Cấu trúc chuỗi cung ứng và cách quản lý hiệu quả cho doanh nghiệp

Chuỗi cung ứng đóng vai trò huyết mạch, quyết định sự thành bại của các doanh nghiệp thương mại, sản xuất. Trong đó, cấu trúc chuỗi cung ứng đang có nhiều thay đổi do sự phát triển của công nghệ và các xu hướng mới. 

Hãy cùng MISA AMIS tìm hiểu ngay cách vận hành chuỗi cung ứng hiệu quả và tối ưu hóa chi phí. Xây dựng chuỗi cung ứng vững mạnh cho doanh nghiệp ngay trong năm 2025 và xa hơn nữa! 

1. Chuỗi cung ứng là gì?

Chuỗi cung ứng (Supply Chain) là quá trình tạo ra và phân phối sản phẩm hoặc dịch vụ từ nhà cung cấp nguyên liệu thô đến tay người tiêu dùng cuối cùng. Hiểu một cách đơn giản, chuỗi cung ứng bao gồm tất cả các bước:

• Khai thác nguyên liệu: Thu mua nguyên liệu thô từ các nhà cung cấp.
• Sản xuất: Chuyển đổi nguyên liệu thô thành sản phẩm hoàn chỉnh tại các nhà máy, xưởng sản xuất.
• Lưu trữ: Lưu kho sản phẩm tại các kho hàng, trung tâm phân phối.
• Vận chuyển: Vận chuyển sản phẩm từ kho đến nhà phân phối, nhà bán lẻ và cuối cùng là khách hàng.
• Phân phối: Phân phối sản phẩm đến các kênh bán lẻ hoặc trực tiếp đến người tiêu dùng.

Mục tiêu của chuỗi cung ứng là tối ưu hóa quá trình trên để đảm bảo sản phẩm/dịch vụ được cung cấp đúng thời gian, đúng địa điểm, đúng số lượng, đạt chất lượng và với chi phí hợp lý nhất. Từ đó doanh nghiệp đáp ứng nhu cầu của khách hàng, mang lại lợi nhuận cao.

>> Tải ngay: BỘ TÀI LIỆU VẬN HÀNH TỐI ƯU CHO DOANH NGHIỆP

2. Cấu trúc của chuỗi cung ứng

Cấu trúc chuỗi cung ứng hiện nay không cố định mà linh hoạt và thay đổi tùy thuộc vào ngành nghề, quy mô doanh nghiệp, loại sản phẩm/dịch vụ và đặc điểm thị trường. Tuy nhiên, một cấu trúc chuỗi cung ứng cơ bản thường bao gồm các cấp độ sau:

• Cấp 1 (Direct Supplier): Trực tiếp cung cấp nguyên vật liệu, linh kiện cho doanh nghiệp sản xuất. Ví dụ, nhà cung cấp vải cho công ty may mặc, nhà cung cấp linh kiện điện tử cho nhà máy sản xuất điện thoại.
• Cấp 2 (Indirect Supplier): Cung cấp nguyên vật liệu, dịch vụ cho các nhà cung cấp cấp 1. Ví dụ nhà cung cấp sợi cho nhà cung cấp vải, nhà cung cấp kim loại cho nhà cung cấp linh kiện điện tử.
• Cấp 3 (Ultimate Supplier): Khai thác tài nguyên thiên nhiên hoặc cung cấp dịch vụ đầu vào ban đầu cho chuỗi cung ứng. Ví dụ như nông trại trồng bông, mỏ khai thác kim loại.

Ngoài ra, cấu trúc chuỗi cung ứng còn có thể được phân loại theo chiều ngang và chiều dọc:

• Cấu trúc chuỗi cung ứng theo chiều ngang: Tập trung vào các công ty ở cùng một giai đoạn trong chuỗi cung ứng, ví dụ như các nhà sản xuất ô tô hợp tác để chia sẻ nguồn cung ứng linh kiện.
• Cấu trúc chuỗi cung ứng theo chiều dọc: Các công ty ở các giai đoạn khác nhau trong chuỗi cung ứng. Chẳng hạn như một công ty sản xuất thực phẩm sở hữu cả trang trại, nhà máy chế biến và hệ thống phân phối bán lẻ.

3. Các thành phần tham gia mô hình chuỗi cung ứng

Để chuỗi cung ứng vận hành trơn tru, cần có sự tham gia và phối hợp nhịp nhàng của nhiều thành phần khác nhau. Dưới đây là 5 thành phần chính trong cấu trúc chuỗi cung ứng:

3.1. Nhà sản xuất 

Nhà sản xuất được xem là trung tâm của chuỗi cung ứng, chịu trách nhiệm chuyển đổi nguyên liệu thô thành sản phẩm hoàn chỉnh. Họ đóng vai trò quan trọng trong việc:

• Nghiên cứu thị trường, thiết kế sản phẩm đáp ứng nhu cầu khách hàng.
• Dự báo nhu cầu, lên kế hoạch sản xuất, quản lý tồn kho.
• Thực hiện quy trình sản xuất, đảm bảo chất lượng sản phẩm đạt tiêu chuẩn.
• Tối ưu hóa quy trình sản xuất, giảm thiểu chi phí.

3.2. Nhà phân phối

Nhà phân phối đóng vai trò trung gian giữa nhà sản xuất và nhà bán lẻ. Họ chịu trách nhiệm:

• Mua sản phẩm từ nhà sản xuất (số lượng sản phẩm lớn với giá ưu đãi).
• Bảo quản sản phẩm trong kho, duy trì chất lượng tiêu chuẩn.
• Vận chuyển sản phẩm đến các nhà bán lẻ hoặc khách hàng doanh nghiệp.
• Hỗ trợ marketing, bán hàng, và dịch vụ sau bán hàng cho nhà bán lẻ.

3.3. Nhà bán lẻ 

Nhà bán lẻ là cầu nối trực tiếp giữa chuỗi cung ứng và người tiêu dùng cuối cùng. Họ chịu trách nhiệm thực hiện các công việc:

• Lựa chọn sản phẩm phù hợp với thị hiếu khách hàng mục tiêu, mua sản phẩm từ nhà phân phối hoặc nhà sản xuất
• Trưng bày sản phẩm tại cửa hàng, siêu thị, hoặc trên các kênh online.
• Thu hút khách hàng, tư vấn và bán sản phẩm trực tiếp qua nhiều hình thức bày trí, Marketing.
• Trực tiếp hỗ trợ khách hàng trước, trong và sau khi mua hàng.

3.4. Khách hàng

Phục vụ khách hàng là mục tiêu cuối cùng của cấu trúc chuỗi cung ứng. Nhu cầu và sự hài lòng của khách hàng là yếu tố quyết định sự thành công của toàn bộ chuỗi. Vai trò của khách hàng bao gồm:

• Thể hiện nhu cầu hay mong muốn về sản phẩm, dịch vụ.
• Thực hiện hành vi mua sắm hàng hóa, sử dụng dịch vụ.
• Trải nghiệm sản phẩm và đưa ra phản hồi, có thể mua lại nhiều lần, chia sẻ cho người khác cùng sử dụng.
• Xu hướng tiêu dùng của khách hàng định hình nhu cầu thị trường chung.

3.5. Nhà cung cấp dịch vụ 

Nhà cung cấp dịch vụ hỗ trợ các hoạt động của chuỗi cung ứng như:

• Công ty vận tải và logistics cung cấp dịch vụ vận chuyển, kho bãi, thủ tục hải quan.
• Công ty công nghệ thông tin cung cấp phần mềm quản lý chuỗi cung ứng, giải pháp ERP, hệ thống theo dõi vận chuyển.
• Ngân hàng và tổ chức tài chính cung cấp dịch vụ thanh toán, tín dụng, bảo hiểm.
• Công ty tư vấn hỗ trợ thông tin về cách quản lý chuỗi cung ứng, tối ưu hóa quy trình, chuyển đổi số.

MISA AMIS là phần mềm ERP được phát triển bởi Công ty Cổ phần MISA, nhà cung cấp uy tín 30 năm trong lĩnh vực phần mềm quản lý doanh nghiệp tại Việt Nam. Với hơn 250.000 doanh nghiệp tin dùng, MISA AMIS đã khẳng định vị thế là một trong những giải pháp ERP hàng đầu, đáp ứng đa dạng nhu cầu quản lý của doanh nghiệp, đặc biệt là trong lĩnh vực quản lý chuỗi cung ứng.

Dùng thử miễn phí

Điểm mạnh nổi bật của MISA AMIS trong quản lý chuỗi cung ứng:

• Nền tảng hợp nhất, tích hợp toàn diện: Tài chính, Bán hàng, Nhân sự, Văn phòng số
• Tối ưu quy trình, tự động hóa nghiệp vụ tài chính kế toán, mua hàng, thủ tục khác,…
• Kiểm soát tồn kho tối ưu
• Quản lý mua hàng hiệu quả
• Quản lý bán hàng, quản lý sale thông minh
• Báo cáo phân tích đa chiều, trực quan 
• Làm việc mọi lúc mọi nơi, trên mọi thiết bị mà không cần có mặt tại văn phòng

4. Sơ đồ chuỗi cung ứng hiện đại

Trong môi trường kinh doanh ngày càng phức tạp và cạnh tranh, các doanh nghiệp cần tìm hiểu thêm các mô hình chuỗi cung ứng hiện đại dưới đây để nâng cao hiệu quả và linh hoạt:

4.1. Mô hình dòng chảy liên tục 

• Đặc điểm: Tập trung vào sản xuất liên tục với số lượng lớn, đáp ứng nhu cầu ổn định, dự đoán được xu hướng.
• Ưu điểm: Hiệu quả chi phí cao, tối ưu hóa năng lực sản xuất, đáp ứng nhanh chóng với nhu cầu tiêu dùng lớn.
• Nhược điểm: Ít linh hoạt hơn nếu nhu cầu thị trường thay đổi đột ngột, các bên liên quan dễ bị tồn kho khi nhu cầu giảm.
• Mức độ đáp ứng: Phù hợp với các ngành hàng tiêu dùng thiết yếu, sản phẩm có vòng đời dài, nhu cầu ổn định như thực phẩm đóng hộp, hàng gia dụng cơ bản,…

4.2. Mô hình chuỗi nhanh

• Đặc điểm: Tập trung vào tốc độ và khả năng đáp ứng nhanh chóng với sự thay đổi của thị trường cũng như nhu cầu khách hàng.
• Ưu điểm: Tính linh hoạt cao, thích ứng nhanh với xu hướng thị trường, giảm thiểu rủi ro tồn kho lỗi mốt.
• Nhược điểm: Chi phí cao hơn so với mô hình dòng chảy liên tục, đòi hỏi hệ thống Logistics và thông tin phải nhanh nhạy.
• Mức độ đáp ứng: Phù hợp với các ngành hàng thời trang, công nghệ, sản phẩm có vòng đời ngắn, nhu cầu thay đổi nhanh chóng.

4.3. Mô hình linh hoạt

• Đặc điểm: Có sự tổng hợp ưu điểm của cả mô hình dòng chảy liên tục và chuỗi nhanh nên vừa đảm bảo hiệu quả chi phí, vừa có khả năng linh hoạt ứng phó với biến động.
• Ưu điểm: Cân bằng giữa hiệu quả và linh hoạt, thích ứng tốt với nhiều loại thị trường và sản phẩm.
• Nhược điểm: Yêu cầu về quản lý và điều hành phức tạp hơn so với hai mô hình trên.
• Mức độ đáp ứng: Phù hợp với các doanh nghiệp có danh mục sản phẩm đa dạng, thị trường cạnh tranh cao và biến động.

4.4. Mô hình hiệu quả

• Đặc điểm: Tập trung tối ưu hóa chi phí, loại bỏ lãng phí trong toàn bộ chuỗi cung ứng.
• Ưu điểm: Chi phí triển khai thấp nhất, tối đa hóa lợi nhuận, cạnh tranh về giá.
• Nhược điểm: Không linh hoạt, có thể gặp khó khăn khi nhu cầu thị trường thay đổi hoặc có sự cố gián đoạn nguồn cung cấp.
• Mức độ đáp ứng: Phù hợp với các ngành hàng có tính cạnh tranh về giá cao, sản phẩm có biên lợi nhuận thấp như hàng hóa giá rẻ, dịch vụ cơ bản,…

5. Cách thức vận hành cấu trúc chuỗi cung ứng hiệu quả cho doanh nghiệp

Vận hành cấu trúc chuỗi cung ứng hiệu quả đòi hỏi sự kết hợp hài hòa giữa chiến lược đúng đắn, quy trình tối ưu, công nghệ tiên tiến, đối tác tin cậy, nhân lực chất lượng cao và hệ thống đo lường hiệu quả. Khi doanh nghiệp chú trọng và đầu tư vào tất cả các yếu tố này, chuỗi cung ứng sẽ trở thành một cỗ máy vận hành mạnh mẽ, đảm bảo dòng chảy hàng hóa thông suốt, mang lại lợi thế cạnh tranh bền vững.

5.1. Xây dựng chiến lược chuỗi cung ứng phù hợp

Thay vì sao chép mô hình của đối thủ hay áp dụng các giải pháp một cách máy móc, doanh nghiệp cần bắt đầu bằng việc xác định rõ chiến lược chuỗi cung ứng phù hợp. 

Theo nghiên cứu của Chopra và Meindl trong cuốn “Supply Chain Management: Strategy, Planning, and Operation”, chiến lược chuỗi cung ứng hiệu quả cần tích hợp chặt chẽ với chiến lược kinh doanh của doanh nghiệp. 

Điều này đòi hỏi sự thấu hiểu sâu sắc về:

• Đặc điểm sản phẩm: Sản phẩm có vòng đời ngắn hay dài? Nhu cầu biến động theo mùa vụ hay ổn định? Yêu cầu về chất lượng và dịch vụ khách hàng là gì?
• Đặc điểm thị trường: Thị trường cạnh tranh về giá hay chất lượng? Khách hàng có yêu cầu cao về tốc độ giao hàng hay sự linh hoạt?
• Năng lực cốt lõi của doanh nghiệp: Doanh nghiệp có thế mạnh về chi phí thấp, tốc độ đáp ứng nhanh, hay khả năng tùy biến sản phẩm?

Từ đó, doanh nghiệp có thể lựa chọn cấu trúc chuỗi cung ứng (tập trung, phân tán, khu vực hóa, toàn cầu hóa) và mô hình vận hành (mô hình dòng chảy liên tục, chuỗi nhanh, linh hoạt, hiệu quả) chính xác nhất. 

5.2. Tối ưu hóa quy trình để gia tăng hiệu suất và giảm thiểu lãng phí

Doanh nghiệp nên lưu tâm tối ưu hóa quy trình ở mọi công đoạn, từ thu mua, sản xuất, lưu kho, vận chuyển đến phân phối. Dựa trên nguyên tắc Lean Manufacturing và Six Sigma, việc tối ưu hóa quy trình giúp doanh nghiệp:

• Nhận diện và loại bỏ các hoạt động không tạo ra giá trị gia tăng trong quy trình, chẳng hạn như tồn kho quá mức, sản xuất dư thừa, gia công thừa và lãng phí nguồn nhân lực.
• Rút ngắn thời gian thực hiện các công đoạn, giảm thiểu thời gian chu kỳ sản xuất và giao hàng, nâng cao năng suất lao động.
• Chuẩn hóa quy trình, giảm thiểu biến động, kiểm soát chất lượng chặt chẽ ở từng bước.
• Tiết kiệm chi phí nguyên vật liệu, nhân công, năng lượng, vận chuyển, lưu kho và các chi phí phát sinh do sai lỗi, lãng phí.

5.3. Ứng dụng công nghệ chuyển đổi số nâng cao năng lực cạnh tranh

Trong kỷ nguyên 4.0, ứng dụng công nghệ là yếu tố quyết định sự khác biệt giữa chuỗi cung ứng hiệu quả và chuỗi cung ứng lạc hậu. 

báo cáo của Gartner cho thấy các doanh nghiệp đầu tư mạnh mẽ vào công nghệ chuỗi cung ứng có khả năng giảm 15% chi phí vận hành và tăng 20% tốc độ phản ứng với biến động thị trường. 

5.4. Xây dựng mối quan hệ đối tác bền vững

Cấu trúc chuỗi cung ứng là một mạng lưới phức tạp của nhiều đối tác. Do đó, xây dựng mối quan hệ đối tác bền vững với các nhà cung cấp, nhà phân phối, nhà cung cấp dịch vụ là yếu tố sống còn để chuỗi cung ứng vận hành trơn tru và hiệu quả. 

Mối quan hệ đối tác bền vững dựa trên các nguyên tắc:

• Tin tưởng và minh bạch
• Hợp tác và chia sẻ rủi ro, cơ hội
• Cam kết dài hạn, không chỉ tập trung vào lợi ích ngắn hạn.
• Chia sẻ lợi ích công bằng giữa các đối tác.
• Giao tiếp cởi mở, thường xuyên và hiệu quả.

5.5. Đào tạo và phát triển nhân lực

Con người luôn là yếu tố then chốt trong mọi hệ thống, và chuỗi cung ứng cũng không ngoại lệ. Học viện Quản lý Chuỗi Cung Ứng (Council of Supply Chain Management Professionals – CSCMP) có gợi ý một số kỹ năng nhân lực chuỗi cung ứng chuyên nghiệp cần được trang bị là:

• Kiến thức chuyên môn về các nguyên tắc, quy trình, và công cụ quản lý chuỗi cung ứng.
• Khả năng phân tích dữ liệu, nhận diện vấn đề, và đưa ra giải pháp tối ưu.
• Kỹ năng giao tiếp hiệu quả, làm việc nhóm, và xây dựng mối quan hệ với các đối tác.
• Kỹ năng lãnh đạo đội nhóm, quản lý dự án cải tiến chuỗi cung ứng.
• Khả năng học hỏi, thích ứng với những thay đổi nhanh chóng trong môi trường kinh doanh và công nghệ.

6. MISA AMIS – Phần mềm ERP hỗ trợ doanh nghiệp quản lý cung ứng toàn diện

Như đã giới thiệu ở trên, việc ứng dụng phần mềm ERP như MISA AMIS là giải pháp tối ưu để doanh nghiệp quản lý chuỗi cung ứng toàn diện. MISA AMIS cung cấp một nền tảng hợp nhất, tích hợp các module chức năng mạnh mẽ, hỗ trợ doanh nghiệp:

• Quản lý mua hàng: Tối ưu hóa quy trình mua hàng, quản lý nhà cung cấp, so sánh giá, kiểm soát chi phí mua hàng.
• Quản lý tồn kho: Quản lý kho hàng theo thời gian thực, theo dõi số lượng, vị trí, hạn sử dụng, cảnh báo tồn kho, tối ưu hóa mức tồn kho.
• Quản lý bán hàng: Quản lý đơn hàng, báo giá, theo dõi tiến độ giao hàng, quản lý thông tin khách hàng.
• Quản lý quy trình chuẩn ISO: Quản lý đề xuất và phê duyệt quy trình nhanh chóng, đảm bảo tiêu chuẩn ISO trong sản xuất, phân phối,…
• Quản lý nhân sự: Chấm công, tính lương, đánh giá hiệu suất từ xa trên 1 nền tảng duy nhất. 
• Phân tích dữ liệu dựa trên báo cáo đa chiều: Cung cấp hệ thống báo cáo quản trị đa chiều về hiệu quả chuỗi cung ứng, giúp nhà quản lý đưa ra quyết định chính xác và kịp thời.

Hơn 250.000+ doanh nghiệp đã tin chọn MISA AMIS, trong đó có Công ty Cổ phần Hữu Nghị Xuân Cương, Đại học Công nghệ Đồng Nai, Công ty Cổ phần Công nghệ Novatek, Cao đẳng Dầu khí,.. và nhiều khách hàng khác.

Dùng thử và khám phá sức mạnh của MISA AMIS tại đây:

Kết luận

Như vậy, việc hiểu rõ cấu trúc chuỗi cung ứng là nền tảng quan trọng để doanh nghiệp xây dựng lợi thế cạnh tranh và phát triển bền vững. Chỉ khi lựa chọn cấu trúc phù hợp, ứng dụng công nghệ vào vận hành thì doanh nghiệp mới giảm chi phí, nâng cao hiệu quả hoạt động và đáp ứng tốt nhất nhu cầu ngày càng cao của thị trường.