Hiện nay, nhiều doanh nghiệp nhỏ và vừa đang gặp khó khăn trong việc áp dụng chế độ kế toán do vướng mắc từ cơ chế quản lý còn nặng tính hành chính. Cơ chế “tiền kiểm” – yêu cầu phải xin phép, chờ chấp thuận trước khi điều chỉnh – đã bộc lộ nhiều bất cập, làm chậm quá trình vận hành linh hoạt. Trước thực tiễn đó, Bộ Tài chính đã chủ trương cải cách theo hướng “hậu kiểm”, trao quyền tự chủ nhiều hơn cho doanh nghiệp với những thay đổi được đưa ra tại Điều 3 Thông tư 46/2025/TT-BTC, sửa đổi, bổ sung cho Điều 10 Thông tư số 133/2016/TT-BTC.
1. Những nội dung sửa đổi tại Điều 3 Thông tư 46/2025/TT-BTC
Thông tư 46/2025/TT-BTC sửa đổi, bổ sung Thông tư 133/2016/TT-BTC đã có nhiều thay đổi mang tính nền tảng trong cách tiếp cận quản lý kế toán đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa. Đặc biệt, tại Điều 3, các nội dung sửa đổi cho thấy sự chuyển biến từ cơ chế “tiền kiểm” sang “hậu kiểm”, đồng thời trao quyền tự chủ cao hơn cho doanh nghiệp trong việc tổ chức hệ thống kế toán. Dưới đây là các điểm sửa đổi trọng yếu:
– Tên Điều 10: Từ “Đăng ký sửa đổi” sang “Sửa đổi” chế độ kế toán
Thông tư cũ (133/2016) quy định doanh nghiệp phải đăng ký với cơ quan tài chính nếu muốn sửa đổi chế độ kế toán đang áp dụng. Điều này khiến doanh nghiệp mất thời gian chờ đợi chấp thuận, làm chậm tiến độ tổ chức hệ thống kế toán phù hợp với hoạt động thực tế.
Thông tư mới thay đổi triết lý này. Doanh nghiệp được phép tự sửa đổi mà không cần đăng ký trước, thể hiện rõ quan điểm hậu kiểm và trao quyền. Đây là một chuyển dịch quan trọng, thể hiện sự tin tưởng vào năng lực tự quản lý và tuân thủ của doanh nghiệp.
– Chứng từ kế toán và sổ kế toán: Cụ thể hóa quy định pháp lý và tăng tính minh bạch
Cả hai thông tư đều cho phép doanh nghiệp được tự thiết kế, bổ sung hoặc điều chỉnh mẫu chứng từ và sổ kế toán. Tuy nhiên, Thông tư 46 cụ thể hóa các điều khoản pháp luật bắt buộc phải tuân thủ, gồm Điều 16 và các khoản 1-4 của Điều 24 Luật Kế toán.
Ngoài ra, Thông tư mới nhấn mạnh yêu cầu về tính đầy đủ, kịp thời, trung thực và minh bạch, bảo đảm thông tin phản ánh có thể kiểm tra, kiểm soát và đối chiếu được. Nhờ đó, doanh nghiệp vừa có quyền điều chỉnh linh hoạt, vừa không làm ảnh hưởng đến độ tin cậy của hệ thống kế toán.
– Hệ thống tài khoản kế toán: Tăng quyền tự điều chỉnh, không cần xin phép Bộ Tài chính
Thông tư 133 yêu cầu doanh nghiệp phải có văn bản chấp thuận từ Bộ Tài chính nếu muốn sửa đổi tài khoản cấp 1 hoặc 2. Đây là một thủ tục hành chính khá phức tạp.
Thông tư 46 bãi bỏ yêu cầu này. Doanh nghiệp được tự sửa đổi, bổ sung toàn diện tên, số hiệu, kết cấu, nội dung phản ánh của các tài khoản kế toán, với điều kiện là phải đảm bảo:
- Tuân thủ nguyên tắc kế toán.
- Phân loại đúng các nghiệp vụ theo nội dung kinh tế.
- Không làm sai lệch các chỉ tiêu trình bày trên báo cáo tài chính.
Điều này tạo điều kiện linh hoạt tối đa cho doanh nghiệp trong việc tổ chức hệ thống kế toán phù hợp với đặc thù hoạt động.
– Báo cáo tài chính: Linh hoạt hơn trong việc bổ sung chỉ tiêu
Trước đây, nếu muốn sửa đổi hoặc bổ sung các chỉ tiêu trên báo cáo tài chính, doanh nghiệp phải được Bộ Tài chính chấp thuận bằng văn bản. Thông tư 46 đã loại bỏ yêu cầu này, cho phép doanh nghiệp:
- Tự bổ sung các chỉ tiêu cần thiết để phục vụ quản lý.
- Tuân thủ các nguyên tắc lập báo cáo và quy định tại Điều 29 Luật Kế toán.
- Có trách nhiệm thuyết minh rõ ràng các nội dung đã bổ sung.
Cách tiếp cận mới này giúp doanh nghiệp phản ánh thông tin tài chính phù hợp hơn với thực tế hoạt động, đồng thời khuyến khích minh bạch hóa thông tin quản trị.
– Quy chế hạch toán kế toán nội bộ – cơ chế tự kiểm soát mới
Một điểm mới rất quan trọng là Thông tư 46 yêu cầu doanh nghiệp phải ban hành Quy chế hạch toán kế toán nội bộ nếu có thực hiện các sửa đổi nêu trên. Quy chế này cần nêu rõ:
- Lý do thực hiện sửa đổi.
- Cơ sở pháp lý.
- Trách nhiệm của doanh nghiệp về các nội dung đã thay đổi.
Việc ban hành quy chế không chỉ đảm đảm tính minh bạch và hợp lệ của các điều chỉnh, mà còn đóng vai trò như một cơ chế tự kiểm soát nội bộ, giúp doanh nghiệp nhất quán và chủ động hơn trong vận hành hệ thống kế toán.
2. Tác động đối với kế toán doanh nghiệp vừa và nhỏ
Việc chuyển từ cơ chế tiền kiểm sang hậu kiểm và trao quyền tự chủ cao hơn cho doanh nghiệp không chỉ làm thay đổi cách thức quản lý của Nhà nước mà còn tác động trực tiếp đến hoạt động kế toán trong doanh nghiệp nhỏ và vừa (DNNVV). Các tác động cụ thể gồm:
– Lợi ích: Tăng tính chủ động, phù hợp với thực tiễn
- Không còn phải xin phép trước khi muốn điều chỉnh biểu mẫu, tài khoản hay chỉ tiêu báo cáo tài chính giúp doanh nghiệp tiết kiệm thời gian và đơn giản hóa thủ tục.
- Tự điều chỉnh linh hoạt hệ thống sổ sách, báo cáo phù hợp với đặc thù hoạt động và nhu cầu quản lý thực tế.
- Tạo điều kiện để doanh nghiệp tăng tốc độ xử lý thông tin kế toán, phản ánh nhanh chóng các biến động tài chính.
- Góp phần giảm sự lệ thuộc vào cơ quan quản lý, từ đó khuyến khích tinh thần tự chịu trách nhiệm và minh bạch hóa thông tin.
– Rủi ro: Trách nhiệm pháp lý cao hơn đối với doanh nghiệp
- Khi quyền chủ động tăng, doanh nghiệp cũng phải gánh trách nhiệm lớn hơn nếu hệ thống kế toán không đảm bảo tính trung thực, đầy đủ, kịp thời.
- Các lỗi như thiết kế biểu mẫu sai, không tuân thủ nguyên tắc kế toán, hoặc trình bày thiếu minh bạch cụ thể dẫn đến hậu quả về pháp lý và thuế.
- Trong trường hợp bị thanh tra, kiểm tra, doanh nghiệp phải chứng minh được tính hợp lý và pháp lý của các điều chỉnh đã thực hiện, đặc biệt nếu không có quy chế nội bộ rõ ràng.
3. Doanh nghiệp cần làm gì trước những thay đổi?
Trước những thay đổi mang tính chuyển hướng về triết lý quản lý kế toán theo hướng hậu kiểm và trao quyền tự chủ, các doanh nghiệp – đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ và vừa – cần chủ động thực hiện các bước chuẩn bị sau:
– Cập nhật kịp thời các nội dung sửa đổi của Thông tư:
- Doanh nghiệp cần nắm rõ nội dung Điều 3 Thông tư 46/2025/TT-BTC, nhất là các quyền được tự điều chỉnh biểu mẫu, tài khoản kế toán và báo cáo tài chính.
- Phân biệt rõ giữa quyền được điều chỉnh và trách nhiệm tuân thủ theo Luật Kế toán để tránh hiểu nhầm hoặc áp dụng sai.
- Cập nhật cho bộ phận kế toán, kiểm soát nội bộ và ban lãnh đạo những nội dung ảnh hưởng trực tiếp đến hoạt động kế toán và quản trị tài chính.
– Rà soát toàn bộ hệ thống sổ sách và báo cáo tài chính:
- Kiểm tra lại biểu mẫu chứng từ, sổ kế toán, hệ thống tài khoản và báo cáo tài chính đang áp dụng, xem có cần sửa đổi để phù hợp với thực tiễn hoạt động không.
- Đảm bảo các biểu mẫu đang sử dụng có đủ nội dung theo quy định tại Điều 16 và Điều 24 Luật Kế toán.
- Nếu sửa đổi, cần chuẩn hóa lại và xây dựng tài liệu thuyết minh rõ ràng lý do điều chỉnh, tránh rủi ro khi bị kiểm tra sau.
– Thiết lập quy trình hậu kiểm nội bộ:
- Việc được tự điều chỉnh đồng nghĩa với việc doanh nghiệp phải tự xây dựng cơ chế kiểm tra, kiểm soát hậu kiểm nội bộ để đảm bảo tính chính xác và minh bạch.
- Xây dựng hoặc cập nhật Quy chế hạch toán kế toán nội bộ, nêu rõ phạm vi, lý do sửa đổi, và quy trình kiểm tra, lưu trữ.
- Cử người phụ trách kiểm tra chéo định kỳ để phát hiện sai sót hoặc rủi ro liên quan đến việc tùy chỉnh chế độ kế toán.
- Đảm bảo có thể chứng minh được sự hợp lý và hợp lệ của mọi thay đổi trong hệ thống kế toán nếu có yêu cầu từ cơ quan quản lý.
Tạm kết:
Những thay đổi tại Thông tư 46/2025/TT-BTC mở ra cơ hội lớn để doanh nghiệp nhỏ và vừa đơn giản hóa thủ tục, linh hoạt hệ thống kế toán và tăng hiệu quả quản lý. Tuy nhiên, song hành là đòi hỏi về năng lực, trách nhiệm và tính chủ động rất cao từ cả doanh nghiệp và người làm kế toán. Việc cập nhật kiến thức, chuẩn hóa nội bộ và duy trì minh bạch sẽ là yếu tố sống còn trong bối cảnh mới.
0904 885 833
https://amis.misa.vn/
