Doanh thu là gì? Công thức tính, điều kiện ghi nhận chi tiết

Doanh thu đóng vai trò then chốt đối với sự phát triển của doanh nghiệp, vì để đạt được lợi nhuận, doanh nghiệp phải tạo ra nguồn thu ổn định. Bài viết này sẽ giúp làm rõ khái niệm doanh thu, một yếu tố tưởng chừng đơn giản nhưng thường dễ gây hiểu lầm.

1. Tổng quan về doanh thu

1.1. Doanh thu là gì?

Theo chuẩn mực kế toán Việt Nam (VAS) số 14, định nghĩa về doanh thu như sau: “Doanh thu là tổng giá trị các lợi ích kinh tế doanh nghiệp thu được trong kỳ kế toán, phát sinh từ các hoạt động sản xuất, kinh doanh thông thường của doanh nghiệp, góp phần làm tăng vốn chủ sở hữu.”

Doanh thu là tổng số tiền hoặc giá trị tài sản mà doanh nghiệp nhận được từ các hoạt động kinh doanh, bao gồm bán hàng hóa, cung cấp dịch vụ. Đây là chỉ số quan trọng để đánh giá hiệu quả hoạt động, quy mô và tiềm năng sinh lời của doanh nghiệp.

1.2. Ý nghĩa của doanh thu

Doanh thu là một yếu tố cốt lõi trong hoạt động kinh doanh của bất kỳ doanh nghiệp nào, phản ánh kết quả từ việc cung cấp hàng hóa và dịch vụ. Không chỉ là con số tài chính đơn thuần, doanh thu còn mang nhiều ý nghĩa chiến lược và cũng là cơ sở để đánh giá hiệu quả, hoạch định phát triển và đảm bảo sự bền vững của doanh nghiệp:

• Đo lường hiệu quả kinh doanh: Doanh thu là một trong những chỉ số quan trọng để đánh giá hiệu quả hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp. Nó phản ánh tổng giá trị tiền thu được từ các hoạt động bán hàng và cung cấp dịch vụ trong một khoảng thời gian nhất định. Mặc dù doanh thu cao thường cho thấy doanh nghiệp hoạt động hiệu quả, việc đánh giá toàn diện cần kết hợp với các yếu tố khác như lợi nhuận, chi phí, khả năng thanh toán và tăng trưởng doanh số.
• Cơ sở xác định lợi nhuận: Lợi nhuận được tính dựa trên chênh lệch giữa doanh thu và chi phí. Tuy nhiên, doanh thu cao không luôn đồng nghĩa với lợi nhuận lớn. Nếu chi phí quá cao, doanh nghiệp vẫn có thể đối mặt với lỗ. Ngược lại, dù doanh thu khiêm tốn nhưng chi phí thấp thì vẫn có thể mang lại lợi nhuận cao. Vì thế, cần xem xét đồng thời doanh thu, chi phí và các yếu tố liên quan để đánh giá chính xác hiệu quả kinh doanh.
• Nguồn lực cho tái đầu tư và phát triển: Doanh thu không chỉ giúp doanh nghiệp chi trả các chi phí vận hành như nguyên vật liệu, nhân công hay lãi vay mà còn tạo ra lợi nhuận và nguồn vốn để tái đầu tư. Đây là nền tảng quan trọng để doanh nghiệp duy trì và mở rộng hoạt động sản xuất kinh doanh trong tương lai.

> Xem thêm cách hạch toán các khoản giảm trừ doanh thu trong doanh nghiệp

1.3. Phân biệt doanh thu, doanh số và lợi nhuận

Trong quản lý tài chính doanh nghiệp, ba khái niệm doanh thu, doanh số và lợi nhuận đóng vai trò quan trọng trong việc đánh giá hiệu quả hoạt động. Việc phân biệt rõ ràng giữa chúng giúp doanh nghiệp hiểu và áp dụng đúng các chỉ số này để quản lý và phát triển bền vững.

2. Công thức tính doanh thu và ví dụ

Thông thường, doanh thu được tính bằng cách nhân giá bán sản phẩm hoặc dịch vụ với số lượng tiêu thụ. Công thức này được áp dụng rộng rãi trong các doanh nghiệp với hai trường hợp cụ thể:

Đối với bán sản phẩm: Doanh thu = giá bán x số lượng sản phẩm

Đối với dịch vụ: Doanh thu = số lượng khách hàng x giá dịch vụ. 

Mặc dù cách tính đơn giản, để đảm bảo tính chính xác, kế toán cần thực hiện đầy đủ quy trình ghi nhận doanh thu khi hàng hóa hoặc dịch vụ được bán ra.

3. Quy định về doanh thu

3.1. Nguyên tắc ghi nhận doanh thu

Việc ghi nhận doanh thu của doanh nghiệp không chỉ phụ thuộc vào loại hình hoạt động kinh tế mà còn phải tuân thủ các quy định pháp luật hiện hành. Các nguyên tắc ghi nhận được áp dụng linh hoạt dựa trên bối cảnh kinh doanh và quy định cụ thể trong từng thông tư hướng dẫn.

Nguyên tắc ghi nhận doanh thu theo Thông tư 113

Tùy thuộc vào lĩnh vực kinh doanh, nguyên tắc ghi nhận doanh thu được áp dụng như sau:

• Đối với hoạt động bán hàng: Doanh thu được ghi nhận khi doanh nghiệp hoàn tất việc chuyển giao sản phẩm cho khách hàng, đồng thời không phát sinh việc hoàn trả hàng hóa.
• Đối với hoạt động cung cấp dịch vụ: Doanh thu được ghi nhận khi dịch vụ đã được cung cấp đầy đủ và không xảy ra hoàn trả dịch vụ.

Nguyên tắc ghi nhận doanh thu theo Thông tư 200

• Hoạt động bán hàng và cung cấp dịch vụ: Áp dụng nguyên tắc ghi nhận theo quy định tại điểm 1.6.10, Điều 79 của Thông tư.
• Hợp đồng xây dựng: Doanh thu được ghi nhận theo nguyên tắc tại điểm 1.6.11, Điều 79.
• Cho thuê tài sản với tiền nhận trước: Doanh thu được phân bổ theo thời gian thuê, tuân thủ quy định tại điểm 1.6.12, Điều 79.

3.2. Điều kiện ghi nhận doanh thu

Để ghi nhận doanh thu một cách chính xác và phù hợp với quy định, doanh nghiệp cần đảm bảo các điều kiện cụ thể tùy thuộc vào từng loại hình kinh doanh. Những điều kiện này giúp phản ánh đúng lợi ích kinh tế và chi phí phát sinh từ các giao dịch bán hàng hoặc cung cấp dịch vụ.

Điều kiện ghi nhận doanh thu bán hàng

Doanh thu bán hàng được ghi nhận khi đồng thời đáp ứng các điều kiện sau:

• Người mua đã tiếp nhận phần lớn rủi ro và lợi ích liên quan đến quyền sở hữu hàng hóa.
• Doanh nghiệp không còn nắm giữ quyền kiểm soát hoặc quyền quản lý hàng hóa.
• Doanh thu có thể xác định được một cách đáng tin cậy.
• Giao dịch bán hàng mang lại hoặc có khả năng mang lại lợi ích kinh tế.
• Chi phí liên quan đến giao dịch bán hàng đã được xác định rõ ràng.

Điều kiện ghi nhận doanh thu cung cấp dịch vụ

Doanh thu cung cấp dịch vụ được ghi nhận khi đáp ứng đầy đủ các điều kiện sau:

• Doanh thu có thể được xác định với mức độ tin cậy cao.
• Giao dịch cung cấp dịch vụ mang lại hoặc dự kiến mang lại lợi ích kinh tế.
• Phần công việc đã hoàn thành được xác định vào thời điểm lập bảng cân đối kế toán.
• Các chi phí phát sinh trong quá trình thực hiện và hoàn thành giao dịch được xác định rõ.

3.3. Các khoản giảm trừ doanh thu

Theo Thông tư 200/2014/TT-BTC, giảm trừ doanh thu là các khoản điều chỉnh giảm giá trị doanh thu từ hoạt động bán hàng hoặc cung cấp dịch vụ trong kỳ. Các khoản này không bao gồm thuế giá trị gia tăng (GTGT) đầu ra phải nộp, tính theo phương pháp trực tiếp.

Các khoản giảm trừ doanh thu bao gồm:

• Chiết khấu thương mại: Khoản giảm giá doanh nghiệp áp dụng cho khách hàng mua với số lượng lớn.
• Giảm giá hàng bán: Khoản giảm trừ giá trị sản phẩm do chất lượng không đạt yêu cầu, không đúng tiêu chuẩn hoặc không phù hợp theo hợp đồng.
• Hàng bán bị trả lại: Là hàng hóa bị khách hàng trả lại vì các lý do như không đúng cam kết hợp đồng hoặc chất lượng không đảm bảo.

Những khoản giảm trừ này làm giảm tổng doanh thu của doanh nghiệp, và cách ghi nhận chúng có thể khác nhau tùy theo từng chế độ kế toán áp dụng.

4. Các loại doanh thu trong doanh nghiệp hiện nay

Doanh thu là một chỉ số quan trọng phản ánh kết quả hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp. Việc phân loại các loại doanh thu giúp doanh nghiệp hiểu rõ hơn về các nguồn thu nhập và từ đó đưa ra chiến lược phát triển phù hợp.

Doanh thu từ hoạt động bán hàng

Doanh thu từ bán hàng là tổng số tiền mà doanh nghiệp thu được từ việc bán sản phẩm, cung cấp dịch vụ trong một kỳ kế toán. Các khoản thu bao gồm:

• Doanh thu từ bán hàng hóa, cung cấp dịch vụ
• Thu từ cho thuê tài sản, lãi cho vay, lãi tiền gửi ngân hàng
• Các khoản thanh toán không đúng giá trị hợp lý của hàng hóa, dịch vụ đã cung cấp
• Doanh thu từ bán hàng là nguồn tài chính quan trọng giúp doanh nghiệp tái đầu tư, mở rộng sản xuất và tạo lợi nhuận.

Doanh thu từ hoạt động tài chính

Doanh thu từ hoạt động tài chính là thu nhập từ các hoạt động tài chính như:

• Lãi từ cho vay, đầu tư, mua bán chứng khoán
• Cổ tức, lợi nhuận từ cổ phần, vốn góp
• Thu nhập từ ngoại tệ và các hoạt động tài chính khác

Doanh thu này đóng vai trò bổ sung cho doanh thu từ hoạt động sản xuất, và là cơ sở tính toán các chỉ tiêu tài chính như lợi nhuận và hiệu quả sử dụng vốn.

Doanh thu nội bộ

Doanh thu nội bộ là thu nhập từ việc bán hàng hóa, dịch vụ giữa các đơn vị trực thuộc trong cùng một công ty hoặc tập đoàn. Giá bán trong các giao dịch này có thể là giá nội bộ hoặc tương tự như giao dịch ngoài. Doanh thu nội bộ được ghi nhận trên tài khoản 136 và ảnh hưởng đến kết quả kinh doanh hợp nhất của doanh nghiệp.

Doanh thu khác

Doanh thu khác là khoản thu đột biến, không lặp lại thường xuyên, thường phát sinh từ việc thanh lý tài sản như nhà xưởng, máy móc, đất đai, hoặc chuyển nhượng dự án. Khoản này được ghi nhận riêng biệt trong báo cáo tài chính để phản ánh đúng tình hình tài chính của doanh nghiệp.

5. Các phương pháp tăng doanh thu cho doanh nghiệp

Tăng trưởng doanh thu là mục tiêu quan trọng mà mọi doanh nghiệp đều hướng đến. Để đạt được mục tiêu này, các doanh nghiệp thường triển khai những phương pháp để tăng doanh số và tối thiểu hóa chi phí. Dưới đây là một số chiến lược kinh doanh để thúc đẩy doanh số và giảm chi phí hiệu quả.

Chiến lược tăng doanh số bán hàng hóa/dịch vụ:

• Nhắm đúng đối tượng khách hàng: Xác định và tập trung vào những nhóm khách hàng có nhu cầu thực sự sẽ giúp doanh nghiệp tối ưu hóa hiệu quả bán hàng.
• Tối ưu tỷ lệ chuyển đổi: Cải thiện các kỹ năng và quy trình bán hàng để gia tăng số lượng khách hàng tiềm năng trở thành khách hàng thực tế.
• Gia tăng giá trị mỗi đơn hàng: Thúc đẩy khách hàng mua thêm sản phẩm hoặc dịch vụ bổ sung, từ đó tăng giá trị của mỗi giao dịch.
• Khuyến khích mua sắm thường xuyên: Tạo ra các chương trình giữ chân khách hàng, khuyến khích họ quay lại mua hàng nhiều lần.
• Áp dụng các chiến lược khuyến mãi hiệu quả: Tổ chức các chương trình giảm giá, quà tặng hoặc ưu đãi để kích thích nhu cầu tiêu dùng.
• Đào tạo định kỳ và tạo động lực cho nhân viên bán hàng: Cung cấp các chương trình khen thưởng hoặc đào tạo cho đội ngũ nhân viên để nâng cao hiệu suất bán hàng.

Chiến lược giảm chi phí:

• Thương lượng với nhà cung cấp: Đàm phán giá cả hợp lý và các điều khoản tốt hơn với nhà cung cấp để giảm chi phí đầu vào.
• Tối ưu quy trình sản xuất: Rà soát và cải thiện quy trình sản xuất để giảm lãng phí và tăng hiệu quả công việc.
• Áp dụng công nghệ vào công việc: Sử dụng phần mềm, tự động hóa và các công nghệ mới để giảm chi phí nhân công và nâng cao năng suất.
• Cải thiện quy trình vận chuyển và lưu trữ: Tinh gọn các hoạt động liên quan đến kho bãi và vận chuyển để giảm chi phí logistics.
• Quản lý tài chính chặt chẽ: Kiểm soát dòng tiền và giảm thiểu các chi phí không cần thiết để tối ưu lợi nhuận.

6. Một số sai lầm thường gặp về doanh thu là gì?

Việc ghi nhận doanh thu trong kế toán là một công việc quan trọng nhưng dễ mắc phải những sai lầm. Dưới đây là một số lỗi phổ biến mà doanh nghiệp cần tránh khi xử lý doanh thu.

• Nhầm lẫn giữa doanh thu và dòng tiền vào: Nhiều chủ doanh nghiệp nhầm lẫn giữa dòng tiền vào và doanh thu, ví dụ như coi tiền tạm ứng từ khách hàng là doanh thu. Điều này sai vì doanh thu chỉ được ghi nhận khi doanh nghiệp hoàn thành việc chuyển giao hàng hóa hoặc dịch vụ.

• Ghi nhận doanh thu sai thời điểm”: Một số doanh nghiệp ghi nhận doanh thu khi nhận tiền thanh toán hoặc xuất hóa đơn, điều này không chính xác. Doanh thu chỉ được ghi nhận khi quyền sở hữu hoặc quyền sử dụng hàng hóa/dịch vụ đã chuyển giao cho khách hàng.

• Tính thuế gián thu vào doanh thu: Thuế gián thu như VAT hay thuế tiêu thụ đặc biệt không phải là doanh thu của doanh nghiệp, mà là khoản thu hộ nhà nước. Vì vậy, việc tính các khoản thuế này vào doanh thu là sai sót.

Doanh thu là một yếu tố quan trọng phản ánh sức khỏe tài chính và hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp. Việc hiểu đúng và quản lý doanh thu một cách chính xác giúp doanh nghiệp tối ưu hóa lợi nhuận và phát triển bền vững.

>>> Xem thêm: Sai lầm của kế toán khi hạch toán khoản tạm ứng – Tài khoản 141

Với những thông tin mà MISA AMIS cung cấp ở trên, hy vọng quý khách hàng đã hiểu rõ hơn về các loại doanh thu và cách tính toán doanh thu trong doanh nghiệp. Đây là cơ sở quan trọng giúp doanh nghiệp đưa ra các quyết định chính xác về chiến lược kinh doanh, quản lý chi phí và tối ưu hóa lợi nhuận.

Với nhiều tính năng ưu việt, phần mềm kế toán online MISA AMIS là công cụ đắc lực, hỗ trợ doanh nghiệp trong việc quản lý tài chính, doanh thu một cách hiệu quả. Phần mềm giúp theo dõi các chỉ tiêu Doanh thu, lợi nhuận tự động cho từng mặt hàng và thị trường. Ngoài ra, MISA AMIS cũng đem đến hàng loạt các tính năng tiện ích khác, hỗ trợ hoàn thiện báo cáo dễ dàng, đáp ứng yêu cầu của ban lãnh đạo:

• Chuẩn hoá nghiệp vụ kế toán: Đáp ứng đầy đủ 20 nghiệp vụ kế toán theo TT133 & TT200, từ Mua hàng, Bán hàng, Kho, Hóa đơn, Thuế, Giá thành,…
• Tự động nhập liệu thông minh: Tự động nhập liệu từ hóa đơn điện tử, nhập khẩu dữ liệu từ Excel giúp rút ngắn thời gian nhập chứng từ, tránh sai sót.
• Tự động hoá việc lập báo cáo: Tự động tổng hợp số liệu lên báo cáo thuế, báo cáo tài chính với hàng trăm mẫu báo cáo quản trị có sẵn.

Quý doanh nghiệp quan tâm có thể đăng ký trải nghiệm miễn phí bản demo phần mềm kế toán online MISA AMIS trong 15 ngày.