Kế toán quản trị là gì? Vai trò, chức năng và công việc của KTQT

Kế toán quản trị (KTQT) không chỉ là công cụ ghi chép thông thường, mà là hệ thống thông tin then chốt hỗ trợ ra quyết định chiến lược và tối ưu hóa hiệu quả hoạt động doanh nghiệp. Bài viết này sẽ giải đáp toàn diện về KTQT, từ định nghĩa, vai trò, nhiệm vụ, và sự khác biệt so với kế toán tài chính, đến các mô hình tổ chức và kỹ năng cần thiết cho người làm nghề.

1. Kế toán quản trị là gì?

Kế toán quản trị là một lĩnh vực trong kế toán, tập trung vào việc cung cấp thông tin tài chính nội bộ cho các nhà quản lý để giúp họ đưa ra quyết định chiến lược, kiểm soát chi phí và tối ưu hóa hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp. Không giống như kế toán tài chính, vốn chủ yếu báo cáo thông tin cho các bên ngoài doanh nghiệp (như cơ quan thuế, nhà đầu tư), kế toán quản trị phục vụ trực tiếp cho các quyết định nội bộ.

Ví dụ, kế toán quản trị có thể bao gồm việc phân tích chi phí sản xuất, dự báo ngân sách, hoặc đánh giá hiệu quả của một dự án cụ thể. Để dễ hiểu hơn, bạn hãy tưởng tượng bạn là quản lý của một quán cà phê. Bạn muốn biết chi phí mỗi ly cà phê để quyết định giá bán hợp lý. Kế toán quản trị sẽ tính toán chi phí nguyên liệu (cà phê, sữa, đường), tiền lương nhân viên, chi phí thuê mặt bằng, và từ đó tính toán xem bạn cần bán bao nhiêu ly để có lời.

2. Công việc của kế toán quản trị trong doanh nghiệp là gì

Với tư cách là một công cụ quản lý, một nghề nghiệp chuyên môn, bộ phận kế toán quản trị/các chuyên gia kế toán quản trị trong một tổ chức phải thực hiện được các nhiệm vụ sau:

• Thu thập thông tin, số liệu bao gồm cả thông tin số liệu thực hiện và tương lai, thông tin bên trong và thông tin bên ngoài, thông tin ngắn hạn và mang tính chiến lược về các đối tượng KTQT theo các nội dung kế toán quản trị.
• Xử lý, phân tích thông tin kế toán bằng các phương pháp chung của kế toán và các phương pháp kĩ thuật riêng gắn với từng mục đích và nội dung của kế toán quản trị.
• Cung cấp thông tin kế toán theo yêu cầu quản trị phục vụ cho mục đích kiểm soát, đánh giá và tư vấn cho việc ra quyết định kinh tế của các nhà quản trị các cấp trong doanh nghiệp
• Lập và theo dõi ngân sách hoạt động: Dự báo doanh thu, lợi nhuận và chi phí trong tương lai, đồng thời xây dựng kế hoạch ngân sách cho các bộ phận, dự án và toàn bộ doanh nghiệp, đồng thời theo dõi và điều chỉnh ngân sách để đảm bảo sự ổn định tài chính.
• Quản lý chi phí và tối ưu hóa lợi nhuận: Đưa ra các phân tích chi tiết về các khoản chi phí trong doanh nghiệp, xác định những chi phí có thể tiết kiệm mà không ảnh hưởng đến chất lượng hoạt động, từ đó tối ưu hóa lợi nhuận.
• Đánh giá hiệu quả hoạt động kinh doanh: Đánh giá hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp thông qua các chỉ số tài chính như ROI, ROS, từ đó xác định các điểm mạnh, điểm yếu và tiềm năng phát triển
• Hỗ trợ các quyết định chiến lược tài chính: Cung cấp các số liệu tài chính để giúp ban lãnh đạo đưa ra các quyết định chiến lược như đầu tư mở rộng, phát triển sản phẩm mới hay tái cấu trúc doanh nghiệp.
• Soạn thảo báo cáo quản trị: Làm các báo cáo quản trị tài chính, báo cáo doanh thu, chi phí, dòng tiền, công nợ, tồn kho,…

Nếu xét theo nội dung các thông tin mà KTQT cần cung cấp, thì các công việc của KTQT có thể khái quát như sau:

• Kế toán quản trị các yếu tố sản xuất kinh doanh (bao gồm: Hàng tồn kho, tài sản cố định, lao động và tiền lương).
• Kế toán quản trị chi phí và giá thành sản phẩm.
• Kế toán quản trị doanh thu và kết quả kinh doanh.
• Kế toán quản trị về các hoạt động đầu tư tài chính.
• Kế toán quản trị các hoạt động khác của doanh nghiệp.

3. Vai trò và chức năng của Kế toán quản trị

Kế toán quản trị là công cụ phục vụ nhà quản trị doanh nghiệp thực hiện các chức năng quản lý của mình. Vì vậy, chức năng của kế toán quản trị gắn liền với 4 chức năng và nhiệm vụ của nhà quản trị như sau:

• Chức năng hoạch định;
• Chức năng tổ chức và kiểm soát thực hiện (còn gọi là “chức năng kiểm soát”);
• Chức năng đo lường và đánh giá hiệu quả (còn gọi là “chức năng đánh giá hiệu quả”);
• Chức năng ra quyết định.

3.1. Ra quyết định

Ra quyết định là chức năng cơ bản, xuyên suốt của nhà quản trị. Xét trong chu trình quản lý, việc ra quyết định được thực hiện ở mọi khâu từ lập kế hoạch, tổ chức thực hiện, đến kiểm tra và đánh giá. Các quyết định của nhà quản trị liên quan đến mọi mặt hoạt động của doanh nghiệp, ở mọi cấp độ từ các quyết định quản lý, điều hành mang tính ngắn hạn, tác nghiệp đến các quyết định mang tính chiến lược.

KTQT có vai trò cung cấp thông tin thích hợp để tư vấn cho nhà quản trị trong quá trình ra quyết định. Thông tin thích hợp liên quan đến các phương án và các tiêu chí để đánh giá, lựa chọn các phương án trong mỗi quyết định. Có thể khẳng định, vai trò cung cấp thông tin cho việc ra quyết định là vai trò cơ bản và cốt lõi nhất của KTQT hiện đại. Ngay cả những thành tựu phát triển gần đây của KTQT cũng vẫn tập trung vào hỗ trợ cho việc ra quyết định của nhà quản lý – các quyết định mang tính chiến lược.

Xem thêm: Kế toán tổng hợp là gì? Vai trò và công việc của kế toán tổng hợp

3.2. Lập kế hoạch và dự toán

Kế hoạch bao gồm hệ thống các mục tiêu cần phải đạt được và lộ trình, các bước thực hiện để đạt được những mục tiêu đó. Kế hoạch hoạt động của doanh nghiệp bao gồm cả các kế hoạch ngắn hạn, tác nghiệp và kế hoạch mang tính chiến lược, dài hạn. Trên cơ sở kế hoạch, hệ thống dự toán kinh doanh được xây dựng nhằm liên kết các mục tiêu, và phương án huy động các nguồn lực nhằm đạt được mục tiêu đề ra.

Trong giai đoạn này, KTQT phải tiến hành thu thập thông tin phù hợp, bao gồm cả thông tin quá khứ, thông tin tương lai nhằm phục vụ cho việc lập kế hoạch và xây dựng dự toán. Trong giai đoạn này, nhà quản trị đã phải đưa ra các quyết định lựa chọn. Vì vậy thông tin dự toán cũng phải là thông tin thích hợp cho việc ra các quyết định này.

3.3. Tổ chức thực hiện

Trong điều kiện bình thường, nhà quản trị sẽ tổ chức thực hiện kế hoạch và thực hiện dự toán như đã xây dựng. Tuy nhiên, thực tế kinh doanh luôn biến động không ngừng. Hơn nữa, kế hoạch kinh doanh thường chỉ mang tính định hướng chung. Vì vậy, trong quá trình tổ chức thực hiện kế hoạch, nhà quản trị thường xuyên phải ra các quyết định điều hành nhằm tối ưu hóa các nguồn lực để đạt được kế hoạch ở mức cao nhất.

KTQT có vai trò quan trọng trong việc thu thập thông tin thích hợp, bao gồm cả thông tin quá khứ và thông tin tương lai để tư vấn, hỗ trợ cho việc ra quyết định. Cần lưu ý là ở giai đoạn này, thông tin thích hợp vẫn bao hàm cả thông tin phục vụ cho việc ra quyết định tác nghiệp và quyết định chiến lược.

3.4. Kiểm tra, đánh giá

Hoạt động kiểm tra, đánh giá cũng là một khâu trong chu trình quản lý. Việc kiểm tra đánh giá thường được thực hiện định kì hoặc đột xuất khi gặp những biến động lớn bất thường nhằm phân tích, so sánh tình hình thực hiện kế hoạch, dự toán, phân tích các sai biệt giữa kết quả thực tế đạt được với mục tiêu đã đề ra, xác định mục tiêu trung gian tiếp theo để đạt được mục tiêu cuối cùng. Trong giai đoạn này, nhà quản trị tiếp tục phải ra các quyết định điều chỉnh.

KTQT có vai trò trong việc thu nhận, cung cấp thông tin thực hiện, thông tin phân tích để giúp nhà quản trị đánh giá, lượng hóa tình hình thực hiện kế hoạch, dự toán từ đó thông tin thích hợp của KTQT sẽ hỗ trợ nhà quản trị ra các quyết định điều chỉnh kịp thời nhằm ứng phó với những biến động ngoài dự kiến. Thông tin KTQT ở giai đoạn kiểm tra đánh giá còn có tác dụng trong việc lập kế hoạch, dự toán trong kì tiếp theo.

Như vậy, có thể khẳng định KTQT có vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ các nhà quản trị trong mọi khâu, mọi giai đoạn của quá trình quản lý. Trong đó, vai trò cung cấp thông tin thích hợp cho việc ra các quyết định là cốt lõi và bao trùm.

4. Sự khác nhau giữa Kế toán quản trị với Kế toán tài chính

Kế toán quản trị và kế toán tài chính là hai bộ phận cấu thành của hệ thống thông tin kế toán, do đó có mối liên hệ mật thiết với nhau và có một số điểm chung cơ bản. Tuy nhiên, giữa KTQT và KTTC cũng có những điểm khác nhau. Cụ thể các điểm giống nhau giữa Kế toán quản trị và Kế toán tài chính như sau:

• Đều là công cụ quản lý của doanh nghiệp, giúp các nhà quản trị doanh nghiệp quản lý và sử dụng hiệu quả các nguồn lực kinh tế của đơn vị.
• Số liệu của KTTC và KTQT đều dựa vào các thông tin phản ánh trên các chứng từ gốc; KTTC phản ánh thông tin tổng quát, còn KTQT phản ánh thông tin chi tiết, cụ thể.
• Đều quan tâm đến trách nhiệm của nhà quản lý.

Ngoài ra, các điểm khác nhau giữa kế toán quản trị và kế toán tài chính như sau:

Xem chi tiết tại: Phân biệt kế toán tài chính VÀ kế toán quản Trị

5. Những kỹ năng cần có của người làm kế toán quản trị

Để làm tốt công tác KTQT, người làm KTQT cần trang bị tốt những kỹ năng cụ thể sau:

• Kỹ năng chuyên môn: Đây là kỹ năng quan trọng nhất, giúp cho người làm KTQT có thể: Đọc hiểu, phân tích báo cáo tài chính; Kế toán và quản trị chi phí, tài chính doanh nghiệp; Quản trị rủi ro, thuế và hệ thống thông tin kế toán…
• Kỹ năng kinh doanh: Các nhà quản trị chuyên nghiệp sẽ đảm nhiệm tốt việc nắm bắt các xu hướng của thị trường, đưa ra chiến lược đúng đắn giúp doanh nghiệp thực hiện được mục tiêu đề ra.
• Kỹ năng con người: Với đặc thù công việc vừa liên quan đến kế toán vừa liên quan đến quản lý, do đó để hoàn thành tốt nhiệm vụ của mình thì kỹ năng con người bao gồm: kỹ năng phân tích, nhận dạng, kỹ năng làm việc nhóm, kỹ năng giải quyết vấn đề, phản biện…là điều tất yếu cần có giúp cho người làm KTQT có tầm nhìn rộng, có cơ hội phát huy tối đa năng lực và hỗ trợ cho doanh nghiệp hiệu quả.
• Kỹ năng lãnh đạo: Để doanh nghiệp duy trì sự ổn định và phát triển bền vững, nhà quản trị cần bản lĩnh, tự tin, quyết đoán, tạo được động lực làm việc cho bản thân cũng như các thành viên trong doanh nghiệp.

6. Một số mô hình tổ chức bộ máy Kế toán quản trị trong doanh nghiệp

Căn cứ vào đặc điểm hoạt động, quy mô đầu tư, địa bàn sản xuất kinh doanh và mức độ phân cấp quản lý kinh tế – tài chính của đơn vị để doanh nghiệp xây dựng và tổ chức bộ máy KTQT cho phù hợp. Bộ máy KTQT được xây dựng yêu cầu phải gọn nhẹ, khoa học, hợp lý và hiệu quả cao trong việc cung cấp thông tin cho nhà quản trị doanh nghiệp.

Các doanh nghiệp có thể lựa chọn một trong ba mô hình tổ chức bộ máy KTQT sau:

Như vậy, việc lựa chọn tổ chức bộ máy KTQT theo mô hình nào cần được xem xét trong điều kiện thực tế của doanh nghiệp và đặt trong bài toán phân tích giữa chi phí bỏ ra và lợi ích mà mô hình mang lại. Lựa chọn được mô hình tổ chức bộ máy KTQT phù hợp sẽ xây dựng được hệ thống quản trị trong doanh nghiệp một cách hiệu quả.

Đọc thêm: Tổ chức bộ máy kế toán – Mô hình nào phù hợp với doanh nghiệp của bạn?

7. Kế toán quản trị trong thời đại số hóa

Trong thời đại số hóa, kế toán quản trị ngày càng trở nên quan trọng và không thể thiếu đối với sự phát triển của doanh nghiệp. Theo khảo sát của Deloitte, 45% các doanh nghiệp đã chuyển sang sử dụng các phần mềm kế toán quản trị hiện đại để tối ưu hóa quy trình tài chính.

Việc áp dụng công nghệ vào kế toán quản trị, như sử dụng phần mềm kế toán hiện đại và các công cụ phân tích dữ liệu lớn, giúp tối ưu hóa quy trình tài chính, cải thiện tính chính xác và giảm thiểu sai sót. Các công ty sử dụng phần mềm kế toán điện tử có thể giảm tới 50% thời gian và 30% chi phí so với phương pháp kế toán thủ công.

Phần mềm kế toán online MISA AMIS là một trong những phần mềm kế toán phổ biến trên thị trường với hơn 250.000 doanh nghiệp tin dùng, đảm bảo đáp ứng hỗ trợ quản trị điều hành, quản lý.

• Cung cấp đầy đủ các báo cáo quản trị doanh nghiệp: Phần mềm kế toán online MISA AMIS cung cấp đầy đủ hơn 400 loại báo cáo, giúp chủ doanh nghiệp nắm bắt kịp thời tình hình tài chính – kế toán doanh nghiệp để kịp thời ra quyết định điều hành, quản lý
• Phần mềm cung cấp nhanh số liệu tổng quan giúp chủ doanh nghiệp nắm bắt các chỉ tiêu tài chính quan trọng như: – Số dư tiền – Doanh thu, chi phí – Công nợ – Tồn kho
• Cung cấp báo cáo dòng tiền: Cho biết tình hình thu chi tồn quỹ theo từng thời điểm và dự báo dòng tiền thu chi trong tương lai nhằm hỗ trợ doanh nghiệp sớm có kế hoạch cân đối thu chi
• Phần mềm kế toán online MISA AMIS cung cấp số liệu chi tiết doanh thu, chi phí, lợi nhuận như:
  • Doanh thu theo sản phẩm, đơn vị;
  • Chi phí theo khoản mục, sản phẩm, đơn vị
  • Lợi nhuận theo sản phẩm, đơn vị
• Phần mềm kế toán online MISA AMIS cung cấp báo cáo tự động về tình hình thực hiện ngân sách: Cụ thể về tình hình doanh thu, chi phí, lợi nhuận thực tế so với kế hoạch để kịp thời điều chỉnh, phù hợp với tình hình kinh doanh, sản xuất của doanh nghiệp.

Ngoài ra, phần mềm MISA AMIS kế toán còn có nhiều tính năng, tiện ích hỗ trợ kế toán doanh nghiệp trong quá trình thực hiện nghiệp vụ. Kính mời Quý Doanh nghiệp, Anh/Chị Kế toán doanh nghiệp đăng ký trải nghiệm miễn phí bản demo phần mềm kế toán online MISA AMIS:

Dùng thử miễn phí

Kết luận

MISA AMIS Kế toán hy vọng qua bài viết, kế toán doanh nghiệp có thể nắm được những vấn đề cơ bản liên quan đến kế toán quản trị, từ đó tự tin hơn trong công việc của mình. Tổ chức bộ máy kế toán quản trị thực sự rất quan trọng đối với các doanh nghiệp. Tuy vậy, doanh nghiệp cũng cần chú tâm vào việc tối ưu cách thức làm việc và sử dụng công cụ phần mềm kế toán kế toán để hỗ trợ kế toán doanh nghiệp mình nâng cao năng suất, hiệu quả công việc.

Đánh giá bài viết

[Tổng số: 1 Trung bình: 5]