Hệ thống tài chính là gì? Đặc trưng của hệ thống tài chính

Hệ thống tài chính là gì? Hệ thống tài chính thường đa dạng ở các quốc gia khác nhau, phụ thuộc vào trình độ phát triển cũng như cơ cấu của nền kinh tế quốc gia đó. Hãy cùng MISA AMIS tìm hiểu bài viết dưới đây để hiểu rõ hơn về hệ thống tài chính và những đặc trưng của nó.

1. Hệ thống tài chính là gì?

Hệ thống tài chính (Financial system) là mạng lưới kết nối các trung gian tài chính (ngân hàng thương mại, tổ chức tiết kiệm, bảo hiểm và cho vay) và thị trường tài chính (thị trường cổ phiếu, thị trường trái phiếu) trong đó diễn ra các hoạt động giao dịch, mua bán nhiều loại công cụ tài chính khác nhau như tiền gửi ngân hàng, tín phiếu kho bạc, cổ phiếu và trái phiếu. Tất cả những hoạt động này liên quan đến việc chuyển tiền, vay mượn và cho vay vốn (tài trợ tín dụng).

Có thể hiểu đơn giản, hệ thống tài chính là nơi diễn ra sự trao đổi của phương tiện tài chính (tiền tệ) trong khi có sự phân bổ lại cơ cấu dòng vốn vào thị trường tài chính, doanh nghiệp kinh doanh và ngân hàng. Điều này nhằm tận dụng tiềm năng của tiền tệ và sự luân chuyển, sử dụng chúng để thu được lợi ích tối đa. Các tổ chức trung gian tài chính và thị trường tài chính đóng vai trò vô cùng quan trọng trong việc chuyển giao tiền tiết kiệm và nguồn vốn đầu tư tới những nơi cần thiết. Dù chọn lựa cơ cấu nào cũng đều nhằm hướng đến mục tiêu huy động vốn, phân bổ và kiểm soát hiệu quả, đảm bảo sự ổn định và bền vững cho toàn bộ hệ thống tài chính.

Do đó, việc xây dựng hệ thống tài chính của một quốc gia là một quá trình quan trọng, đòi hỏi sự cân nhắc cẩn thận và quản lý khéo léo. Mục tiêu cuối cùng nhằm xây dựng một hệ thống tài chính mạnh mẽ, linh hoạt và bền vững, mang lại lợi ích cho cả người dân và nền kinh tế tổng thể.

>> Đọc thêm: Cho thuê tài chính là gì? Những quy định về cho thuê tài chính?

2. Đặc trưng của hệ thống tài chính 

Hệ thống tài chính có những đặc trưng quan trọng định hình chức năng và vai trò của nó trong nền kinh tế. 

• Đa dạng các tổ chức và thị trường tài chính: Hệ thống tài chính bao gồm nhiều tổ chức và thị trường tài chính khác nhau như ngân hàng, thị trường chứng khoán, và bảo hiểm. Sự đa dạng này cung cấp nhiều lựa chọn cho việc quản lý và sử dụng tài chính.
• Thực hiện huy động và phân phối vốn tài chính: Hệ thống tài chính hỗ trợ kết nối những người cần tìm nguồn vốn với những người có khả năng cung cấp nguồn vốn này.
• Giám sát và quản lý rủi ro tài chính: Các tổ chức như ngân hàng trung ương và các cơ quan quản lý tài chính đảm bảo sự ổn định của hệ thống và xử lý các nguy cơ tiềm ẩn có thể xảy ra.
• Kết nối toàn cầu: Hệ thống tài chính thường có tính toàn cầu, kết nối với các thị trường và tổ chức tài chính trên toàn thế giới.
• Hỗ trợ điều hòa hoạt động kinh tế: Hệ thống tài chính hỗ trợ điều hòa hoạt động kinh tế bằng cách cân bằng cung và cầu vốn tài chính.

3. Phân loại hệ thống tài chính trong một quốc gia

Trong hệ thống tài chính của mỗi quốc gia,  thường có hai loại dựa trên tiêu chí phân loại là kênh dẫn: Hệ thống tài chính dựa trên thị trường (Market-Based Financial System) và hệ thống tài chính dựa trên trung gian tài chính cụ thể là các ngân hàng (Bank-Based Financial System). 

• Hệ thống tài chính dựa trên thị trường: Đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp vốn cho các chủ thể trong nền kinh tế. 
• Hệ thống tài chính dựa trên các trung gian tài chính:  Cấu trúc này hoạt động dựa trên khả năng cung cấp vốn, phân bổ vốn, giám sát và sàng lọc của các trung gian tài chính như ngân hàng thương mại, ngân hàng đầu tư, và công ty chứng khoán. 

>> Đọc thêm: Chi phí tài chính là gì? Các trường hợp hạch toán chi phí tài chính cần lưu ý

4. Các thành phần của hệ thống tài chính

Hệ thống tài chính là một mạng lưới phức tạp, bao gồm nhiều thành phần quan trọng như sau:

• Tài chính công: Bao gồm quản lý ngân sách nhà nước và các quỹ ngoài ngân sách. Tài chính công đóng vai trò quan trọng trong việc thu thuế, cung cấp dịch vụ công và quản lý tài chính của quốc gia.
• Tài chính doanh nghiệp: Bao gồm tài chính của các doanh nghiệp, công ty và tổ chức. Đây là lĩnh vực quản lý tài chính doanh nghiệp, đầu tư vào sản xuất, phát triển sản phẩm, dịch vụ và quản lý rủi ro tài chính.
• Thị trường tài chính: Gồm thị trường tiền tệ và thị trường vốn. Thị trường tiền tệ liên quan đến giao dịch và giá trị của tiền tệ quốc gia. Thị trường vốn là nơi mua bán cổ phiếu, trái phiếu, các tài sản tài chính khác để đầu tư và huy động vốn.
• Tài chính quốc tế: Bao gồm các trung tâm tài chính quốc tế, nơi diễn ra giao dịch và quản lý tài sản tài chính toàn cầu. 
• Tài chính hộ gia đình và cá nhân: Liên quan đến quản lý tài chính của cá nhân và gia đình, bao gồm tiết kiệm, đầu tư và quản lý nguồn thu nhập cá nhân.
• Tài chính các tổ chức xã hội: Bao gồm quản lý tài chính của các tổ chức phi lợi nhuận và tổ chức xã hội. Đây là lĩnh vực quản lý tài chính của các tổ chức có mục tiêu xã hội và từ thiện.
• Tài chính trung gian: Gồm các dịch vụ như tài chính tín dụng và bảo hiểm. Những tổ chức tài chính này đóng vai trò trung gian trong việc huy động và cho vay vốn tài chính cũng như bảo vệ khỏi rủi ro tài chính.

Tất cả các thành phần này cùng hoạt động để tạo nên một hệ thống tài chính toàn diện, hỗ trợ quá trình quản lý tài chính trong nền kinh tế và đáp ứng nhu cầu đa dạng của người dân và tổ chức.

5. Sơ đồ khái quát hệ thống tài chính

Cấu trúc của hệ thống tài chính bao gồm bốn thành tố chính là: Thị trường tài chính, các tổ chức tài chính, các công cụ tài chính và cơ sở hạ tầng tài chính.

• Thị trường tài chính là nơi các tài sản tài chính như tiền tệ, cổ phiếu, trái phiếu và các sản phẩm tài chính khác được giao dịch. Đây là nơi mà người mua và người bán gặp nhau để thực hiện các giao dịch liên quan đến tài chính, bao gồm việc mua, bán, hoặc trao đổi các tài sản này. Thị trường tài chính có vai trò quan trọng trong việc huy động vốn, đầu tư và quản lý rủi ro trong nền kinh tế.
• Các tổ chức tài chính là các công ty hoặc tổ chức chuyên về các hoạt động tài chính và dịch vụ liên quan. Các tổ chức tài chính tại Việt Nam như:

+ Ngân hàng Nhà nước Việt Nam và các tổ chức tín dụng (ngân hàng thương mại, ngân hàng chính sách, các công ty tài chính…)

+ Ủy ban Chứng khoán Nhà nước và các tổ chức hoạt động trên thị trường chứng khoán

+ Các công ty bảo hiểm

+ Một số loại hình tổ chức tài chính khác như quỹ lương hưu, tiết kiệm bưu điện, quỹ hỗ trợ phát triển và các quỹ đầu tư phát triển tại các tỉnh/thành phố.

• Các công cụ tài chính: Các công cụ tài chính là các phương tiện hoặc hợp đồng được sử dụng để quản lý, đầu tư, và giao dịch trong lĩnh vực tài chính. Một số các công cụ tài chính phổ biến như:

+ Trái phiếu chính phủ

+ Trái phiếu công ty

+ Các khoản cho vay của các ngân hàng và các tổ chức tài chính khác

+ Chứng chỉ tiền gửi

+ Tín phiếu kho bạc

+ Trái phiếu đô thị

+ Cổ phiếu

+ …..

• Cơ sở hạ tầng tài chính: Cơ sở hạ tầng tài chính là hệ thống các yếu tố, cơ cấu, và cơ sở vật chất cần thiết để hoạt động của hệ thống tài chính diễn ra một cách hiệu quả. Cơ sở hạ tầng tài chính bao gồm các thành phần quan trọng như:

+ Hệ thống thanh toán: Bao gồm hệ thống ngân hàng, các cơ quan thanh toán và hệ thống liên kết thanh toán quốc gia và quốc tế. 

+ Cơ sở dữ liệu và công nghệ thông tin: Cung cấp hệ thống dữ liệu và công nghệ thông tin để lưu trữ và quản lý thông tin về giao dịch tài chính, khách hàng và các dịch vụ tài chính. Điều này giúp tối ưu hóa quản lý rủi ro và cải thiện tính chính xác của thông tin.

+ Văn phòng giao dịch và hạ tầng vật lý: Bao gồm các văn phòng, trung tâm giao dịch và hạ tầng vật lý cần thiết để tổ chức các hoạt động tài chính như giao dịch cổ phiếu, trái phiếu và giao dịch ngoại hối.

+ Quy định và giám sát: Cơ sở hạ tầng này đảm bảo rằng hệ thống tài chính tuân thủ các quy định và chuẩn mực theo quy định và nó có vai trò quan trọng trong giám sát các hoạt động tài chính để đảm bảo tính ổn định và an toàn.

+ Hệ thống phân phối và truyền thông: Bao gồm hệ thống mạng lưới truyền thông và kênh phân phối để cung cấp dịch vụ tài chính đến khách hàng ở khắp mọi nơi.

Cơ sở hạ tầng tài chính chịu trách nhiệm quan trọng trong việc hỗ trợ hoạt động của hệ thống tài chính và góp phần vào sự phát triển của nền kinh tế.