Cash flow là gì? Cách tính toán và lên kế hoạch dòng tiền hiệu quả

Cash flow, hay dòng tiền là một trong những vấn đề vô cùng quan trọng của mọi doanh nghiệp. Doanh nghiệp có thể có những lúc khó khăn, không có lợi nhuận nhưng luôn phải đảm bảo dòng tiền thông suốt trong mọi giai đoạn của quá trình sản xuất kinh doanh. Vậy cash flow là gì, làm sao để tính toán và lên kế hoạch dòng tiền hiệu quả. Bài viết sẽ cùng bạn giải đáp những vấn đề này nhé. 

1. Cash Flow là gì?

Dòng tiền là thuật ngữ để chỉ sự lưu chuyển tiền, sự chuyển động vào/ra của tiền trong doanh nghiệp, tổ chức, dự án trong một khoảng thời gian nhất định. 

Dòng tiền vào có thể đến từ hoạt động kinh doanh chính cũng như các hoạt động khác, dòng tiền ra phục vụ việc thanh toán các khoản chi phí hoạt động, cũng như hoạt động mua sắm, đầu tư và thanh toán các khoản chi phí tài chính khác. 

Phân tích dòng tiền thường được sử dụng để đánh giá vị thế thanh khoản của doanh nghiệp. Dòng tiền để tạo ra giá trị cho chủ sở hữu hoặc cổ đông của một doanh nghiệp về cơ bản có thể được xác định bởi khả năng tạo ra dòng tiền dương hoặc tối đa hóa dòng tiền tự do dài hạn (dòng tiền còn lại sau khi chi trả các loại chi phí cần thiết cho hoạt động). Để phân tích tốt dòng tiền cần hiểu rõ về mô hình kinh doanh cũng như lý do đằng sau sự dịch chuyển của dòng tiền.

Trong nhiều trường hợp, một dòng tiền dương đến từ hoạt động của doanh nghiệp không đồng nghĩa với việc doanh nghiệp đang hoạt động tốt lên hay là kinh doanh có lãi. Có trường hợp, doanh nghiệp đang gặp khó khăn về thanh khoản và buộc phải bán các tài sản thuộc sở hữu của mình và tiến hành hoạt động thuê tài chính. Số dư tiền trong doanh nghiệp tăng lên nhưng số dư này chuẩn bị dùng để bù đắp rủi ro thanh khoản.

Qua việc phân tích dòng tiền, người đọc sẽ được cung cấp thêm nhiều thông tin hữu ích liên quan đến hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp. 

2. Phân loại Cash Flow

Dòng tiền thuần trong một giai đoạn nhất định của doanh nghiệp có thể tìm thấy ở trên Báo cáo lưu chuyển tiền tệ. Trong báo cáo sẽ trình bày 3 dòng tiền khác nhau:

• Dòng tiền cho hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp

Đây là dòng tiền liên quan trực tiếp đến hoạt động kinh doanh chính của doanh nghiệp. Dòng tiền vào đến từ doanh thu bán hàng hóa và cung cấp dịch vụ, dòng tiền ra chi trả cho các chi phí cơ bản của hoạt động sản xuất kinh doanh như mua nguyên vật liệu, trả lương người lao động, nộp thuế TNDN… Qua việc phân tích dòng tiền từ hoạt động kinh doanh, người đọc sẽ được cung cấp thông tin về việc doanh nghiệp có đủ tiền để thanh toán các chi phí hoạt động hay không. Nói cách khác, dòng tiền vào cần nhiều hơn dòng tiền ra để một doanh nghiệp có thể duy trì tính thanh khoản trong dài hạn. Thêm vào đó, qua việc đánh giá dòng tiền sẽ cho biết khi nào doanh nghiệp cần tìm nguồn tài trợ bên ngoài.

Bên cạnh việc tìm hiểu thông tin về dòng tiền, để phân tích sâu hơn, cần đánh giá chất lượng của dòng tiền thuần sử dụng cho hoạt động kinh doanh qua việc so sánh với chỉ tiêu lợi nhuận/lỗ trên Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh. Trong trường hợp dòng tiền hoạt động kinh doanh là dòng tiền dương, thu nhiều hơn chi, điều đó chứng tỏ doanh nghiệp có khả năng quy đổi lợi nhuận thành tiền, các chính sách thanh toán với khách hàng và các bên liên quan là hợp lý, điều này rất có lợi cho thanh khoản trong ngắn hạn. Một doanh nghiệp có dòng tiền dương, cùng với sự gia tăng các khoản phải trả thể hiện doanh nghiệp đang sử dụng một cách tối ưu dòng tiền hoạt động.

Thêm vào đó, dòng tiền dương còn thể hiện doanh nghiệp có thể tự chủ nguồn tiền từ hoạt động kinh doanh chính của mình để trang trải cho các hoạt động hằng ngày, cũng như thanh toán nghĩa vụ thuế với nhà nước và lãi vay mà không cần bán đi tài sản hoặc huy động từ các công cụ nợ khác. Dòng tiền còn lại sau khi thanh toán nghĩa vụ thuế với nhà nước và các chủ nợ càng nhiều, có thể được dùng để chi trả cho các chủ nợ làm giảm bớt các gánh nặng chi phí tài chính hoặc dùng cho các hoạt động đầu tư, tài chính như chi trả cổ tức bằng tiền mặt, đầu tư dài hạn nhằm tối đa hóa lợi nhuận, tạo ra dòng tiền thu về dồi dào hơn trong tương lai. 

Ngược lại, dòng tiền âm thể hiện doanh nghiệp đang thiếu hụt dòng tiền cho hoạt động kinh doanh và có thể cần đến việc bù đắp bằng dòng tiền từ hoạt động đầu tư và hoạt động tài chính. Dòng tiền âm đến từ việc gia tăng số dư của các khoản phải thu và hàng tồn kho. Đây là hệ quả đến từ việc giãn thời hạn thanh toán, cung cấp nhiều công nợ cho khách hàng, các công nợ này có rủi ro tiềm tàng khó đòi, giảm giá hàng tồn kho, nghĩa vụ phải trả trong ngắn hạn tăng lên… Doanh nghiệp cần áp dụng những biện pháp tức thời để cải thiện dòng tiền nếu không sẽ gặp các vấn đề rủi ro về thanh khoản. 

>>> Đọc thêm: Dòng tiền từ hoạt động kinh doanh là gì? Cách tính Operating Cash Flow

• Dòng tiền từ hoạt động đầu tư

Đây là dòng tiền được tạo ra hoặc chi cho các hoạt động liên quan đến đầu tư khác nhau trong một giai đoạn cụ thể. Hoạt động đầu tư bao gồm mua/bán tài sản cố định, tài sản dài hạn khác, đầu tư vào các công cụ nợ của các đơn vị khác.

Dòng tiền vào đến từ việc thu hồi các khoản cho vay, tiền lãi nhận được hoặc tiền cổ tức được trả từ việc đầu tư góp vốn vào đơn vị khác.  

Dòng tiền ra có thể do một lượng tiền mặt đáng kể đã được sử dụng để đầu tư vào hoạt động dài hạn của công ty, chẳng hạn như nghiên cứu và phát triển (R&D). Do đó dòng tiền ra không phải lúc nào cũng là dấu hiệu cảnh báo về dấu hiệu thiếu hụt dòng tiền, việc đầu tư vào các tài sản dài hạn sẽ tiếp tục đem về dòng tiền dồi dào hơn trong tương lai. 

Tuy nhiên, sẽ tiềm ẩn rủi ro nếu như dòng tiền thu từ hoạt động đầu tư được sử dụng để tài trợ cho các hoạt động kinh doanh chính của doanh nghiệp, điều này chứng tỏ doanh nghiệp đang gặp vấn đề trong việc quản lý dòng tiền. Việc thanh lý các tài sản là dấu hiệu cho thấy doanh nghiệp đang thu hẹp hoạt động, giảm tốc độ phát triển.

>> Đọc thêm: Dòng tiền là gì? Cách quản lý dòng tiền trong doanh nghiệp hiệu quả

• Dòng tiền từ hoạt động tài chính:

Đây là dòng tiền được sử dụng để cung cấp nguồn vốn cho doanh nghiệp. Dòng tiền thu về đến từ các giao dịch liên quan đến phát hành các công cụ nợ, vốn cổ phần. Dòng tiền ra dùng để chi trả cổ tức, cũng như thanh toán các khoản tài trợ. Dòng tiền từ các hoạt động tài chính cung cấp cho nhà đầu tư cái nhìn sâu sắc về sức mạnh tài chính và cấu trúc vốn của doanh nghiệp được quản lý tốt như thế nào.

Nếu như nguồn tài chính dài hạn này được sử dụng để đầu tư cho các tài sản dài hạn (bên cạnh việc sử dụng dòng tiền thuần từ hoạt động kinh doanh) là một điều rất tốt cho doanh nghiệp. Tuy nhiên việc sử dụng dòng tiền tài chính dài hạn sẽ khiến doanh nghiệp phải đối mặt với các rủi ro tài chính khác như lãi suất tăng cao, mức chi trả cổ tức cho các cổ đông cao hơn trong tương lai.

Như vậy, qua việc phân tích 3 dòng tiền, người đọc sẽ được cung cấp một góc nhìn toàn diện về hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp. Một số phần mềm như phần mềm kế toán online MISA AMIS hiện nay đã bổ sung tính năng về dòng tiền bao gồm lập kế hoạch ngân sách, báo cáo tức thời để Chủ doanh nghiệp có thể theo dõi tình hình thực hiện dòng tiền thực tế so với kế hoạch. Phần mềm cũng đưa ra cảnh báo khi chi vượt quá kế hoạch ngân sách:

Dùng ngay miễn phí

3. Cách tính cash flow chi tiết

Đơn vị báo cáo:………………		Mẫu số B 03 – DN
Địa chỉ:………………………….		(Ban hành theo Thông tư số 200/2014/TT-BTC ngày 22/12/2014 của Bộ Tài chính)

BÁO CÁO LƯU CHUYỂN TIỀN TỆ

(Theo phương pháp trực tiếp) (*)

Năm….                      

Đơn vị tính: ………..

Chỉ tiêu	Mã số	Thuyết minh	Năm nay	Năm trước
1	2	3	4	5
I. Lưu chuyển tiền từ hoạt động kinh doanh
1. Tiền thu từ bán hàng, cung cấp dịch vụ và doanh thu khác	01
2. Tiền chi trả cho người cung cấp hàng hóa và dịch vụ	02
3. Tiền chi trả cho người lao động	03
4. Tiền lãi vay đã trả	04
5. Thuế thu nhập doanh nghiệp đã nộp	05
6. Tiền thu khác từ hoạt động kinh doanh	06
7. Tiền chi khác cho hoạt động kinh doanh	07
Lưu chuyển tiền thuần từ hoạt động kinh doanh	20
II. Lưu chuyển tiền từ hoạt động đầu tư
1.Tiền chi để mua sắm, xây dựng TSCĐ và các tài sản dài hạn khác	21
2.Tiền thu từ thanh lý, nhượng bán TSCĐ và các tài sản dài hạn khác	22
3.Tiền chi cho vay, mua các công cụ nợ của đơn vị khác	23
4.Tiền thu hồi cho vay, bán lại các công cụ nợ của đơn vị khác	24
5.Tiền chi đầu tư góp vốn vào đơn vị khác	25
6.Tiền thu hồi đầu tư góp vốn vào đơn vị khác	26
7.Tiền thu lãi cho vay, cổ tức và lợi nhuận được chia	27
Lưu chuyển tiền thuần từ hoạt động đầu tư	30
III. Lưu chuyển tiền từ hoạt động tài chính
1. Tiền thu từ phát hành cổ phiếu, nhận vốn góp của chủ sở hữu	31
2. Tiền trả lại vốn góp cho các chủ sở hữu, mua lại cổ phiếu  của doanh nghiệp đã phát hành	32
3. Tiền thu từ đi vay	33
4. Tiền trả nợ gốc vay	34
5. Tiền trả nợ gốc thuê tài chính	35
6. Cổ tức, lợi nhuận đã trả cho chủ sở hữu	36
Lưu chuyển tiền thuần từ hoạt động tài chính	40
Lưu chuyển tiền thuần trong kỳ (50 = 20+30+40)	50
Tiền và tương đương tiền đầu kỳ	60
Ảnh hưởng của thay đổi tỷ giá hối đoái quy đổi ngoại tệ	61
Tiền và tương đương tiền cuối kỳ (70 = 50+60+61)	70

Ghi chú: Các chỉ tiêu không có số liệu thì doanh nghiệp không phải trình bày nhưng không được đánh lại “Mã số” chỉ tiêu

   Lập, ngày … tháng … năm …

NGƯỜI LẬP BIỂU	KẾ TOÁN TRƯỞNG	GIÁM ĐỐC
(Ký, họ tên) – Số chứng chỉ hành nghề; – Đơn vị cung cấp dịch vụ kế toán	(Ký, họ tên)	(Ký, họ tên, đóng dấu)

Mẫu số B03-DN ban hành kèm theo Thông tư số 200/2014/TT-BTC cung cấp biểu mẫu Báo cáo lưu chuyển tiền tệ theo phương pháp trực tiếp. Theo mẫu báo cáo này, doanh nghiệp xác định dòng tiền thu, chi đối với từng hoạt động chi tiết; từ đó xác định lưu chuyển tiền thuần từ từng hoạt động: kinh doanh, đầu tư, tài chính; và xác định được lưu chuyển tiền thuần trong kỳ. 

Ngoài ra, còn có lập báo cáo lưu chuyển tiền tệ theo phương pháp gián tiếp, phương pháp được đa số doanh nghiệp sử dụng. Mời bạn đọc tham khảo cách lập báo cáo lưu chuyển tiền tệ theo phương pháp gián tiếp tại đây. 

4. Cách lên kế hoạch dòng tiền hiệu quả

Quản lý dòng tiền hiệu quả là rất quan trọng để đảm bảo rằng doanh nghiệp có đủ nguồn vốn cần thiết để duy trì hoạt động kinh doanh và tận dụng tối đa các cơ hội để phát triển. Một doanh nghiệp có thể tồn tại trong một thời gian ngắn nếu không có doanh số hoặc lợi nhuận, nhưng không thể không có tiền mặt. 

Để chuẩn bị cho việc lập kế hoạch dòng tiền, cần thực hiện:

(*) Chuẩn bị kế hoạch ngân sách: 

Cần chuẩn bị kế hoạch ngân sách doanh số và lợi nhuận ước tính đạt được; kế hoạch mua sắm, chi trả cho các chi phí liên quan đến việc tạo ra doanh thu đó. 

(*) Quyết định xem lập kế hoạch bao xa

Cần xác định việc lập kế hoạch dòng tiền đang được thực hiện cho khoảng thời gian vài tuần, vài tháng hay vài năm. Đối với các doanh nghiệp đã đi vào vận hành ổn định được một thời gian dài và cơ sở dữ liệu đủ lớn, có thể dựa vào dữ liệu quá khứ để xây dựng kế hoạch dòng tiền cho khoảng thời gian tương đối dài như 1-3 năm với giả định tương lai doanh nghiệp sẽ giữ hoạt động khá ổn định. Tuy nhiên đối với các doanh nghiệp mới, chưa có đủ cơ sở dữ liệu quá khứ hoặc các doanh nghiệp có điều kiện kinh doanh không ổn định thì việc lập kế hoạch dòng tiền thường sẽ lập cho khoảng thời gian ngắn (quý, năm) và có thể có chênh lệch tương đối so với thực tế phát sinh. Tuy nhiên định kỳ doanh nghiệp vẫn có thể điều chỉnh kế hoạch lại cho sát với định hướng thực tế.  

(*) Xác định các dòng tiền vào dự kiến

Doanh nghiệp dựa vào số liệu sổ sách, các hợp đồng đang có và kế hoạch doanh thu để lập kế hoạch doanh số dự kiến, kết hợp với đưa ra giả định về thời gian thu hồi công nợ phải thu từ đó xác định kế hoạch thu tiền. Ngoài ra còn cân nhắc đến các khoản thu nhập khác như tiền hoàn thuế, tiền phạt hợp đồng, thu nhập tài chính, đầu tư, doanh thu khác từ bản quyền…

(*) Xác định các dòng tiền ra dự kiến

Doanh nghiệp dựa vào số dư công nợ trên sổ sách, kế hoạch mua hàng dự kiến, lên kế hoạch chi cho các khoản chi phí lương, thưởng, chi phí mua nguyên vật liệu, chi phí mua sắm tài sản cố định, các khoản chi mua ngoài, thanh toán gốc và lãi vay…Trong đó, cần đặc biệt chú ý đến các khoản chi cố định như chi trả chi phí lương, thanh toán lãi vay, nợ đến hạn để đảm bảo khả năng chi trả cho mỗi lần thanh toán.

(*) Tính toán dòng tiền hoạt động

Xác định số tiền mà doanh nghiệp có vào đầu mỗi tháng, nguồn tiền mặt, tiền gửi ngân hàng. Cuối tháng, cần đánh giá lại chênh lệch giữa số liệu chi thực tế và kế hoạch chi đã lập. Nếu như chênh lệch nhỏ thì có thể chấp nhận, trường hợp chênh lệch lớn cần tìm hiểu nguyên nhân và điều chỉnh cách xác định kế hoạch chi định kỳ.

(*) Các biện pháp cải thiện dòng tiền của doanh nghiệp

Chính sách bán hàng: Doanh nghiệp cần thường xuyên xem xét chính sách bán hàng cho phù hợp và kiểm soát việc thực hiện các chính sách này. Trong đó, một số hoạt động quan trọng cần thực hiện như:

Thỏa thuận điều khoản thanh toán có lợi với khách hàng, đảm bảo có thể thu hồi công nợ nhanh nhất có thể bằng cách đưa ra các chiết khấu thanh toán sớm.

Kiểm soát công nợ cung cấp cho khách hàng: Xem xét việc sử dụng các hệ thống chấm điểm tín dụng và thiết lập các hạn mức tín dụng thích hợp cho tất cả các khách hàng.

Đặt thời hạn thanh toán hợp lý: Thời hạn thanh toán tối đa thường là 60 ngày kể từ ngày xuất hóa đơn hoặc 30 ngày nếu không có thời hạn nào được thỏa thuận. 

Gửi hóa đơn ngay lập tức sau khi doanh nghiệp đã hoàn thành cung cấp hàng hóa hoặc dịch vụ. 

Lên kế hoạch trước các kỳ nghỉ lễ và đưa ra chính sách phạt trả chậm.

Chính sách công nợ nhà cung cấp: Doanh nghiệp cần tránh việc giao dịch quá mức, việc phải thanh toán quá nhiều hóa đơn chi phí khi chưa nhận được thanh toán từ khách hàng, có thể làm công ty mất đi khả năng thanh toán tại một thời điểm. Vì vậy, cần lên kế hoạch mua và thỏa thuận về thời hạn thanh toán công nợ phù hợp với nhà cung cấp hoặc trì hoãn kế hoạch mua nếu cần thiết.

Kiểm soát chi phí: Kiểm soát hàng tồn kho hiệu quả có thể giúp doanh nghiệp giải phóng một lượng tiền mặt đáng kể. Doanh nghiệp chỉ nên giữ lượng hàng vừa đủ để phục vụ khách hàng của bạn, lập kế hoạch mua theo mùa. Bên cạnh đó, việc tìm các nhà cung cấp có thể đưa ra giá tốt nhất ở khu vực địa lý gần đó và việc nhắc giữa việc mua mới hoặc mua các sản phẩm tương đương hoặc đã qua sử dụng cũng là một trong những cách thức có thể thực hiện để vượt qua giai đoạn khó khăn về dòng tiền. 

>> Xem thêm: Phương pháp nâng cao hiệu quả sử dụng tài sản lưu động

(*) Kế hoạch huy động dòng tiền dự phòng: Các doanh nghiệp đều cần có kế hoạch dự phòng cho trường hợp dòng tiền âm, mất khả năng thanh toán tạm thời. Doanh nghiệp có thể không có lợi nhuận trong một giai đoạn kinh doanh nhưng luôn cần đảm bảo dòng tiền thông suốt trong mọi giai đoạn hoạt động. Vì thế, kế hoạch dự phòng cho những trường hợp dòng tiền không thuận lợi là sự phòng bị không thể thiếu, giống như doanh nghiệp luôn chuẩn bị sẵn một chiếc phao cứu sinh bên mình.

Giai đoạn Covid năm 2021-2022 với sự gián đoạn hàng loạt hoạt động kinh doanh của rất nhiều doanh nghiệp trong nhiều lĩnh vực kinh doanh càng minh chứng cho tầm quan trọng của sự chuẩn bị kỹ càng các kế hoạch dự phòng trong trường hợp dòng tiền tạm thời khó khăn, minh chứng cho tầm quan trọng của việc đảm bảo thông suốt dòng tiền. 

Như vậy báo cáo lưu chuyển tiền tệ có thể cung cấp cho nhà quản lý cũng như người đọc báo cáo tài chính bức tranh toàn cảnh về dòng tiền ra và vào doanh nghiệp. Cùng với các phân tích sâu hơn, kết hợp với phân tích kết quả hoạt động kinh doanh trong kỳ, nhà quản lý doanh nghiệp cần thường xuyên đánh giá hiệu quả quản lý dòng tiền, từ đó kịp thời đưa ra những can thiệp thích hợp để đảm bảo thanh khoản thông suốt cho doanh nghiệp, hướng tới tối ưu hóa dòng tiền trong kinh doanh. Hiện nay, một số phần mềm như phần mềm kế toán online MISA AMIS đã được phát triển để đáp ứng đủ các nghiệp vụ kế toán cũng như đáp ứng các tính năng, tiện ích hỗ trợ cho hoạt động quản trị tài chính doanh nghiệp như: 

• Cung cấp đầy đủ các báo cáo quản trị doanh nghiệp: Phần mềm kế toán online MISA AMIS cung cấp đầy đủ hơn 400 loại báo cáo, giúp chủ doanh nghiệp nắm bắt kịp thời tình hình tài chính – kế toán doanh nghiệp để kịp thời ra quyết định điều hành, quản lý
• Phần mềm cung cấp nhanh số liệu tổng quan giúp chủ doanh nghiệp nắm bắt các chỉ tiêu tài chính quan trọng như: – Số dư tiền – Doanh thu, chi phí – Công nợ – Tồn kho
• Cung cấp báo cáo dòng tiền: Cho biết tình hình thu chi tồn quỹ theo từng thời điểm và dự báo dòng tiền thu chi trong tương lai nhằm hỗ trợ doanh nghiệp sớm có kế hoạch cân đối thu chi
• Phần mềm kế toán online MISA AMIS cung cấp số liệu chi tiết doanh thu, chi phí, lợi nhuận như:
  • Doanh thu theo sản phẩm, đơn vị; 
  • Chi phí theo khoản mục, sản phẩm, đơn vị
  • Lợi nhuận theo sản phẩm, đơn vị
• Phần mềm kế toán online MISA AMIS cung cấp báo cáo tự động về tình hình thực hiện ngân sách: Cụ thể về tình hình doanh thu, chi phí, lợi nhuận thực tế so với kế hoạch để kịp thời điều chỉnh, phù hợp với tình hình kinh doanh, sản xuất của doanh nghiệp.

Ngoài ra, phần mềm AMIS kế toán còn có nhiều tính năng, tiện ích hỗ trợ kế toán doanh nghiệp trong quá trình thực hiện nghiệp vụ. Kính mời Quý Doanh nghiệp, Anh/Chị Kế toán doanh nghiệp đăng ký trải nghiệm miễn phí bản demo phần mềm kế toán online MISA AMIS:

Dùng ngay miễn phí

Tác giả: Phạm Ngọc Anh