Tài khoản 151 – Hàng mua đang đi đường – là một phần quan trọng trong hệ thống kế toán của doanh nghiệp, đặc biệt với đơn vị thường xuyên nhập hàng. Việc hạch toán đúng TK 151 giúp phản ánh chính xác giá trị tài sản và đảm bảo báo cáo tài chính minh bạch. Tuy nhiên, không ít doanh nghiệp vẫn gặp khó khăn trong việc ghi nhận, theo dõi và xử lý các tình huống thực tế phát sinh. Bài viết này MISA AMIS giúp bạn hiểu rõ bản chất, nguyên tắc hạch toán và cách xử lý tài khoản 151 một cách dễ hiểu, kèm theo ví dụ minh họa thực tiễn.
1. Tài khoản 151 là gì?
Tài khoản 151 – Hàng mua đang đi đường – là một tài khoản kế toán thuộc hệ thống tài khoản doanh nghiệp, dùng để phản ánh giá trị thực tế của hàng hóa, nguyên vật liệu, công cụ, dụng cụ doanh nghiệp đã mua và đang trên đường vận chuyển về nhưng chưa kịp nhập kho tại thời điểm ghi nhận.
Nói cách khác, đây là những lô hàng mà doanh nghiệp đã hoàn tất giao dịch mua bán (đã có hóa đơn, chứng từ đầy đủ), nhưng do quá trình vận chuyển chưa kết thúc nên hàng hóa vẫn chưa hiện diện vật lý trong kho. Tuy nhiên, theo nguyên tắc kế toán dồn tích, doanh nghiệp vẫn phải ghi nhận các khoản này để phản ánh đúng tình hình tài chính.
2. Nguyên tắc kế toán của Tài khoản 151- Hàng mua đang đi đường
Tài khoản 151 được dùng để ghi nhận trị giá thực tế của các loại hàng hóa, vật tư, nguyên liệu, công cụ, dụng cụ… mà doanh nghiệp đã mua và có quyền sở hữu, nhưng chưa được nhập kho do còn trong quá trình vận chuyển, lưu kho ngoài, chờ kiểm tra, hoặc đang hoàn tất thủ tục nhập kho.
Các trường hợp hàng hóa được coi là thuộc quyền sở hữu nhưng chưa nhập kho bao gồm:
- Hàng hóa, vật tư mua ngoài đã thanh toán tiền hoặc đã chấp nhận thanh toán nhưng còn để ở kho người bán, ở bến cảng, bến bãi hoặc đang trên đường vận chuyển;
- Hàng hóa, vật tư mua ngoài đã về đến doanh nghiệp nhưng đang chờ kiểm nghiệm, kiểm nhận nhập kho.
Các lô hàng thuộc các trường hợp trên sẽ được kế toán ghi nhận vào Tài khoản 151 – Hàng mua đang đi đường, với giá gốc phù hợp theo quy định tại Chuẩn mực kế toán về hàng tồn kho.
Hàng ngày, khi nhận được hóa đơn mua hàng, nhưng hàng chưa về nhập kho, kế toán chưa ghi sổ mà tiến hành đối chiếu với hợp đồng kinh tế và lưu hóa đơn vào tập hồ sơ riêng: “Hàng mua đang đi đường”. Trong tháng, nếu hàng về nhập kho, kế toán căn cứ vào phiếu nhập kho và hóa đơn mua hàng ghi sổ trực tiếp vào các tài khoản 152 “Nguyên liệu, vật liệu”, tài khoản 153 “Công cụ, dụng cụ”, tài khoản 156 “Hàng hóa”, tài khoản 158 “Hàng hoá kho bảo thuế”.
Nếu đến thời điểm cuối kỳ kế toán mà hàng vẫn chưa về kho, kế toán vẫn phải tạm ghi nhận vào TK 151, ngay cả khi chưa nhận được hóa đơn từ người bán. Ngoài ra, kế toán cần theo dõi chi tiết từng lô hàng, hợp đồng, hoặc nhà cung cấp để đảm bảo quản lý rõ ràng và thuận tiện khi đối chiếu, kiểm kê sau này.
3. Kết cấu và nội dung phản ánh của Tài khoản 151
Bên Nợ:
- Trị giá hàng hóa, vật tư đã mua đang đi đường.
- Kết chuyển trị giá thực tế của hàng vật tư mua đang đi đường cuối kỳ (trường hợp hạch toán hàng tồn kho theo phương pháp kiểm kê định kỳ).
Bên Có:
- Trị giá hàng hóa, vật tư đã mua đang đi đường đã về nhập kho hoặc đã chuyển giao thẳng cho khách hàng.
- Kết chuyển trị giá thực tế của hàng hóa, vật tư đã mua đang đi đường đầu kỳ (trường hợp hạch toán hàng tồn kho theo phương pháp kiểm kê định kỳ).
Số dư bên Nợ: Trị giá hàng hóa, vật tư đã mua nhưng còn đang đi đường (chưa về nhập kho doanh nghiệp).
4. Phương pháp kế toán một số giao dịch kinh tế chủ yếu liên quan đến Tài khoản 151
Trường hợp doanh nghiệp hạch toán hàng tồn kho theo phương pháp kê khai thường xuyên.
Cuối kỳ kế toán, căn cứ vào hóa đơn mua hàng của các loại hàng mua chưa về nhập kho:
- Nếu thuế GTGT đầu vào được khấu trừ:
Nợ TK 151 – Hàng mua đang đi đường (giá chưa có thuế GTGT)
Nợ TK 133 – Thuế GTGT được khấu trừ
Có TK 331 – Phải trả cho người bán; hoặc
Có các TK 111, 112, 141,…
- Nếu thuế GTGT đầu vào không được khấu trừ thì giá trị hàng mua bao gồm cả thuế GTGT.
Sang tháng sau, khi hàng về nhập kho, căn cứ hóa đơn và phiếu nhập kho, ghi:
Nợ TK 152 – Nguyên liệu, vật liệu
Nợ TK 153 – Công cụ, dụng cụ
Nợ TK 156 – Hàng hóa
Có TK 151 – Hàng mua đang đi đường.
Trường hợp sang tháng sau hàng hóa, vật tư đã mua đang đi đường không nhập kho mà giao thẳng cho khách hàng theo hợp đồng kinh tế tại phương tiện, tại kho người bán, tại bến cảng, bến bãi, hoặc gửi thẳng cho khách hàng, gửi bán đại lý, ký gửi, ghi:
Nợ TK 632 – Giá vốn hàng bán; hoặc
Nợ TK 157 – Hàng gửi đi bán
Có TK 151 – Hàng mua đang đi đường.
Trường hợp hàng mua đang đi đường bị hao hụt, mất mát phát hiện ngay khi phát sinh hoặc khi kiểm kê cuối kỳ, căn cứ vào biên bản về mất mát, hao hụt, kế toán phản ánh giá trị hàng tồn kho bị mất mát, hao hụt, ghi:
Nợ TK 1381 – Tài sản thiếu chờ xử lý
Có TK 151 – Hàng mua đang đi đường.
Trường hợp doanh nghiệp hạch toán hàng tồn kho theo phương pháp kiểm kê định kỳ.
Đầu kỳ, kế toán căn cứ trị giá thực tế hàng hoá, vật tư đang đi đường đã kết chuyển cuối kỳ trước kết chuyển trị giá thực tế của hàng hóa, vật tư đang đi đường đầu kỳ, ghi:
Nợ TK 611 – Mua hàng
Có TK 151 – Hàng mua đang đi đường.
Cuối kỳ, kế toán căn cứ vào kết quả kiểm kê xác định trị giá thực tế của hàng hóa, vật tư đã mua nhưng chưa về nhập kho (còn đang đi đường cuối kỳ), ghi:
Nợ TK 151 – Hàng mua đang đi đường
Có TK 611 – Mua hàng.
5. Ví dụ minh họa về hạch toán Tài khoản 151
Để hiểu rõ hơn về cách hạch toán Tài khoản 151, dưới đây là một số tình huống thực tế thường gặp:
Ví dụ 1: Hàng hóa mua từ nhà cung cấp trong nước đang vận chuyển
Ngày 25/12, doanh nghiệp ký hợp đồng mua 10 tấn nguyên vật liệu từ nhà cung cấp A, đã nhận được hóa đơn và thanh toán 100% giá trị đơn hàng. Tuy nhiên, đến hết ngày 31/12, hàng vẫn chưa về tới kho.
Hạch toán tại thời điểm nhận hóa đơn:
Nợ TK 151 – Hàng mua đang đi đường: 100 triệu đồng
Có TK 331 – Thanh toán cho người bán: 100 triệu đồng
Đến ngày 5/1 năm sau, khi hàng về và nhập kho:
Nợ TK 152 – Nguyên vật liệu: 100 triệu đồng
Có TK 151 – Hàng mua đang đi đường: 100 triệu đồng
Ví dụ 2: Hàng nhập khẩu đang nằm tại cảng
Doanh nghiệp nhập khẩu 1 container hàng hóa từ nước ngoài, đã mở tờ khai hải quan và thanh toán tiền hàng vào cuối tháng. Tuy nhiên, đến cuối kỳ kế toán, container vẫn chưa được đưa về kho.
Hạch toán tại thời điểm thanh toán:
Nợ TK 151 – Hàng mua đang đi đường: Giá trị hàng (chưa thuế)
Nợ TK 133 – Thuế GTGT được khấu trừ (nếu có)
Có TK 112
Khi hàng về kho:
Nợ TK 156 – Hàng hóa
Có TK 151 – Hàng mua đang đi đường
6. Những lưu ý khi hạch toán Tài khoản 151
Để đảm bảo tính chính xác và tuân thủ quy định khi sử dụng Tài khoản 151, doanh nghiệp cần lưu ý:
- Chỉ ghi nhận khi doanh nghiệp đã có quyền sở hữu hàng hóa: Tài khoản 151 chỉ được sử dụng khi hàng hóa đã phát sinh quyền sở hữu đối với doanh nghiệp, tức là doanh nghiệp đã thanh toán hoặc chấp nhận thanh toán và có đủ căn cứ pháp lý để xác định rằng hàng hóa thuộc quyền của mình. Việc ghi nhận sớm khi chưa đủ điều kiện sẽ khiến báo cáo tài chính bị sai lệch.
- Ghi nhận theo đúng giá gốc thực tế: Giá trị ghi vào Tài khoản 151 phải là giá gốc, bao gồm cả chi phí mua hàng và các khoản phát sinh trực tiếp như phí vận chuyển, bốc dỡ, bảo hiểm, thuế không được khấu trừ… Điều này đảm bảo hàng hóa được phản ánh đúng giá trị khi về kho và tính vào chi phí phù hợp.
- Không nhầm lẫn với hàng tồn kho đã nhập kho: Tài khoản 151 dùng để phản ánh hàng hóa chưa nhập kho, còn các tài khoản như 152, 153, 156 chỉ ghi nhận khi hàng đã về đến kho và được kiểm nhận. Doanh nghiệp cần tách biệt rõ ràng để tránh ghi nhận trùng lặp hoặc thiếu hụt hàng hóa trên hệ thống.
- Theo dõi chi tiết từng lô hàng mua: Kế toán cần mở sổ chi tiết TK 151 theo từng hợp đồng, nhà cung cấp hoặc chuyến hàng cụ thể. Điều này giúp theo dõi tiến độ giao hàng, quản lý công nợ và xử lý chênh lệch nếu có. Việc chi tiết hóa dữ liệu còn hỗ trợ kiểm tra, đối chiếu và kiểm kê nhanh chóng.
- Cập nhật kịp thời số liệu cuối kỳ kế toán: Vào cuối mỗi kỳ kế toán, kế toán cần rà soát toàn bộ các đơn hàng chưa về kho nhưng đã phát sinh nghĩa vụ thanh toán để ghi nhận vào TK 151. Nếu bỏ sót, giá trị hàng hóa sẽ không được phản ánh trên báo cáo tài chính, làm ảnh hưởng đến tính minh bạch và chính xác của số liệu.
- Kết chuyển đúng khi áp dụng phương pháp kiểm kê định kỳ: Nếu doanh nghiệp áp dụng phương pháp kiểm kê định kỳ, kế toán cần kết chuyển số dư đầu kỳ và cuối kỳ của TK 151 vào TK 611 – Mua hàng. Việc thực hiện đầy đủ thao tác này giúp chi phí mua hàng được phản ánh chính xác trong kỳ kế toán, tránh ảnh hưởng đến lợi nhuận và phân tích tài chính.
Kết luận
Tài khoản 151 giữ vai trò then chốt trong việc phản ánh hàng hóa đã mua nhưng chưa về kho – một yếu tố quan trọng để đánh giá chính xác tình hình tài chính và hàng tồn kho của doanh nghiệp. Hạch toán đúng và kịp thời tài khoản này giúp doanh nghiệp kiểm soát tốt chi phí, tránh chênh lệch số liệu và đảm bảo tuân thủ quy định kế toán hiện hành.
Để giảm thiểu sai sót và tăng hiệu quả quản lý tài chính, các doanh nghiệp nên ứng dụng phần mềm kế toán online MISA AMIS – giải pháp hiện đại hỗ trợ kế toán vận hành dễ dàng, minh bạch và tiết kiệm thời gian.
Một số tính năng nổi bật của phần mềm kế toán online MISA AMIS:
- Tự động hạch toán các nghiệp vụ mua hàng, nhập kho, hàng đang đi đường theo đúng chuẩn Thông tư 200 và 133.
- Theo dõi chi tiết hàng mua theo từng đơn hàng, nhà cung cấp, hợp đồng, hỗ trợ đối chiếu chính xác.
- Kết nối dữ liệu thời gian thực giữa kế toán và các bộ phận kho, mua hàng, bán hàng.
- Lập và gửi báo cáo tài chính, báo cáo thuế chỉ với vài thao tác, không cần nhập liệu thủ công.
- Làm việc mọi lúc, mọi nơi trên máy tính, điện thoại – phù hợp cho doanh nghiệp có nhiều chi nhánh hoặc lãnh đạo thường xuyên đi công tác.
Đăng ký dùng thử phần mềm kế toán online MISA AMIS ngay hôm nay để tối ưu quy trình kế toán và kiểm soát tài chính doanh nghiệp một cách thông minh, hiệu quả!
contact@misa.com.vn
0904 885 833
https://www.misa.vn/
