Cách đọc báo cáo tài chính dễ hiểu cho người mới bắt đầu

Trong thời đại thông tin, sự hiểu biết về cách đọc báo cáo tài chính không chỉ là một kỹ năng, mà còn là một lợi thế cạnh tranh, một yêu cầu bắt buộc đối với lãnh đạo doanh nghiệp, nhà quản trị. Báo cáo tài chính không chỉ là tập hợp của những con số khô khan, chúng là ngôn ngữ kể về “sức khỏe”, “tiềm năng và triển vọng” của một doanh nghiệp. Qua bài viết, MISA AMIS Kế toán sẽ hướng dẫn cách đọc báo cáo tài chính đơn giản, nhanh chóng dành cho nhà quản trị.

1. Hướng dẫn cách đọc báo cáo tài chính doanh nghiệp chi tiết

1.1. Xem phần Ý kiến của kiểm toán viên

Điều đầu tiên khi đọc báo cáo tài chính là xem phần ý kiến của kiểm toán viên, để đánh giá tính trung thực của số liệu trên báo cáo. Phần này có thể đọc từ báo cáo kiểm toán độc lập trong bộ báo cáo tài chính được công ty công bố.

Mức độ tin cậy của BCTC được chia ra thành 4 thang đo như sau:

• Chấp nhận toàn phần: Đã phản ánh trung thực, hợp lý và không có sai sót bạn hoàn toàn có thể sử dụng để báo cáo, phân tích.
• Ngoại trừ: Một phần thông tin trong báo cáo mà kiểm toán viên không xác thực được, hoặc một vài thông tin tài chính không rõ ràng do không tuân thủ đúng các quy tắc đặt ra hoặc không có thông tin giải thích thuyết minh.
• Không chấp nhận: Báo cáo không trung thực hoặc không hợp lý
• Từ chối: Kiểm toán viên từ chối đưa ra ý kiến bởi không thu thập đủ thông tin để đưa ra kết luận về tính trung thực.

1.2. Đọc Bảng cân đối kế toán 

Đọc báo cáo này để biết tài sản và nguồn vốn của doanh nghiệp đến từ đâu, tập trung ở mảng nào. Các bước đọc bảng cân đối kế toán như sau:

• Bước 1: Liệt kê nội dung chính trong hạng mục tài sản và nguồn vốn
• Bước 2: Tính toán tỷ lệ của các khoản trong 2 mục này và sự thay đổi của chúng theo từng kỳ
• Bước 3: Ghi lại những khoản chiếm tỷ trọng lớn hoặc có biến động lớn về giá trị

Bảng cân đối kế toán gồm 2 phần Tài sản và nguồn vốn. Trong BCĐKT tổng tài sản bằng tổng nguồn vốn. Khi đọc bảng cân đối kế toán, cần phải trả lời được các vấn đề sau:

• Nguồn vốn hình thành của doanh nghiệp từ nợ và vốn chủ là bao nhiêu, nguồn nào chiếm tỷ trọng lớn hơn; Với nguồn nợ phải trả thì tập trung vào nợ ngắn hạn hay nợ dài hạn;
• So sánh thời điểm đầu kỳ, cuối kỳ thì nguồn nào tăng, nguồn nào giảm, mức tăng giảm có hợp lý không…
• Giá trị của tổng tài sản và cấu thành tài sản bao gồm những loại gì
• Phần lớn tài sản của doanh nghiệp đang tập trung ở đâu
• So sánh sơ bộ đầu kỳ và cuối kỳ thì tài sản nào tăng, tài sản nào giảm, tỷ lệ tăng giảm ra sao…

Với người mới bắt đầu cần lưu ý các chỉ số: Vốn lưu động, Tài khoản 131, Tài khoản 331. Cụ thể như sau:

Xem chi tiết tại: Hướng dẫn đọc bảng cân đối kế toán

1.3. Đọc báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh

Các bước đọc báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh cho người mới bắt đầu

• Bước 1: Đọc, tìm và phân loại riêng các khoản chi phí và doanh thu
• Bước 2: Tính tỷ lệ của từng khoản trên tổng doanh thu và tổng chi phí, so sánh sự thay đổi theo cùng kỳ
• Bước 3: Phân tích, đánh giá sự thay đổi của từng khoản

Khi đọc báo cáo kết quả kinh doanh, cần lưu ý các chỉ số sau:

Xem thêm: Hướng dẫn đọc và phân tích báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh

1.4. Đọc báo cáo lưu chuyển tiền tệ

Các bước đọc và phân tích báo cáo lưu chuyển tiền tệ

• Bước 1: Đọc và phân loại các khoản tiền thu và chi trong từng hạng mục
• Bước 2: Tính tỷ trọng của từng khoản thu chi và sự thay đổi của chúng
• Bước 3: Phân tích và tìm nguyên nhân của sự thay đổi

Báo cáo lưu chuyển tiền tệ cho biết dòng tiền thu và chi của doanh nghiệp theo 3 nhóm:

• Nhóm 1: Dòng tiền từ hoạt động kinh doanh: là dòng tiền phát sinh trong quá trình thực hiện các giao dịch liên quan đến hoạt động kinh doanh thông thường của doanh nghiệp như thu tiền bán hàng, thanh toán cho nhà cung cấp, trả tiền lương… Đây là dòng tiền mà bản thân doanh nghiệp làm ra, chứ không phải từ việc huy động thêm vốn đầu tư hay vay nợ.

• Nhóm 2: Dòng tiền từ hoạt động đầu tư: bao gồm dòng tiền vào và dòng tiền ra có liên quan đến hoạt động đầu tư, mua sắm, thanh lý… tài sản cố định và các khoản đầu tư tài chính, tài sản dài hạn khác.
• Nhóm 3: Dòng tiền từ hoạt động tài chính: liên quan đến việc tăng/giảm vốn chủ sở hữu (nhận vốn góp mới, thu từ phát hành cổ phiếu, trả cổ tức cho cổ đông…) và vay nợ (chi trả nợ gốc vay, hay vay nợ mới nhận được…)

Các nhà đầu tư, nhất là người mới bắt đầu tìm hiểu cách đọc báo cáo tài chính, cần lưu ý nhóm 1. Cụ thể:

• Xu hướng tốt: Chỉ số lưu chuyển tiền từ hoạt động kinh doanh luôn dương trong nhiều kỳ, hiểu đơn giản là có tiền duy trì đổ vào doanh nghiệp
• Xu hướng không tốt: Chỉ số này âm trong nhiều kỳ, doanh nghiệp có thể phải đi vay để bù vào phần thiếu hụt.

Xem chi tiết tại: Hướng dẫn đọc báo cáo lưu chuyển tiền tệ

1.5. Đọc thuyết minh báo cáo tài chính

Để hiểu bản thuyết minh báo cáo tài chính, bạn có thể thực hiện theo các bước sau:

• Bước 1: Tìm và đọc các thông tin cơ bản về doanh nghiệp như đặc điểm, ngành nghề kinh doanh, kỳ kế toán, chuẩn mực và chế độ kế toán mà doanh nghiệp đang áp dụng.
• Bước 2: Đọc phần thuyết minh về những hạng mục trên báo cáo tài chính, đặc biệt lưu ý đến những hạng mục có sự thay đổi.
• Bước 3: Kiểm tra và đối chiếu lại các thông tin trên bản thuyết minh báo cáo tài chính với nhiều nguồn khác nhau.

Mục đích khi đọc báo cáo này là để nắm được thông tin về đặc điểm ngành nghề, hoạt động của doanh nghiệp, kỳ kế toán, đơn vị tiền tệ, chuẩn mực chế độ kế toán áp dụng, chi tiết các số liệu liên quan đến các báo cáo…

Ngoài ra, thuyết minh báo cáo tài chính còn cung cấp các thông tin khác như các khoản nợ tiềm tàng, khoản cam kết, các sự kiện phát sinh sau ngày kết thúc kỳ kế toán năm, thông tin về các bên liên quan… Đây là những thông tin quan trọng mà nhà quản trị và nhà đầu tư cần xem xét chi tiết ở thuyết minh báo cáo tài chính.

Sau khi đọc thuyết minh báo cáo tài chính, hiểu được các chỉ số trên từng báo cáo và hệ thống được số liệu của các bảng báo cáo trong báo cáo tài chính của một năm, nhà quản trị cần có những phân tích sâu hơn về số liệu kế toán của năm đó, so sánh với các năm trước đó, so sánh với đối thủ cùng ngành hay chỉ số trung bình ngành… để có được phân tích rõ nét hơn về bức tranh tài chính của doanh nghiệp.

1.6. Phân tích báo cáo tài chính

Sau khi đọc hiểu báo cáo tài chính bạn sẽ đưa ra được các phân tích báo cáo tài chính về

• Khả năng thanh toán
  • Đánh giá khả năng đáp ứng các nghĩa vụ tài chính ngắn hạn
  • Xác định rủi ro thanh toán, khả năng nợ.
  • Phân tích tỷ lệ thanh toán hiện hành, tỷ lệ thanh toán nhanh, tỷ lệ bao phủ lãi vay.
• Đòn bẩy tài chính
  • Đánh giá mức độ sử dụng nợ vay
  • Mức độ ảnh hưởng của nợ vay
  • Phân tích tỷ lệ nợ trên vốn chủ sở hữu, tỷ số sinh lời trên vốn chủ sở hữu.
• Khả năng sinh lời, hiệu quả hoạt động
  • Đánh giá hiệu quả sử dụng vốn, tài sản
  • Khả năng tạo ra lợi nhuận từ hoạt động kinh doanh.
  • Phân tích tỷ số lợi nhuận gộp, tỷ số lợi nhuận ròng trên doanh thu, tỷ số ROE, ROA.
• Năng lực tài chính và chất lượng dòng tiền
  • Đánh giá khả năng tạo ra dòng tiền của doanh nghiệp.
  • Khả năng tự trang trải cho hoạt động kinh doanh và đầu tư.
  • Phân tích dòng tiền hoạt động, dòng tiền đầu tư, dòng tiền tài trợ.

Xem thêm: Hướng dẫn phân tích báo cáo tài chính doanh nghiệp chi tiết

2. Ý nghĩa của việc đọc báo cáo tài chính

Báo cáo tài chính có thể được xem như một bản tóm tắt thống kê, phản ánh toàn bộ hoạt động của một doanh nghiệp, liên quan đến tài chính của nó. Vì vậy, đọc báo cáo tài chính doanh nghiệp không những có vai trò quan trọng với các đối tượng sử dụng và quản lý thông tin kế toán, mà đối với nhà đầu tư, nhà quản trị doanh nghiệp và các cơ quan chức năng cũng rất quan trọng. Cụ thể:

3. Lưu ý khi đọc báo cáo tài chính

Khi đọc và phân tích báo cáo tài chính cần để ý tới một số điểm sau:

• Tỷ lệ nợ trên vốn chủ sở hữu tăng: Điều này cho thấy doanh nghiệp đang nợ nhiều hơn so với tài sản mà họ có. Đây là một điểm đặc biệt đáng lo ngại khi tỷ lệ nợ vượt quá 100% trên vốn chủ sở hữu.
• Doanh thu giảm liên tục: Điều này thể hiện hoạt động kinh doanh đang không mang lại hiệu quả.
• Trên bảng cân đối kế toán có khoản chi phí bất thường ở mục “Chi phí khác”: Các khoản “Chi phí khác” có giá trị lớn bất thường, bạn cần xác định tại sao có khoản chi bất thường như vậy và liệu trong tương lai vấn đề có tiếp diễn không?
• Lưu chuyển tiền không đều: Thể hiện việc lưu chuyển tiền không đúng so với thực tế.
• Khoản phải thu và hàng tồn kho tăng: Bởi điều này thể hiện công ty đang đặt cược vào những khoản tiền không đem lại lợi nhuận.
• Phát hành cổ phiếu liên tục: Điều này có thể khiến giá trị của công ty bị pha loãng bởi khi doanh nghiệp liên tục phát hành cổ phiếu và số lượng cổ phiếu tăng hàng năm đây có thể là dấu hiệu giá trị cổ phiếu bị giảm.
• Nợ vay luôn cao hơn tài sản bảo đảm: Đây là dấu hiệu của việc sử dụng đòn bẩy quá mức.
• Biên lợi nhuận gộp giảm: Thể hiện tình hình kinh doanh không được tốt.

Hiện nay các báo cáo thuế, BCTC đã được các nhà cung phần mềm kế toán như MISA đáp ứng tương đối đầy đủ. Phần mềm kế toán online MISA AMIS là trợ thủ đắc lực, đem đến cho nhà quản trị góc nhìn tổng quát về tình hình tài chính của doanh nghiệp qua các tính năng ưu việt:

• Xem báo cáo điều hành mọi lúc mọi nơi: Giám đốc, kế toán trưởng có thể theo dõi tình hình tài chính ngay trên di động, kịp thời ra quyết định điều hành doanh nghiệp.
• Đầy đủ báo cáo quản trị: Hàng trăm báo cáo quản trị theo mẫu hoặc tự thiết kế chỉnh sửa, đáp ứng nhu cầu của doanh nghiệp thuộc mọi ngành nghề.
• Tự động hóa việc lập báo cáo: Tự động tổng hợp số liệu lên báo cáo thuế, báo cáo tài chính và các sổ sách giúp doanh nghiệp nộp báo cáo kịp thời, chính xác.

Nhanh tay đăng kỹ sử dụng thử miễn phí 15 ngày bản demo phần mềm kế toán online MISA AMIS để thực tế trải nghiệm giải pháp quản trị tài chính thông minh thế hệ mới.

4. Tạm kết

Trên đây là phần hướng dẫn chi tiết của MISA về cách đọc báo cáo tài chính để nắm vững tình hình sức khỏe doanh nghiệp. Hy vọng qua bài viết này, các nhà đầu tư, nhà quản trị hay những người mới bắt đầu xem bá cáo tài chính sẽ có cái nhìn bao quát, tổng quan hơn và phân tích cơ bản được các chỉ số trong BCTC.