Công ty niêm yết là gì? Phân biệt công ty niêm yết, công ty đại chúng

Trong bối cảnh thị trường chứng khoán Việt Nam ngày càng sôi động hiện nay, trở thành công ty niêm yết đang là xu hướng được nhiều doanh nghiệp hướng đến để huy động vốn và nâng tầm thương hiệu. Công ty niêm yết là doanh nghiệp có cổ phiếu được giao dịch công khai trên các sàn như HOSE hay HNX. Lựa chọn hình thức này mang lại cơ hội tiếp cận nguồn vốn lớn nhưng cũng đi kèm yêu cầu minh bạch và quản trị chặt chẽ. Với xu hướng nhà đầu tư ngày càng chú trọng vào các doanh nghiệp niêm yết nhờ tính thanh khoản và uy tín, hiểu rõ khái niệm này sẽ giúp chủ doanh nghiệp đưa ra chiến lược phát triển bền vững. Hãy cùng MISA AMIS tìm hiểu chi tiết về công ty niêm yết trong bài viết sau đây.

1. Công ty niêm yết là gì?

Trước khi tìm hiểu về công ty niêm yết, chúng ta điểm qua khái niệm về niêm yết. Niêm yết là quá trình công khai thông tin nhằm đảm bảo minh bạch. Trong tài chính, niêm yết là khi công ty đưa chứng khoán (cổ phiếu, trái phiếu) lên sàn giao dịch để mua bán công khai. Niêm yết trên sàn chứng khoán là việc công ty đưa cổ phiếu lên sàn giao dịch (như HOSE, HNX), đáp ứng các tiêu chuẩn về vốn, lợi nhuận, quản trị, và công bố thông tin. Điều này giúp doanh nghiệp huy động vốn dễ dàng, tăng tính thanh khoản, nâng cao uy tín, và tạo cơ hội thoái vốn cho cổ đông.

Công ty niêm yết là doanh nghiệp đã phát hành cổ phiếu, cổ phiếu được đăng ký và giao dịch công khai trên các sàn chứng khoán chính thức như Sở Giao dịch Chứng khoán TP.HCM (HOSE) hoặc Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội (HNX). Để đạt được danh hiệu này, công ty phải đáp ứng các yêu cầu nghiêm ngặt về vốn điều lệ, minh bạch tài chính, và quản trị doanh nghiệp.

Theo quy định tại khoản 1 Điều 15 Luật Chứng khoán 2019, để trở thành công ty niêm yết, doanh nghiệp phải đáp ứng các điều kiện sau:

Đặc điểm của công ty niêm yết:

• Minh bạch tài chính tối đa: Công ty phải công khai báo cáo tài chính hàng quý, báo cáo thường niên và các thông tin quan trọng như thay đổi nhân sự cấp cao, chiến lược kinh doanh. Điều này giúp nhà đầu tư đánh giá chính xác giá trị doanh nghiệp.
• Cơ cấu cổ đông đa dạng: Bao gồm cổ đông công chúng (nhà đầu tư cá nhân, tổ chức trong và ngoài nước), cổ đông chiến lược, và cổ đông nội bộ. Ví dụ, một công ty niêm yết như Vietcombank có hàng chục nghìn cổ đông, từ quỹ đầu tư quốc tế đến cá nhân nhỏ lẻ.
• Tuân thủ quy định nghiêm ngặt: Công ty phải đáp ứng các tiêu chuẩn của Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (SSC) và sàn giao dịch, từ vốn điều lệ đến tỷ lệ lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu (ROE).

• Khả năng giao dịch cổ phiếu: Cổ phiếu được niêm yết có tính thanh khoản cao, dễ dàng mua bán qua các công ty chứng khoán, giúp công ty thu hút nhà đầu tư dài hạn.

Ví dụ: Các công ty lớn như Vingroup (VIC), Vietcombank (VCB), hay FPT đều là những công ty niêm yết tiêu biểu tại Việt Nam, với cổ phiếu được giao dịch rộng rãi trên sàn HOSE.

Có thể bạn quan tâm: Cổ phiếu là gì? Những điều cần biết khi đầu tư cổ phiếu

2. Ưu, nhược điểm của công ty niêm yết

2.1 Ưu điểm của công ty niêm yết

Đưa doanh nghiệp lên sàn chứng khoán mở ra nhiều cơ hội chiến lược, trong đó ưu điểm lớn nhất là khả năng huy động vốn dễ dàng và hiệu quả. Công ty niêm yết có thể phát hành cổ phiếu mới hoặc trái phiếu chuyển đổi để gọi vốn từ thị trường chứng khoán thay vì phụ thuộc vào các khoản vay ngân hàng với lãi suất cao. Nguồn vốn từ việc phát hành cổ phiếu hoặc trái phiếu không yêu cầu trả lãi cố định, mang lại sự linh hoạt tài chính, giúp doanh nghiệp đầu tư vào các dự án dài hạn như mở rộng sản xuất, nghiên cứu công nghệ, hoặc thâm nhập thị trường quốc tế. Hơn nữa, quy mô vốn huy động từ thị trường chứng khoán thường lớn hơn nhiều so với các hình thức khác nên tạo điều kiện cho doanh nghiệp thực hiện các kế hoạch tham vọng mà không chịu áp lực tài chính tức thời.

Một ưu điểm khác là khả năng nâng cao uy tín và giá trị thương hiệu của doanh nghiệp. Khi niêm yết trên các sàn uy tín như HOSE, công ty được công nhận là minh bạch, đáng tin cậy và tuân thủ các tiêu chuẩn quản trị cao. Điều này giúp thu hút sự chú ý của đối tác chiến lược và khách hàng cao cấp từ đó tạo lợi thế khi đàm phán.

Khi doanh nghiệp niêm yết sẽ giúp nâng cao tính thanh khoản. Cổ phiếu được giao dịch hàng ngày trên sàn chứng khoán cho phép cổ đông dễ dàng mua bán hoặc chuyển nhượng, từ đó tăng giá trị cổ phiếu và thu hút các nhà đầu tư tổ chức, quỹ đầu tư, cũng như nhà đầu tư cá nhân. Tính thanh khoản cao không chỉ giúp ổn định giá trị vốn hóa của công ty mà còn tạo nền tảng vững chắc cho các đợt huy động vốn tiếp theo.

Cuối cùng, niêm yết còn giúp doanh nghiệp thu hút và giữ chân nhân tài. Các công ty niêm yết có thể triển khai chính sách phát hành cổ phiếu ưu đãi (ESOP) cho nhân sự cấp cao hoặc nhân viên chủ chốt, tạo động lực làm việc và gắn bó lâu dài. Chính sách này mang lại lợi ích tài chính cho nhân viên đồng thời xây dựng văn hóa doanh nghiệp. Đặc biệt, uy tín của một công ty niêm yết cũng khiến họ trở thành điểm đến hấp dẫn cho các chuyên gia hàng đầu, từ đó nâng cao chất lượng quản trị và vận hành.

2.2. Nhược điểm của công ty niêm yết

Niêm yết trên sàn khiến doanh nghiệp phải đối mặt với chi phí cao và áp lực tuân thủ pháp lý. Quy trình niêm yết đòi hỏi các chi phí lớn như tư vấn, kiểm toán, thẩm định, hay phí duy trì niêm yết hàng năm. Bên cạnh đó, các quy định pháp lý khắt khe yêu cầu doanh nghiệp phải công bố thông tin minh bạch và báo cáo tài chính định kỳ làm tăng gánh nặng quản lý và đòi hỏi nguồn lực đáng kể.

Ngoài ra, phát hành cổ phiếu ra công chúng có thể dẫn đến mất quyền kiểm soát doanh nghiệp. Các cổ đông sáng lập có thể bị pha loãng tỷ lệ sở hữu, trong khi các nhà đầu tư lớn hoặc cổ đông chiến lược có thể gây áp lực thay đổi định hướng hoạt động hoặc chiến lược kinh doanh. Áp lực từ thị trường cũng là một nhược điểm lớn, doanh nghiệp phải chịu sự đánh giá liên tục từ nhà đầu tư và công chúng dựa trên hiệu suất tài chính và các yếu tố thị trường. Biến động giá cổ phiếu dù tình hình kinh doanh thực tế không thay đổi có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến hình ảnh và uy tín của công ty.

Hơn nữa, công khai thông tin tài chính và chiến lược kinh doanh có nguy cơ làm lộ bí mật doanh nghiệp tạo điều kiện cho đối thủ cạnh tranh. Các thông tin không chính xác hoặc sai lệch trong truyền thông có thể gây tổn hại đến giá trị thị trường của doanh nghiệp. Cuối cùng, áp lực từ cổ đông đặc biệt là những nhà đầu tư theo đuổi lợi nhuận ngắn hạn có thể khiến doanh nghiệp phải hy sinh các mục tiêu dài hạn để đáp ứng kỳ vọng tức thời.

Đọc thêm: Lãi cơ bản trên cổ phiếu – Nguyên tắc và trình bày trên BCTC chi tiết

3. Phân biệt công ty niêm yết và công ty đại chúng

4. Câu hỏi thường gặp về công ty niêm yết

4.1 Công ty niêm yết có phải là công ty cổ phần không?

Có, công ty niêm yết bắt buộc phải là công ty cổ phần vì chỉ cổ phiếu của loại hình này mới được giao dịch công khai trên sàn chứng khoán. Các loại hình khác như công ty TNHH không đủ điều kiện niêm yết.

4.2 Chi phí niêm yết trên sàn chứng khoán là bao nhiêu?

Chi phí niêm yết dao động từ 1-5 tỷ đồng cho lần đầu, bao gồm phí tư vấn, kiểm toán, thẩm định hồ sơ, và phí niêm yết ban đầu. Chi phí duy trì hàng năm khoảng 100-500 triệu đồng, tùy thuộc vào quy mô và sàn giao dịch.

4.3 Doanh nghiệp nhỏ có thể niêm yết được không?

Không phải mọi doanh nghiệp đều phù hợp để niêm yết. Các đối tượng lý tưởng bao gồm doanh nghiệp lớn với vốn điều lệ từ 120 tỷ đồng trở lên (HOSE) hoặc 30 tỷ đồng (HNX), có lịch sử lợi nhuận ổn định và ROE trên 5% trong 2 năm. Ngoài ra, công ty cần có hệ thống quản trị minh bạch, từ kế toán, pháp chế đến quản lý rủi ro, để đáp ứng yêu cầu của sàn chứng khoán. Như vậy, không nên xem xét về việc doanh nghiệp nhỏ hay lớn mà nên xem xét doanh nghiệp đã đủ sẵn sàng, đáp ứng các điều kiện hay chưa khi đưa ra quyết định niêm yết. Nếu doanh nghiệp chưa sẵn sàng, các hình thức huy động vốn khác như phát hành trái phiếu hoặc gọi vốn từ quỹ đầu tư mạo hiểm có thể là lựa chọn phù hợp hơn.

Để quản lý tài chính và kế toán hiệu quả, Anh/Chị có thể tham khảo phần mềm kế toán online MISA AMIS. Đây là giải pháp toàn diện, giúp doanh nghiệp quản lý mọi hoạt động kế toán, từ lập báo cáo tài chính, quản lý thu chi, đến quản lý hóa đơn điện tử. Phần mềm MISA AMIS kế toán giúp doanh nghiệp tiết kiệm thời gian, giảm thiểu sai sót, và đảm bảo tuân thủ các quy định pháp luật về kế toán.

• Kết nối hệ sinh thái: Tích hợp với ngân hàng điện tử, hóa đơn điện tử, và các hệ thống quản lý bán hàng, nhân sự, giúp doanh nghiệp xử lý nghĩa vụ thuế và quản trị kinh doanh một cách trơn tru, hiệu quả.
• Đầy đủ nghiệp vụ kế toán: Cung cấp 20 nghiệp vụ kế toán theo chuẩn Thông tư 133 và 200, bao gồm các nghiệp vụ về Quỹ, Ngân hàng, Mua bán hàng hóa, Kho bãi, Hóa đơn, Thuế, Giá thành sản phẩm, và nhiều nghiệp vụ khác.
• Tự động hóa nhập liệu: Tự động nhập thông tin từ hóa đơn điện tử và dữ liệu từ Excel, giúp tiết kiệm thời gian và giảm thiểu sai sót trong quá trình nhập liệu.
• Kiểm soát chứng từ: Gợi ý thông tin khách hàng hoặc nhà cung cấp từ mã số thuế (MST), cảnh báo về nhà cung cấp ngừng hoạt động, giảm thiểu rủi ro liên quan đến hóa đơn.
• Tự động tổng hợp báo cáo: Hỗ trợ doanh nghiệp tự động lập báo cáo thuế, báo cáo tài chính và các sổ sách kế toán, đảm bảo việc nộp báo cáo đúng hạn và chính xác.

MISA AMIS chính là giải pháp toàn diện dành cho doanh nghiệp hiện đại, mang lại sự thuận tiện và hiệu quả trong công tác kế toán.