Bán thành phẩm là gì? Cách tính giá bán thành phẩm

Bán thành phẩm là khái niệm quen thuộc trong các quy trình sản xuất hiện đại, đóng vai trò quan trọng trong việc tối ưu hóa hiệu quả sản xuất. Nhưng liệu bạn đã hiểu rõ bán thành phẩm là gì và cách tính giá của nó ra sao? Trong bài viết này, chúng tôi sẽ cung cấp cái nhìn chi tiết về bán thành phẩm, từ khái niệm cơ bản đến các công thức tính giá thành, giúp doanh nghiệp dễ dàng quản lý và định giá sản phẩm ở từng giai đoạn sản xuất.

1. Bán thành phẩm là gì?

Bán thành phẩm là sản phẩm chưa hoàn chỉnh, vẫn còn trong quá trình sản xuất và cần trải qua các công đoạn hoặc giai đoạn tiếp theo để trở thành thành phẩm cuối cùng. Bán thành phẩm có thể được sử dụng tiếp tục trong quá trình sản xuất nội bộ hoặc bán cho các doanh nghiệp khác để tiếp tục gia công, chế biến.

Ví dụ, trong ngành sản xuất ô tô đó là khung xe ô tô sau khi được tạo hình từ thép nhưng chưa được lắp đặt động cơ, bánh xe, và các bộ phận khác được coi là bán thành phẩm. Khung xe này cần phải tiếp tục trải qua nhiều giai đoạn như lắp ráp động cơ, nội thất, sơn hoàn thiện để trở thành một chiếc xe hoàn chỉnh (thành phẩm cuối cùng).

Hay một ví dụ khác trong ngành sản xuất điện thoại di động, một chiếc điện thoại đã được lắp ráp màn hình nhưng chưa có phần mềm, pin, và các linh kiện khác cũng được coi là bán thành phẩm. Các công đoạn lắp ráp và cài đặt phần mềm cần phải hoàn tất để biến sản phẩm này thành điện thoại hoàn chỉnh để bán ra thị trường.

2. Phân biệt bán thành phẩm, thành phẩm và sản phẩm dở dang

Sự khác biệt chính giữa ba khái niệm nằm ở mức độ hoàn thiện, giá trị kinh tế và mục đích sử dụng trong quy trình sản xuất:

• Bán thành phẩm: Là những sản phẩm đã trải qua một số công đoạn trong quy trình sản xuất nhưng chưa hoàn chỉnh và cần trải qua thêm các công đoạn tiếp theo để trở thành sản phẩm hoàn thiện. Bán thành phẩm có thể được lưu trữ để tiếp tục sử dụng nội bộ hoặc bán cho các doanh nghiệp khác để hoàn thiện.
• Thành phẩm: Là sản phẩm đã hoàn thiện tất cả các công đoạn sản xuất và kiểm tra chất lượng. Thành phẩm đã sẵn sàng để được tiêu thụ hoặc bán ra thị trường. Đây là sản phẩm cuối cùng mà doanh nghiệp hướng đến trong quy trình sản xuất.
• Sản phẩm dở dang: Là những sản phẩm đang ở trong quá trình sản xuất, chưa hoàn thành bất kỳ công đoạn nào đầy đủ và không thể sử dụng hoặc tiếp tục sử dụng cho đến khi hoàn thành ít nhất một công đoạn. Sản phẩm dở dang thường là những sản phẩm mới bắt đầu quy trình sản xuất và đang được chuyển đổi giữa các công đoạn.

Dưới đây là bảng so sánh cụ thể về các tiêu chí giữa bán thành phẩm, thành phẩm, và sản phẩm dở dang:

3. Cách tính bán thành phẩm

Để tính giá bán thành phẩm trong quy trình sản xuất, kế toán cần theo dõi và tính toán chi phí cho từng công đoạn sản xuất. Dưới đây là hướng dẫn chi tiết về cách tính giá bán thành phẩm:

Công đoạn sản xuất đầu tiên

* Công thức tổng giá bán thành phẩm cho giai đoạn 1:

ZNTP(1)=DDK(1)+C(1)−DCK(1)

Trong đó:

• ZNTP(1): Tổng giá bán thành phẩm của công đoạn 1.
• DDK(1): Chi phí dở dang đầu kỳ của công đoạn 1 (chi phí chưa hoàn thành từ kỳ trước).
• C(1): Các chi phí phát sinh trong công đoạn 1, bao gồm:
  • Chi phí nguyên vật liệu trực tiếp: Nguyên vật liệu sử dụng trong quá trình sản xuất.
  • Chi phí nhân công trực tiếp: Lương và các chi phí liên quan đến nhân công trực tiếp tham gia sản xuất.
  • Chi phí sản xuất chung: Các chi phí khác liên quan đến sản xuất, như chi phí nhà xưởng, máy móc, điện nước,…
• DCK(1): Chi phí dở dang cuối kỳ của công đoạn 1 (sản phẩm chưa hoàn thành trong công đoạn 1).

* Công thức tính giá bán thành phẩm cho từng đơn vị:

Z đơn vị NTP(1)=ZNTP(1) / QTP(1)

Trong đó:

• Z đơn vị NTP(1): Giá bán thành phẩm của 1 đơn vị sản phẩm trong công đoạn 1.
• QTP(1): Số lượng bán thành phẩm hoàn thành sau công đoạn 1.
• ZNTP(1): Tổng giá bán thành phẩm trong công đoạn 1.

Công đoạn sản xuất thứ hai trở đi

* Nếu bán thành phẩm được tính từ công đoạn 2 trở đi, cần áp dụng công thức sau:

ZNTP(n)=ZNTP(n−1)+DDK(n)+C(n)−DCK(n)

Trong đó: 

• ZNTP(n): Tổng giá bán thành phẩm trong công đoạn n.
• ZNTP(n-1): Tổng giá bán thành phẩm từ công đoạn trước đó.
• DDK(n): Chi phí dở dang đầu kỳ của công đoạn n.
• C(n): Các chi phí phát sinh trong công đoạn n, gồm chi phí nguyên vật liệu trực tiếp, nhân công trực tiếp, và chi phí sản xuất chung.
• DCK(n): Chi phí dở dang cuối kỳ của công đoạn n.

* Công thức tính giá bán thành phẩm cho từng đơn vị:

Z đơn vị NTP(n)=ZNTP(n) /QTP(n)

Trong đó: 

• Z đơn vị NTP(n): Giá bán thành phẩm của 1 đơn vị sản phẩm trong công đoạn n.
• QTP(n): Số lượng bán thành phẩm hoàn thành sau công đoạn n.
• ZNTP(n): Tổng giá bán thành phẩm trong công đoạn n.

Các bước thực hiện tính giá bán thành phẩm

• Bước 1: Tính toán chi phí dở dang:
  • Xác định chi phí dở dang đầu kỳ và cuối kỳ của từng công đoạn sản xuất.
• Bước 2: Tính toán chi phí phát sinh:
  • Ghi nhận đầy đủ chi phí nguyên vật liệu, nhân công trực tiếp và chi phí sản xuất chung phát sinh trong từng công đoạn.
• Bước 3: Áp dụng công thức tổng giá bán thành phẩm:
  • Sử dụng công thức thích hợp để tính tổng giá bán thành phẩm cho từng công đoạn sản xuất.
• Bước 4: Tính giá bán thành phẩm cho từng đơn vị:
  • Chia tổng giá bán thành phẩm của công đoạn cho số lượng bán thành phẩm hoàn thành để có được giá bán của từng đơn vị sản phẩm.

Ví dụ minh họa:

Giả sử trong giai đoạn 1, chi phí dở dang đầu kỳ là 10 triệu VND, chi phí phát sinh là 50 triệu VND (bao gồm nguyên vật liệu, nhân công, và sản xuất chung), chi phí dở dang cuối kỳ là 5 triệu VND, và số lượng bán thành phẩm hoàn thành là 100 sản phẩm.

Áp dụng công thức:

ZNTP(1)=10+50−5=55 triệu VND

Giá thành của 1 đơn vị bán thành phẩm:

Z đơn vị NTP(1)=55 / 100=0.55 triệu VND (550,000VND/sản phẩm)

Bằng cách này, doanh nghiệp có thể xác định được giá thành của từng đơn vị bán thành phẩm và tổng chi phí sản xuất ở từng giai đoạn.

4. Vai trò của bán thành phẩm trong quy trình sản xuất

Vai trò của bán thành phẩm trong quy trình sản xuất là rất quan trọng vì nó ảnh hưởng đến việc tối ưu hóa sản xuất, quản lý chi phí, và kiểm soát chất lượng. Dưới đây là những vai trò chính của bán thành phẩm:

• Giảm chi phí sản xuất: Bán thành phẩm giúp chia nhỏ quá trình sản xuất thành các giai đoạn, giúp các doanh nghiệp quản lý tốt hơn các nguồn lực và chi phí phát sinh tại mỗi giai đoạn. Điều này giúp tối ưu hóa việc sử dụng nguyên vật liệu, nhân công, và các chi phí sản xuất khác. Nhờ đó, chi phí sản xuất tổng thể có thể được giảm bớt mà vẫn đảm bảo hiệu quả.
• Tăng tính linh hoạt trong quy trình sản xuất: Trong các quy trình sản xuất phức tạp, việc tạo ra bán thành phẩm cho phép các bộ phận khác nhau của dây chuyền sản xuất làm việc song song và độc lập. Điều này giúp doanh nghiệp linh hoạt hơn trong việc điều chỉnh, sửa chữa hoặc thay đổi sản phẩm mà không ảnh hưởng đến toàn bộ quy trình.
• Cải thiện khả năng quản lý và kiểm soát tồn kho: Bán thành phẩm giúp doanh nghiệp dễ dàng theo dõi tiến độ sản xuất và tồn kho tại từng giai đoạn. Nhờ đó, doanh nghiệp có thể quản lý tốt lượng hàng tồn kho giữa các công đoạn sản xuất, tránh tình trạng thiếu hoặc dư thừa nguyên liệu. Điều này giúp đảm bảo quy trình sản xuất liên tục và không bị gián đoạn.
• Đảm bảo chất lượng sản phẩm: Khi sản phẩm được phân chia thành các giai đoạn bán thành phẩm, việc kiểm tra chất lượng có thể được thực hiện sau mỗi giai đoạn sản xuất. Điều này giúp phát hiện sớm các lỗi và đảm bảo rằng sản phẩm đáp ứng được các tiêu chuẩn chất lượng trước khi chuyển sang giai đoạn tiếp theo. Việc kiểm soát chặt chẽ ở từng giai đoạn giúp giảm tỷ lệ sản phẩm lỗi khi sản xuất hoàn thành.
• Hỗ trợ trong quá trình lập kế hoạch sản xuất: Bán thành phẩm giúp doanh nghiệp lên kế hoạch và điều phối sản xuất hiệu quả hơn. Các giai đoạn sản xuất có thể được phân bổ hợp lý về thời gian và nguồn lực, từ đó giúp điều chỉnh lịch trình sản xuất theo nhu cầu thực tế. Điều này cũng tạo điều kiện thuận lợi cho việc quản lý thời gian giao hàng và cải thiện khả năng đáp ứng nhu cầu của thị trường.
• Tăng năng suất và hiệu quả sản xuất: Khi doanh nghiệp quản lý tốt các bán thành phẩm, quy trình sản xuất trở nên liên tục và mượt mà hơn. Điều này giúp nâng cao năng suất, tối ưu hóa công suất của nhà máy, và giảm thiểu lãng phí thời gian do phải chờ đợi nguyên vật liệu hoặc công đoạn trước đó hoàn thành.
• Cải thiện khả năng đáp ứng thay đổi của thị trường: Trong các ngành công nghiệp sản xuất lớn, việc có sẵn bán thành phẩm cho phép doanh nghiệp đáp ứng nhanh chóng các yêu cầu thay đổi từ khách hàng hoặc thị trường. Bán thành phẩm giúp doanh nghiệp điều chỉnh sản phẩm mà không phải bắt đầu lại từ đầu, tiết kiệm thời gian và chi phí khi thích ứng với các biến động của thị trường.

5. Quản lý và kiểm soát bán thành phẩm

Quản lý và kiểm soát bán thành phẩm là quá trình theo dõi, giám sát và điều chỉnh các giai đoạn sản xuất bán thành phẩm để đảm bảo chúng được xử lý đúng quy trình, giảm thiểu lãng phí và tối ưu hóa hiệu quả sản xuất. Điều này bao gồm việc theo dõi số lượng, chất lượng và chi phí phát sinh liên quan đến bán thành phẩm, giúp doanh nghiệp quản lý chuỗi cung ứng một cách hiệu quả.

Các yếu tố chính trong quản lý và kiểm soát bán thành phẩm:

• Theo dõi tồn kho bán thành phẩm: Doanh nghiệp cần có hệ thống theo dõi số lượng bán thành phẩm trong mỗi công đoạn sản xuất để biết được lượng hàng tồn, hàng dở dang và tiến độ sản xuất. Điều này giúp tránh tình trạng tồn kho quá mức hoặc thiếu hụt sản phẩm ở các giai đoạn tiếp theo.
• Quản lý chất lượng: Kiểm soát chất lượng bán thành phẩm trong mỗi công đoạn sản xuất để đảm bảo không có lỗi nào được truyền qua các giai đoạn tiếp theo. Điều này đòi hỏi sự kiểm tra định kỳ và theo dõi tiêu chuẩn chất lượng.
• Đánh giá hiệu quả chi phí: Theo dõi và tính toán các chi phí liên quan đến sản xuất bán thành phẩm như nguyên vật liệu, nhân công, và chi phí sản xuất chung, từ đó tối ưu hóa quy trình sản xuất để giảm thiểu chi phí không cần thiết.

6. Thách thức và giải pháp trong việc quản lý bán thành phẩm

Thách thức trong quản lý bán thành phẩm

• Quản lý tồn kho phức tạp: Bán thành phẩm tồn kho thường ở nhiều công đoạn khác nhau, gây khó khăn trong việc theo dõi và kiểm soát. Nếu không quản lý tốt, việc này có thể dẫn đến tình trạng tồn kho dư thừa hoặc thiếu hụt, ảnh hưởng đến tiến độ sản xuất và chi phí lưu kho tăng cao.
• Kiểm soát chất lượng qua từng giai đoạn: Mỗi công đoạn sản xuất bán thành phẩm đều yêu cầu kiểm soát chất lượng chặt chẽ. Nếu không phát hiện sớm các lỗi trong từng công đoạn, những lỗi này có thể lan rộng sang các giai đoạn tiếp theo và gây ảnh hưởng đến chất lượng sản phẩm hoàn thiện.
• Phân bổ chi phí chính xác: Việc tính toán và phân bổ chi phí cho từng công đoạn sản xuất bán thành phẩm có thể gặp khó khăn, đặc biệt khi có nhiều loại chi phí phát sinh như chi phí nhân công, nguyên vật liệu, và chi phí sản xuất chung. Điều này dẫn đến sai lệch trong báo cáo tài chính và ảnh hưởng đến lợi nhuận.
• Điều phối nguồn lực sản xuất: Việc điều phối nguyên vật liệu, nhân công và máy móc giữa các công đoạn sản xuất có thể gặp khó khăn. Nếu không lên kế hoạch hợp lý, các giai đoạn sản xuất bán thành phẩm có thể bị gián đoạn, dẫn đến tình trạng chậm tiến độ.
• Rủi ro tồn kho dở dang cao: Nếu bán thành phẩm không được quản lý hiệu quả, lượng hàng dở dang sẽ tăng cao, gây khó khăn trong việc tính toán giá thành sản xuất và làm tăng chi phí không cần thiết.

Giải pháp cho quản lý bán thành phẩm

• Kiểm soát chất lượng đa cấp: Thiết lập quy trình kiểm tra chất lượng rõ ràng và chính xác cho từng giai đoạn sản xuất. Áp dụng các công cụ kiểm tra tự động và tiêu chuẩn hóa quy trình để phát hiện sớm các lỗi và ngăn chặn sự lây lan của chúng đến các công đoạn sau. Việc này giúp đảm bảo rằng chỉ có bán thành phẩm đạt tiêu chuẩn mới được chuyển sang các giai đoạn tiếp theo.
• Tối ưu hóa phân bổ chi phí sản xuất: Áp dụng các phương pháp kế toán chi phí chính xác và theo dõi chặt chẽ chi phí phát sinh trong từng công đoạn sản xuất bán thành phẩm. Điều này giúp doanh nghiệp có cái nhìn chính xác về giá thành sản xuất và tối ưu hóa quy trình phân bổ chi phí, tránh lãng phí tài nguyên.
• Lập kế hoạch sản xuất và điều phối nguồn lực hợp lý: Xây dựng kế hoạch sản xuất chi tiết và điều phối nguồn lực một cách khoa học giữa các công đoạn sản xuất. Doanh nghiệp cần tối ưu hóa lịch trình làm việc, phân bổ đúng nguồn nhân lực, máy móc và nguyên vật liệu để đảm bảo sản xuất bán thành phẩm không bị gián đoạn.
• Tăng cường đào tạo và giám sát nhân sự: Đào tạo nhân viên về quy trình quản lý bán thành phẩm và sử dụng các công cụ công nghệ để quản lý hiệu quả hơn. Đồng thời, cần có hệ thống giám sát chặt chẽ để đảm bảo rằng các tiêu chuẩn và quy trình được tuân thủ đúng cách.
• Ứng dụng hệ thống quản lý tồn kho thông minh: Sử dụng các hệ thống quản lý tồn kho và sản xuất như phần mềm kế toán online MISA AMIS giúp doanh nghiệp tự động hóa việc theo dõi, giám sát lượng bán thành phẩm tồn kho theo thời gian thực. MISA AMIS giúp giảm thiểu rủi ro về tình trạng dư thừa hoặc thiếu hụt bán thành phẩm, đồng thời cải thiện khả năng dự báo sản xuất.

Kết luận

Quản lý bán thành phẩm là một thách thức đối với nhiều doanh nghiệp sản xuất, đặc biệt khi quy mô sản xuất lớn và có nhiều giai đoạn phức tạp. Tuy nhiên, với sự hỗ trợ của công nghệ quản lý hiện đại, kiểm soát chất lượng chặt chẽ và tối ưu hóa quy trình sản xuất, doanh nghiệp có thể giải quyết các thách thức này một cách hiệu quả và đạt được lợi thế cạnh tranh trên thị trường.

Doanh nghiệp có thể sử dụng phần mềm kế toán online MISA AMIS để tối ưu hóa việc quản lý kho và công tác kế toán. Đây là một phần mềm kế toán thế hệ mới, đáp ứng đầy đủ các nghiệp vụ kế toán cần thiết:

• Phần mềm hỗ trợ doanh nghiệp quản lý hiệu quả tình hình nhập – xuất – tồn kho theo từng loại hàng hóa, chi tiết đến từng vật tư trong nhiều kho khác nhau, đồng thời cho phép tính giá xuất kho tự động theo nhiều phương pháp.
• Tích hợp nhiều tính năng thông minh như tự động nhập liệu từ file Excel, hóa đơn điện tử, tự động lập báo cáo tài chính và tờ khai thuế, cùng với khả năng phát hiện sai lệch và cảnh báo kịp thời, giúp doanh nghiệp nâng cao hiệu quả quản lý tài chính và kế toán.

Nhanh tay đăng ký dùng thử miễn phí 15 ngày bản demo phần mềm kế toán online MISA AMIS để trải nghiệm công cụ tài chính tối ưu nhất.

Dùng ngay miễn phí