánh thực chất của giao dịch để cung cấp bức tranh chính xác về tình hình tài chính, thay vì chỉ tập trung vào các quy định pháp lý bên ngoài.
Nguyên tắc 3: Nguyên tắc ghi nhận tài sản và nợ phải trả
Tài sản không được ghi nhận cao hơn giá trị có thể thu hồi; Nợ phải trả không được ghi nhận thấp hơn nghĩa vụ phải thanh toán.
Tài sản trong báo cáo tài chính không được ghi nhận cao hơn giá trị thực tế có thể thu hồi, và nợ phải trả không được ghi nhận thấp hơn nghĩa vụ thực tế phải thanh toán.
Nguyên tắc 4: Phân loại tài sản và nợ phải trả
Phân loại tài sản và nợ phải trả: Tài sản và nợ phải trả trên Bảng cân đối kế toán phải được chia thành ngắn hạn và dài hạn. Trong mỗi loại, các khoản mục phải được sắp xếp theo thứ tự thanh khoản giảm dần.
+ Tài sản hoặc nợ phải trả có thời gian đáo hạn còn lại không quá 12 tháng hoặc một chu kỳ sản xuất kinh doanh thông thường kể từ thời điểm báo cáo sẽ được phân loại là ngắn hạn.
+ Tài sản và nợ phải trả không đủ điều kiện là ngắn hạn sẽ được phân loại là dài hạn.
+ Khi lập báo cáo tài chính, kế toán cần tái phân loại các tài sản và nợ phải trả đã được phân loại là dài hạn ở kỳ trước nhưng có thời gian đáo hạn còn lại không quá 12 tháng hoặc một chu kỳ sản xuất kinh doanh thông thường kể từ thời điểm báo cáo thành ngắn hạn.
Nguyên tắc 5: Trình bày rõ ràng
Tài sản và nợ phải trả cần được trình bày riêng biệt. Việc bù trừ chỉ được thực hiện khi tài sản và nợ phải trả liên quan đến cùng một đối tượng, có vòng quay nhanh, thời gian đáo hạn ngắn, và phát sinh từ các giao dịch cùng loại.
Nguyên tắc 6: Phù hợp và thận trọng
Các khoản mục về doanh thu, thu nhập và chi phí phải được trình bày theo nguyên tắc phù hợp và đảm bảo tính thận trọng. Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh và báo cáo lưu chuyển tiền tệ phải phản ánh doanh thu, thu nhập, chi phí và luồng tiền của kỳ báo cáo. Bất kỳ sai sót nào liên quan đến doanh thu, thu nhập và chi phí của các kỳ trước, nếu có, phải được điều chỉnh hồi tố chứ không điều chỉnh trong kỳ báo cáo hiện tại.
Nguyên tắc 7: Nguyên tắc loại trừ
Khi lập báo cáo tài chính tổng hợp giữa doanh nghiệp và các đơn vị cấp dưới không có tư cách pháp nhân hạch toán phụ thuộc, các số dư nội bộ trên Bảng cân đối kế toán cũng như các khoản doanh thu, chi phí, lãi, lỗ từ các giao dịch nội bộ đều phải loại trừ.
Tạm kết
Trên đây là những thông tin về các nguyên tắc lập báo cáo tài chính mà kế toán cần phải nắm rõ. MISA AMIS hi vọng với bài viết trên, các anh chị kế toán sẽ có thêm kiến thức,từ đó lập báo cáo tài chính một cách chính xác nhất.
MISA không chỉ là nền tảng cung cấp kiến thức kế toán sâu rộng mà còn phát triển phần mềm kế toán online MISA AMIS – giải pháp tài chính kế toán tích hợp, vừa dễ sử dụng, vừa thông minh và an toàn, đáp ứng đầy đủ nhu cầu của doanh nghiệp. Với những tiện ích và tính năng ưu việt, phần mềm hỗ trợ doanh nghiệp:
- Tự động nhập liệu: Nhập liệu chính xác từ hóa đơn và giao dịch ngân hàng, tiết kiệm thời gian cho kế toán viên.
- Đầy đủ các nghiệp vụ kế toán: Từ hạch toán, quản lý thuế đến lập báo cáo tài chính và quản lý công nợ.
- Tổng hợp báo cáo tự động: Hỗ trợ tự động tổng hợp số liệu lên báo cáo thuế, báo cáo tài chính, giúp doanh nghiệp nộp báo cáo chính xác và đúng hạn.
- Kết nối hệ sinh thái: Liên kết trực tiếp với ngân hàng điện tử và hệ thống quản lý hóa đơn điện tử, bán hàng, nhân sự…, giúp quản trị hoạt động kinh doanh một cách liền mạch, nhanh chóng.
Đăng ký nhận tư vấn và dùng thử miễn phí 15 ngày tại đây
0904 885 833
https://www.misa.vn/
