Quản trị rủi ro là gì? Quy trình quản trị rủi ro chuẩn ISO cho doanh nghiệp

Được ví như tuyến phòng thủ thứ 2 của doanh nghiệp, quản trị rủi ro có vai trò vô cùng quan trọng đối với doanh nghiệp để phát hiện và phòng ngừa các sai sót và gian lận.

Vậy quản trị rủi ro là gì? Tại sao cần phải kiểm soát nó, làm cách nào để quản trị rủi ro hiệu quả? Hãy cùng chúng tôi tìm hiểu qua bài viết này nhé.

Tặng bạn eBook: Quản trị rủi ro theo ISO – Chiến lược và quy trình để doanh nghiệp không bị động

1. Quản trị rủi ro là gì?

1.1 Rủi ro là gì?

“Rủi ro” là khái niệm chỉ khả năng xảy ra sự việc ngoài ý muốn, có thể dẫn đến những kết quả không mong đợi hoặc gây thiệt hại về tài chính, tài sản, sức khỏe, danh tiếng, hoặc nhiều lĩnh vực khác trong cuộc sống và kinh doanh.

Trong kinh doanh, rủi ro thường được hiểu là những yếu tố hoặc tình huống có thể ảnh hưởng tiêu cực đến việc đạt được các mục tiêu của doanh nghiệp. Rủi ro có thể đến từ nhiều nguồn khác nhau, như sự thay đổi của thị trường, biến động kinh tế, quy định pháp lý, vấn đề nội bộ, sự cố kỹ thuật, thiên tai, hay các yếu tố khác.

1.2 Quản trị rủi ro là gì?

Quản lý rủi ro có thể được định nghĩa là một quá trình cải tiến liên tục nhằm xác định, đánh giá và giảm thiểu tất cả các rủi ro có thể liên quan đến hoạt động tài sản của một doanh nghiệp. Quản trị rủi ro thường được thực hiện bởi những vị trí cấp cao của doanh nghiệp (có thể là giám đốc điều hành, chuyên gia tài chính, cố vấn nhân sự,…).

Có thể phân rủi ro thành nhiều loại dựa vào yếu tố hoạt động kinh doanh, ví dụ như: rủi ro chiến lược, rủi ro tài chính, rủi ro vận hành, rủi ro con người,…

Xem thêm: 15+ phần mềm quản lý doanh nghiệp tốt nhất

2. Vì sao doanh nghiệp cần quản trị rủi ro?

Quản trị rủi ro là quy trình tạo ra “tấm khiên” vững chắc để bảo vệ khỏi các rủi ro tiềm ẩn cũng như chuẩn bị sẵn các biện pháp ứng phó để tối ưu thời gian, chi phí và nguồn lực.

Cụ thể, quản trị rủi ro là một phần quan trọng của quản lý tổ chức và dự án vì các lý do sau:

• Bảo vệ tài sản và nguồn lực: Quản trị rủi ro giúp doanh nghiệp xác định và giảm thiểu các mối đe dọa có thể gây tổn thất về tài sản, tài chính và nhân lực. Điều này giúp bảo vệ giá trị của doanh nghiệp và duy trì các nguồn lực quan trọng để hoạt động ổn định.
• Đảm bảo sự ổn định và liên tục trong hoạt động: Quản trị rủi ro giúp nhận diện các rủi ro tiềm ẩn có thể gây gián đoạn cho hoạt động kinh doanh. Doanh nghiệp sẽ lập kế hoạch dự phòng và có phương án ứng phó, từ đó đảm bảo hoạt động không bị ngừng trệ trước các sự cố bất ngờ.
• Nâng cao khả năng ra quyết định: Việc nhận diện rủi ro giúp doanh nghiệp có cái nhìn rõ ràng hơn về môi trường hoạt động, từ đó hỗ trợ các nhà quản lý đưa ra quyết định hợp lý và an toàn hơn. Điều này đặc biệt quan trọng khi doanh nghiệp phải đầu tư hoặc thay đổi chiến lược kinh doanh.
• Tăng cường uy tín và lòng tin: Doanh nghiệp có hệ thống quản trị rủi ro tốt thường được đánh giá cao về sự chuyên nghiệp và an toàn. Điều này có thể thu hút thêm khách hàng, đối tác và nhà đầu tư, đồng thời nâng cao lòng tin của các bên liên quan.
• Tận dụng cơ hội một cách hiệu quả hơn: Khi quản lý tốt rủi ro, doanh nghiệp không chỉ giảm thiểu tác động tiêu cực mà còn có thể nhận diện các cơ hội mới và khai thác chúng hiệu quả. Điều này giúp doanh nghiệp phát triển bền vững và nhanh chóng nắm bắt các xu hướng thị trường.
• Tuân thủ pháp lý và giảm thiểu rủi ro pháp lý: Quản trị rủi ro giúp doanh nghiệp tuân thủ các quy định và luật pháp, từ đó tránh các rủi ro pháp lý và những tổn thất tài chính do các khoản phạt hoặc kiện tụng.
• Tối ưu hóa chi phí và nguồn lực: Nhờ việc nhận diện và quản lý rủi ro từ sớm, doanh nghiệp có thể chủ động ứng phó và hạn chế những tổn thất lớn. Điều này giúp giảm thiểu các chi phí không cần thiết liên quan đến việc khắc phục rủi ro hoặc tổn thất đã xảy ra.

Tặng bạn: 70+ mẫu quy trình làm việc cho mọi phòng ban trong doanh nghiệp

3. Các loại quản trị rủi ro thường gặp hiện nay

Dưới đây là một số rủi ro mà doanh nghiệp rất dễ dàng gặp phải nếu không đầu tư đúng mực cho công tác quản trị rủi ro:

Rủi ro pháp lý

Đây là rủi ro bao gồm các vấn đề liên quan đến quy định, luật pháp mà doanh nghiệp phải tuân thủ. Rủi ro pháp lý có thể phát sinh từ các vi phạm pháp luật, kiện tụng hoặc thay đổi trong các quy định pháp lý.

Ví dụ: Vi phạm quyền sở hữu trí tuệ, không tuân thủ quy định về an toàn lao động hoặc bảo vệ môi trường.

Rủi ro chiến lược

Những vấn đề phát sinh từ việc đưa ra các chiến lược không phù hợp với thị trường hoặc thay đổi của môi trường kinh doanh, dẫn đến mất lợi thế cạnh tranh được gọi là rủi ro chiến lược.

Ví dụ: Chọn sai thị trường mục tiêu, đầu tư vào sản phẩm không có nhu cầu cao, hoặc không thích nghi kịp với công nghệ mới.

Rủi ro hoạt động, vận hành

Đây là rủi ro liên quan đến các sự cố trong hoạt động hàng ngày của doanh nghiệp, từ quy trình sản xuất đến cung ứng, gây ra gián đoạn hoặc thiệt hại về năng suất.

Ví dụ: Máy móc hỏng hóc, gián đoạn chuỗi cung ứng hoặc lỗi trong quy trình sản xuất.

Rủi ro con người

Rủi ro con người là những vấn đề phát sinh từ yếu tố con người như sự thiếu kỹ năng, đạo đức hoặc các vấn đề về tuyển dụng và quản lý nhân sự.

Ví dụ: Nhân viên thiếu kinh nghiệm, làm việc không hiệu quả, hoặc không tuân thủ các quy tắc an toàn, gây thiệt hại hoặc ảnh hưởng đến hiệu quả công việc.

Rủi ro danh tiếng

Các sự cố hoặc vấn đề ảnh hưởng tiêu cực đến hình ảnh và uy tín của doanh nghiệp trong mắt khách hàng, đối tác và công chúng,… được xếp loại vào rủi ro danh tiếng.

Ví dụ: Phản hồi tiêu cực từ khách hàng, scandal liên quan đến chất lượng sản phẩm hoặc hành vi không đúng đắn của nhân viên.

Rủi ro bảo mật

Rủi ro bảo mật là các rủi ro liên quan đến việc bảo vệ dữ liệu và hệ thống công nghệ thông tin khỏi sự tấn công hoặc truy cập trái phép.

Ví dụ: Các cuộc tấn công mạng, rò rỉ thông tin khách hàng hoặc mất dữ liệu quan trọng.

Rủi ro tài chính

Rủi ro tài chính liên quan đến các yếu tố tài chính như biến động thị trường, lãi suất, tỷ giá hối đoái hoặc khả năng thanh khoản.

Ví dụ: Suy giảm dòng tiền, lãi suất tăng cao làm tăng chi phí vay vốn, hoặc biến động tỷ giá ảnh hưởng đến doanh thu.

Rủi ro cạnh tranh

Đây là rủi ro phát sinh từ áp lực cạnh tranh trong ngành, các đối thủ mới gia nhập hoặc đối thủ hiện tại đổi mới chiến lược.

Đối thủ cạnh tranh giảm giá sản phẩm, tung ra sản phẩm cải tiến hoặc chiếm thị phần lớn hơn.

Rủi ro kinh tế

Rủi ro kinh tế liên quan đến các yếu tố kinh tế vĩ mô như suy thoái kinh tế, lạm phát, tăng trưởng chậm hoặc giảm cầu trong thị trường.

Ví dụ: Tăng trưởng GDP giảm, lạm phát cao làm giảm sức mua của người tiêu dùng.

Rủi ro địa chính trị

Các bất ổn về chính trị hoặc căng thẳng quốc tế ảnh hưởng đến hoạt động của doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp đa quốc gia là rủi ro địa chính trị mà các tổ chức có thể đối mặt.

Ví dụ: Chiến tranh thương mại, lệnh cấm vận kinh tế hoặc xung đột quân sự ở các khu vực chiến lược.

Rủi ro môi trường

Rủi ro môi trường là các rủi ro liên quan đến các yếu tố môi trường tự nhiên có thể gây ảnh hưởng đến hoạt động kinh doanh.

Ví dụ: Biến đổi khí hậu, thiên tai, lũ lụt, và hạn hán có thể làm gián đoạn chuỗi cung ứng hoặc ảnh hưởng đến sản xuất.

Rủi ro quan hệ công chúng

Đây là rủi ro liên quan đến khả năng duy trì và phát triển các mối quan hệ tốt đẹp với khách hàng, đối tác, cộng đồng và truyền thông.

Ví dụ: Truyền thông tiêu cực về sản phẩm hoặc dịch vụ, phản ứng tiêu cực từ công chúng, hoặc các hoạt động PR thất bại.

Xem Thêm: 5 bước xây dựng quy trình quản lý doanh nghiệp chuẩn nhất

4. Quy trình quản trị rủi ro hiệu quả

Một quy trình quản trị rủi ro thành công phải đáp ứng các mục tiêu pháp lý, nội bộ, xã hội và đạo đức, cũng như giám sát các quy định mới liên quan đến công nghệ.

Bằng cách tập trung vào rủi ro, đồng thời dành nguồn lực cần thiết để kiểm soát và giảm thiểu rủi ro, doanh nghiệp sẽ tự bảo vệ mình khỏi sự không chắc chắn, tiết kiệm chi phí, tăng cường khả năng kinh doanh liên tục và thành công.

 

Bước 1: Xác định rủi ro

Nhận dạng rủi ro là quá trình xác định và đánh giá các mối đe dọa đối với một tổ chức.
Chẳng hạn như việc đánh giá các mối đe dọa bảo mật CNTT như phần mềm độc hại, mã độc tống tiền, các sự kiện có hại tiềm ẩn khác có thể làm gián đoạn hoạt động kinh doanh.

Để xác định rủi ro một cách chính xác, các doanh nghiệp cần quan tâm đến bối cảnh như quy định pháp luật, xu hướng thị trường, công nghệ kỹ thuật và thị trường tài chính hiện tại. Sau đó đưa ra từng loại rủi ro tương ứng với bối cảnh, một số phương pháp cụ thể:

• Xem xét các sự kiện dự kiến trong bối cảnh hiện tại và xác định rủi ro tiềm ẩn trong các sự kiện này.
• Thu thập thông tin hữu ích bằng cách tiếp xúc và nghiên cứu các đối tượng liên quan, chẳng hạn như khách hàng, đối tác cung cấp, các chuyên gia trong ngành, để có cái nhìn toàn diện về các rủi ro có thể xảy ra.
• Sử dụng các chỉ số và dữ liệu thống kê để nhận diện các vấn đề hiện tại và tiềm ẩn, từ đó đánh giá khả năng rủi ro xảy ra và ảnh hưởng của chúng đến doanh nghiệp.
• Đánh giá các quy trình làm việc hiện tại để xác định các lỗ hổng và điểm yếu có thể tạo ra rủi ro. Điều này giúp doanh nghiệp tìm hiểu về các khía cạnh cần cải thiện để giảm thiểu rủi ro.
• Xem xét các trường hợp tổn thất đã xảy ra trong quá khứ để tạo ra các tình huống giả định có khả năng xảy ra trong tương lai.

Bước 2: Phân tích và đánh giá rủi ro

Phân tích rủi ro liên quan đến việc thiết lập xác suất mà một sự kiện rủi ro có thể xảy ra và
kết quả tiềm ẩn của mỗi sự kiện đó. Đánh giá nhằm so sánh mức độ của từng rủi ro và xếp
hạng chúng theo mức độ nổi bật và hậu quả. Bao gồm ước lượng tổn thất, thiệt hại về doanh thu, chi phí phục hồi, thiệt hại về danh tiếng và hình ảnh,…

Có 2 yếu tố dự đoán mức độ rủi ro:

• Tần suất xảy ra rủi ro
• Độ nghiêm trọng của rủi ro

Phân tích và đánh giá rủi ro giúp doanh nghiệp hiểu rõ hơn về tình hình rủi ro của mình. Từ
đó đưa ra quyết định thông minh, thiết lập các biện pháp phù hợp để bảo vệ và tối ưu hóa
hoạt động kinh doanh.

Bước 3: Xử lý rủi ro

Có 5 biện pháp xử lý rủi ro cụ thể như sau:

• Né tránh rủi ro: Né tránh là một phương pháp để giảm thiểu rủi ro bằng cách không tham gia vào các hoạt động có thể ảnh hưởng tiêu cực đến tổ chức. Chẳng hạn như không đầu tư hoặc bắt đầu một dòng sản phẩm mới. Biện pháp này rất an toàn nhưng lại khiến doanh nghiệp vụt mất nhiều cơ hội kiếm được lợi nhuận. Chính vì vậy, nó chỉ phù hợp khi rủi ro đó có thiệt hại lớn và khả năng xảy ra rủi ro cao.
• Giảm thiểu rủi ro: Phương pháp quản trị rủi ro này là cố gắng giảm thiểu tổn thất hơn là loại bỏ hoàn toàn. Trong khi vẫn chấp nhận rủi ro, cũng cần tập trung vào việc ngăn chặn tổn thất và ngăn không cho nó lan rộng.
• Chuyển giao rủi ro: Chuyển giao rủi ro theo hợp đồng cho bên thứ ba, chẳng hạn như bảo hiểm để chi trả cho thiệt hại tài sản hoặc thương tật có thể xảy ra, chuyển rủi ro liên quan đến tài sản từ chủ sở hữu sang công ty bảo hiểm.
• Chia sẻ rủi ro: Khi rủi ro được chia sẻ, khả năng mất mát được chuyển từ cá nhân sang
  nhóm. Một công ty là một ví dụ điển hình về chia sẻ rủi ro, một số nhà đầu tư góp vốn và mỗi người chỉ chịu một phần rủi ro nếu doanh nghiệp đó thất bại.
• Duy trì và chấp nhận rủi ro (nếu bất khả kháng): Sau khi tất cả các biện pháp chia sẻ rủi ro, chuyển giao rủi ro và giảm thiểu rủi ro đã được thực hiện, một số rủi ro sẽ vẫn còn do hầu như không thể loại bỏ tất cả. Phương pháp này thích hợp cho những rủi ro nhỏ nhưng lợi ích lớn.

Bước 4: Theo dõi, cải tiến

Cuối cùng, nhà quản trị rủi ro cần:

• Giám sát, theo dõi các rủi ro có sự chuyển hướng không?
• Đánh giá tính hiệu quả của phương pháp xử lý các rủi ro có mức độ nghiêm trọng cao và
  mức độ nghiêm trọng thấp có thể chấp nhận được không?
• Thường xuyên theo dõi, cập nhật tình hình để có những cải tiến sao cho phù hợp với đánh giá cũng như kế hoạch quản trị.
• Xem xét đến các rủi ro mới, giành lấy thế chủ động nhằm hạn chế tối đa tổn thất cho doanh nghiệp.

Đọc ngay: 7+ Phần mềm quản lý quy trình tự động, chuẩn hóa tốt nhất cho doanh nghiệp 

5. Các nguyên tắc quản trị rủi ro

Quản trị rủi ro cũng cần tuân theo các nguyên tắc cơ bản để xây dựng một hệ thống quản trị rủi ro linh hoạt, chủ động và bền vững, từ đó giúp doanh nghiệp phát triển ổn định trong môi trường biến động.

6. Các tiêu chuẩn quốc tế về quản trị rủi ro doanh nghiệp

Trên Thế giới hiện nay có hơn 80 chuẩn mực/ hướng dẫn quản trị rủi ro doanh nghiệp, dưới đây là những tiêu chuẩn, hướng dẫn phổ biến nhất:

– COSO 2004 – Khung quản trị rủi ro doanh nghiệp tích hợp bao gồm các khái niệm căn bản về quản trị rủi ro, khung quản trị rủi ro toàn diện. Mục tiêu chính của COSO 2004 là cải thiện năng suất hoạt động của doanh nghiệp thông qua việc kết hợp hiệu quả các mục tiêu chiến lược, rủi ro, điều hành và quản trị rủi ro.

– ISO 31000:2009 – Đây là một nguyên tắc và hướng dẫn chung về quản trị rủi ro, cung cấp quy định hỗ trợ doanh nghiệp hiểu được cách thức phát triển, thực hiện và duy trì việc quản trị rủi ro một cách hiệu quả, thống nhất. Lợi ích của ISO 31000:2009 là giúp doanh nghiệp nâng cao khả năng nhận biết nguy cơ và cơ hội, tối thiểu hóa những tổn thất có thể xảy ra và tăng xác xuất đạt mục tiêu đã đề ra.

– FERMA 2002 – Đây là một tiêu chuẩn quản trị rủi ro có nhiều nét giống với ISO 31000:2009 COSO, nhưng FERMA 2002 tập trung mô tả các thành phần cần thiết của một hệ thống quản trị rủi ro doanh nghiệp.

Trong 3 chuẩn mực trên, COSO 2004 và ISO 31000:2009 được sử dụng nhiều nhất, thậm chí làm cơ sở để một số quốc gia ban hành các điều chỉnh, mở rộng phù hợp với điều kiện thực tế của mình.

7. Công cụ hỗ trợ quản trị rủi ro doanh nghiệp

Theo báo cáo từ Harvard Business Review, có đến 69% các nhà lãnh đạo nhận thức được rằng, quản trị rủi ro hiệu quả là yếu tố quyết định sự sống còn của doanh nghiệp. Thế nhưng, thực tế doanh nghiệp đang gặp không ít khó khăn trong quá trình quản trị rủi ro như:

• Khó xác định các vấn đề đang tiềm ẩn, xác suất xảy ra và mức độ tác động.
• Thị trường, chính trị, thiên tai, công nghệ, tài chính,… biến đổi nhanh chóng, khó lường, doanh nghiệp khó khăn trong dự báo rủi ro.
• Quản lý rủi ro cần sự tham gia của nhiều phòng ban, doanh nghiệp gặp phải các hạn chế như đánh giá sai, thiếu hiệu quả trong triển khai các biện pháp.
• Rủi ro liên quan đến nhiều yếu tố khiến tính phức tạp của quá trình quản trị rủi ro tăng lên.

Các phần mềm quản lý doanh nghiệp toàn diện như MISA AMIS có thể giúp Sếp quản lý tất cả các khía cạnh của tổ chức với dữ liệu chính xác, được cập nhật tức thời – Đây chính là cơ sở quan trọng nhất để dự báo, phân tích rủi ro và đưa ra những biện pháp kịp thời.

Dùng thử miễn phí

• Quản lý tài chính và kiểm soát ngân sách: Tạo các báo cáo tài chính, giám sát ngân sách và dòng tiền, giúp nhận diện các vấn đề tài chính sớm và điều chỉnh kịp thời, giảm thiểu rủi ro.
• Quản lý Marketing – bán hàng: Quản lý dữ liệu khách hàng, đội ngũ sales, dữ liệu các chiến dịch (doanh thu, chi phí),… giúp điều chỉnh kịp thời các hoạt động tiếp thị và bán hàng, phát hiện sớm các vấn đề tiềm ẩn.
• Quản lý rủi ro dự án: MISA AMIS hỗ trợ quản lý và theo dõi các dự án, giúp xác định sớm các rủi ro liên quan đến thời gian, ngân sách và chất lượng, từ đó giảm thiểu tác động tiêu cực.
• Quản lý rủi ro nhân sự: Quản lý toàn bộ dữ liệu và các hoạt động quản lý nhân sự, số lượng nhân sự biến động theo từng thời gian, qua đó bộ phận HR sẽ có giải pháp giữ chân nhân sự cũng như tạo nguồn ứng viên phù hợp.
• Tự động hóa và chuẩn hóa Quy trình: MISA AMIS giúp tự động hóa các nghiệp vụ trong doanh nghiệp, kể cả quy trình liên phòng ban, từ đó giảm thiểu sai sót do yếu tố con người và nâng cao tính chính xác.

8. Tạm kết

Quản trị rủi ro là một phần không thể thiếu trong chiến lược phát triển bền vững của doanh nghiệp. Áp dụng quy trình quản trị rủi ro chuẩn không chỉ giúp doanh nghiệp nhận diện và giảm thiểu các nguy cơ tiềm ẩn mà còn tạo ra sự linh hoạt để thích ứng với những thay đổi nhanh chóng của thị trường.