Trốn thuế là gì? Các quy định xử phạt đối với hành vi trốn thuế

Trốn thuế là hành vi vi phạm pháp luật với mục đích giảm bớt hoặc không nộp số tiền thuế theo quy định. Mặc dù luật pháp không có định nghĩa cụ thể về trốn thuế, nhưng các biểu hiện như khai báo sai, sử dụng hóa đơn giả, hoặc che giấu thu nhập đều được coi là hành vi trốn thuế. Việc trốn thuế không chỉ ảnh hưởng đến nguồn thu ngân sách quốc gia mà còn làm suy yếu sự công bằng trong xã hội.

1. Trốn thuế là gì? 

Trốn thuế là một hành vi vi phạm pháp luật thuế, trong đó cá nhân hoặc tổ chức cố tình không thực hiện nghĩa vụ nộp thuế đầy đủ theo quy định. Mặc dù pháp luật không định nghĩa chính xác khái niệm này, nhưng trốn thuế có thể hiểu là mọi hành vi nhằm giảm bớt hoặc né tránh số tiền thuế phải nộp.

Các hình thức trốn thuế thường thấy bao gồm việc khai báo không chính xác doanh thu, kê khống chi phí, sử dụng hóa đơn giả để giảm mức thuế phải đóng. Một số doanh nghiệp còn lợi dụng chuyển giá, tức là chuyển lợi nhuận sang các nước hoặc khu vực có thuế suất thấp hơn để giảm gánh nặng thuế.

Hậu quả của trốn thuế không chỉ dừng lại ở việc phải nộp phạt hành chính hoặc truy thu thuế mà còn có thể dẫn tới những biện pháp cưỡng chế mạnh mẽ hơn, bao gồm cả việc truy cứu trách nhiệm hình sự. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến uy tín của doanh nghiệp mà còn gây tổn hại lớn đến nền kinh tế và hệ thống tài chính công cộng.

Tìm hiểu chi tiết: Cách nộp tiền thuế điện tử mới nhất

2. Các hành vi trốn thuế

Căn cứ theo khoản 1, Điều 200 Bộ luật hình sự 2015 ( được sửa đổi, bổ sung 2017) và căn cứ theo quy định tại Điều 143 Luật quản lý thuế, các hành vi được xem là trốn thuế  bao gồm: 

• Không nộp hoặc nộp chậm hồ sơ đăng ký thuế. 
• Nộp hồ sơ khai thuế sau 90 ngày kể từ khi hết hạn hoặc hết thời gian gia hạn nộp hồ sơ khai thuế theo quy định.
• Không ghi chép đầy đủ các khoản thu trong sổ kế toán liên quan đến xác định số thuế phải nộp.
• Không xuất hóa đơn khi bán hàng hóa, dịch vụ, hoặc ghi hóa đơn thấp hơn giá trị thực tế giao dịch.
• Sử dụng hóa đơn, chứng từ không hợp pháp để khai thác các lợi ích về thuế, làm giảm số thuế phải nộp hoặc tăng số tiền thuế được miễn, giảm hoặc hoàn.
• Khai sai số tiền thuế phải nộp hoặc được hoàn thông qua việc sử dụng các chứng từ, tài liệu không hợp pháp.
• Khai báo sai hoặc không bổ sung hồ sơ đối với hàng hóa xuất nhập khẩu sau khi đã thông quan.
• Cố ý khai sai hoặc không kê khai đúng nghĩa vụ thuế đối với hàng hóa xuất nhập khẩu, nếu không thuộc các trường hợp đã được quy định tại Điều 188 và Điều 189 của Bộ luật Hình sự.
• Câu kết với người gửi hàng để nhập khẩu hàng hóa nhằm mục đích trốn thuế.
• Sử dụng sai mục đích các hàng hóa thuộc diện miễn thuế, không chịu thuế mà không khai báo chuyển đổi mục đích sử dụng với cơ quan thuế.

Những hành vi trên đều được coi là trốn thuế và có thể dẫn đến các chế tài nghiêm khắc theo quy định của pháp luật, bao gồm phạt tiền, truy thu thuế, và thậm chí là truy cứu trách nhiệm hình sự.

3. Mức xử phạt vi phạm hành chính đối với hành vi trốn thuế

Mức phạt hành chính đối với hành vi trốn thuế được quy định rõ tại Điều 17 Nghị định 125/2020/NĐ-CP, bao gồm các hình phạt như sau:

Hình thức xử phạt: Phạt tiền theo quy định như sau:

• Phạt tiền 1 lần số thuế trốn: Áp dụng đối với người nộp thuế có tình tiết giảm nhẹ khi thực hiện các hành vi như:
  • Không nộp hoặc nộp chậm hồ sơ đăng ký thuế, khai thuế sau 90 ngày kể từ hạn nộp.
  • Không ghi chép sổ sách liên quan đến khoản thuế phải nộp, kê khai sai dẫn đến số tiền thuế phải nộp thấp hơn.
  • Không lập hóa đơn hoặc lập sai hóa đơn khi bán hàng, dịch vụ.
  • Sử dụng hóa đơn, chứng từ không hợp pháp làm giảm số thuế phải nộp hoặc tăng số thuế được hoàn, miễn, giảm.
  • Sử dụng hàng hóa không chịu thuế, miễn thuế không đúng mục đích.
  • Phạt tiền 1,5 lần số tiền thuế trốn: Áp dụng khi người nộp thuế không có tình tiết tăng nặng, giảm nhẹ.
• Phạt tiền 2 lần số thuế trốn: Áp dụng khi có một tình tiết tăng nặng.
• Phạt tiền 2,5 lần số thuế trốn: Áp dụng khi có hai tình tiết tăng nặng.
• Phạt tiền 3 lần số thuế trốn: Áp dụng khi có từ ba tình tiết tăng nặng trở lên.

Biện pháp khắc phục hậu quả

• Buộc nộp đủ số thuế trốn: Người vi phạm phải nộp lại số tiền thuế trốn và tiền chậm nộp vào ngân sách nhà nước.
• Điều chỉnh số lỗ, thuế giá trị gia tăng đầu vào: Buộc điều chỉnh lại số liệu kê khai liên quan đến số thuế phải nộp.
• Trong trường hợp các hành vi đã quá thời hiệu xử phạt, người vi phạm vẫn phải nộp đủ số thuế trốn và tiền chậm nộp theo quy định.

Có thể bạn quan tâm: Mức xử phạt với hành vi khai sai tờ khai thuế GTGT 

4. Khung hình phạt đối với tội trốn thuế theo Bộ luật hình sự

Tội trốn thuế được quy định chi tiết tại Điều 200 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017) với các khung hình phạt áp dụng cho cá nhân và pháp nhân thương mại như sau:

Đối với cá nhân:

• Khung 1:
  • Phạt tiền từ 100.000.000 đồng đến 500.000.000 đồng hoặc phạt tù từ 3 tháng đến 1 năm.
  • Áp dụng cho các hành vi trốn thuế với số tiền từ 100.000.000 đồng đến dưới 300.000.000 đồng hoặc dưới 100.000.000 đồng nếu đã bị xử phạt vi phạm hành chính trước đó.
• Khung 2:
  • Phạt tiền từ 500.000.000 đồng đến 1.500.000.000 đồng hoặc phạt tù từ 1 năm đến 3 năm.
  • Áp dụng trong các trường hợp có tổ chức, trốn thuế từ 300.000.000 đồng đến dưới 1.000.000.000 đồng, lợi dụng chức vụ, tái phạm nguy hiểm.
• Khung 3:
  • Phạt tiền từ 1.500.000.000 đồng đến 4.500.000.000 đồng hoặc phạt tù từ 2 đến 7 năm.
  • Áp dụng khi trốn thuế trên 1.000.000.000 đồng.
• Hình phạt bổ sung: Có thể bị phạt tiền từ 20.000.000 đồng đến 100.000.000 đồng, cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề từ 1 năm đến 5 năm, hoặc tịch thu một phần hoặc toàn bộ tài sản.

Đối với pháp nhân thương mại:

• Khung 1: Phạt tiền từ 300.000.000 đồng đến 1.000.000.000 đồng cho hành vi trốn thuế từ 200.000.000 đồng đến dưới 300.000.000 đồng hoặc đã bị xử phạt vi phạm hành chính.
• Khung 2: Phạt tiền từ 1.000.000.000 đồng đến 3.000.000.000 đồng cho các hành vi thuộc khung 2 của cá nhân.
• Khung 3: Phạt tiền từ 3.000.000.000 đồng đến 10.000.000.000 đồng hoặc đình chỉ hoạt động có thời hạn từ 6 tháng đến 3 năm.
• Đình chỉ hoạt động vĩnh viễn: Áp dụng trong trường hợp vi phạm nghiêm trọng.
• Hình phạt bổ sung: Phạt tiền từ 50.000.000 đồng đến 200.000.000 đồng, cấm kinh doanh, cấm huy động vốn từ 1 đến 3 năm.

5. Phân biệt trốn thuế và tránh thuế

Trốn thuế và tránh thuế là hai khái niệm liên quan đến việc giảm nghĩa vụ thuế nhưng khác nhau về mặt pháp lý và hành vi.

Trốn thuế: Là hành vi vi phạm pháp luật, cố ý không thực hiện đầy đủ nghĩa vụ thuế theo quy định. Những hành vi này có thể bao gồm việc không kê khai thuế, khai sai doanh thu, sử dụng hóa đơn giả, hoặc không xuất hóa đơn khi bán hàng hóa/dịch vụ.

• Trốn thuế bị coi là hành động bất hợp pháp và có thể bị xử phạt hành chính hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự, dẫn đến các hậu quả pháp lý nghiêm trọng như phạt tiền, truy thu thuế hoặc thậm chí là phạt tù.

Tránh thuế: Là hành vi lợi dụng các kẽ hở hoặc những điểm chưa chặt chẽ của luật thuế để giảm số thuế phải nộp.

• Tránh thuế không vi phạm pháp luật, bởi cá nhân hoặc doanh nghiệp vẫn tuân thủ theo quy định pháp luật nhưng họ tối ưu hóa các khoản khấu trừ, miễn thuế, giảm thuế hoặc áp dụng các biện pháp kế toán hợp pháp nhằm giảm số thuế phải nộp.
• Mặc dù không bị coi là bất hợp pháp, tránh thuế thường bị xem là phi đạo đức trong một số trường hợp, đặc biệt khi nó gây ảnh hưởng tiêu cực đến nền kinh tế và hệ thống thuế.

Bảng phân biệt trốn thuế và tránh thuế:

Trốn thuế là một vấn đề nghiêm trọng không chỉ làm thất thoát nguồn thu của nhà nước mà còn gây mất công bằng cho các cá nhân và tổ chức thực hiện nghĩa vụ thuế đầy đủ. Với các quy định xử phạt chặt chẽ từ hành chính đến hình sự, luật pháp Việt Nam luôn khuyến khích việc tuân thủ thuế và ngăn chặn các hành vi trốn thuế. Việc hiểu rõ các quy định về trốn thuế không chỉ giúp cá nhân và doanh nghiệp tránh vi phạm pháp luật mà còn góp phần xây dựng một nền kinh tế minh bạch, bền vững.

MISA không chỉ cung cấp kiến thức kế toán hữu ích mà còn phát triển phần mềm kế toán online MISA AMIS, một phần mềm kế toán toàn diện giúp các kế toán viên doanh nghiệp hiểu rõ các quy trình làm việc. MISA AMIS, với sự kết hợp của tính dễ sử dụng, thông minh và an toàn, là giải pháp lý tưởng cho mọi nhu cầu kế toán của doanh nghiệp:

• Hỗ trợ đầy đủ các nghiệp vụ kế toán theo quy định TT133 và TT200, bao gồm quản lý quỹ, ngân hàng, mua bán, kho hàng, hóa đơn, thuế, giá thành sản phẩm, và các hoạt động khác.
• Tính năng kết nối toàn diện: Liên kết trực tiếp với các ngân hàng và các hệ thống quản lý, giúp doanh nghiệp thực hiện các nghiệp vụ thuế và quản lý kinh doanh một cách liền mạch.

Đừng bỏ lỡ cơ hội dùng thử 15 ngày miễn phí phần mềm kế toán online MISA AMIS – trợ thủ đắc lực cho tài chính doanh nghiệp

Dùng ngay miễn phí