Tỷ suất lợi nhuận là gì? Cách tính và ý nghĩa của ROS

Tỷ suất lợi nhuận là một chỉ số tài chính quan trọng giúp doanh nghiệp đo lường khả năng sinh lời từ hoạt động kinh doanh. Đây là thước đo không thể thiếu để đánh giá hiệu quả quản lý doanh thu, chi phí và tối ưu hóa nguồn lực. Ngoài tỷ suất lợi nhuận, còn có các chỉ số tài chính khác như ROA, ROE và Tỷ suất lợi nhuận gộp  giúp doanh nghiệp có cái nhìn toàn diện về hiệu quả tài chính và sức cạnh tranh trên thị trường. Bài viết dưới đây MISA AMIS sẽ giúp bạn hiểu rõ khái niệm tỷ suất lợi nhuận, công thức tính toán, và ý nghĩa của chỉ số này trong kinh doanh.

1. Tỷ suất lợi nhuận là gì?

Tỷ suất lợi nhuận là một chỉ số quan trọng trong lĩnh vực tài chính và kinh doanh, giúp đo lường mức độ hiệu quả của doanh nghiệp trong việc tạo ra lợi nhuận từ các nguồn doanh thu hoặc vốn đầu tư. ROS thường được biểu thị dưới dạng phần trăm và được tính bằng cách so sánh lợi nhuận với một số yếu tố cơ bản như doanh thu, chi phí hoặc vốn đầu tư.

2. Vai trò và ý nghĩa của Tỷ suất lợi nhuận đối với doanh nghiệp

2.1 Vai trò của tỷ suất lợi nhuận

Tỷ suất lợi nhuận đóng vai trò vô cùng quan trọng trong kinh doanh, ảnh hưởng đến nhiều khía cạnh và quyết định chiến lược của doanh nghiệp. Cụ thể:

• Đánh giá hiệu quả kinh doanh: Tỷ suất lợi nhuận giúp doanh nghiệp đo lường mức độ sử dụng vốn, tài sản hoặc doanh thu để tạo ra lợi nhuận. Thông qua đó, doanh nghiệp có thể phân tích hiệu suất hoạt động giữa các bộ phận, sản phẩm hay dự án, giúp tối ưu hóa nguồn lực một cách hiệu quả.
• Quyết định chiến lược: Tỷ suất lợi nhuận là cơ sở để doanh nghiệp đưa ra các quyết định chiến lược quan trọng. Cụ thể, doanh nghiệp có thể xác định mức giá bán hợp lý, tối ưu hóa chi phí sản xuất và lựa chọn các dự án đầu tư có lợi nhuận cao. Đây cũng là công cụ hữu hiệu để kêu gọi vốn đầu tư, chứng minh hiệu quả sử dụng vốn và nâng cao uy tín doanh nghiệp trên thị trường.
• Đánh giá năng lực cạnh tranh: Tỷ suất lợi nhuận giúp doanh nghiệp so sánh năng lực cạnh tranh của mình với các đối thủ trong ngành. Nhờ đó, doanh nghiệp có thể nhận diện điểm mạnh và điểm yếu, từ đó đưa ra các chiến lược phù hợp để duy trì và phát triển.
• Kiểm soát tài chính: Tỷ suất lợi nhuận cung cấp các chỉ số tài chính quan trọng như ROA (Return on Assets) và ROE (Return on Equity), giúp doanh nghiệp theo dõi và tối ưu hóa hoạt động kinh doanh, kiểm soát tài chính một cách hiệu quả.
• Thúc đẩy cải tiến và phát triển bền vững: Khi tỷ suất lợi nhuận giảm hoặc trở thành âm, doanh nghiệp có thể nhanh chóng phát hiện ra các vấn đề trong vận hành và thực hiện các biện pháp khắc phục kịp thời. Việc duy trì một tỷ suất lợi nhuận ổn định sẽ giúp doanh nghiệp phát triển bền vững và nâng cao giá trị thương hiệu.

2.2 Ý nghĩa của tỷ suất lợi nhuận

Vai trò của tỷ suất lợi nhuận trong kinh doanh rất quan trọng và được thể hiện qua nhiều khía cạnh khác nhau, cụ thể:

• Đánh giá khả năng sinh lời: Tỷ suất lợi nhuận cho biết một đồng vốn, tài sản, hoặc doanh thu tạo ra bao nhiêu đồng lợi nhuận. Ví dụ, nếu tỷ suất lợi nhuận trên doanh thu là 0.4, điều này có nghĩa cứ 1 đồng doanh thu sẽ mang lại 0.4 đồng lợi nhuận.
• Phân tích sức khỏe tài chính: Lợi nhuận phản ánh kết quả kinh doanh, trong khi tỷ suất lợi nhuận đánh giá khả năng sinh lời của hoạt động kinh doanh. Đây là cơ sở để doanh nghiệp nhận định xem chiến lược hiện tại có hiệu quả hay không.
• So sánh hiệu quả: Dùng để so sánh hiệu quả kinh doanh giữa các doanh nghiệp trong cùng ngành hoặc các kỳ kinh doanh khác nhau. Nếu tỷ suất lợi nhuận là một giá trị dương chứng tỏ rằng dự án đầu tư hay công ty, doanh nghiệp đang hoạt động có lãi. Giá trị của tỷ suất lợi nhuận càng lớn thì lợi nhuận công ty thu về càng cao. Ngược lại, nếu tỷ suất lợi nhuận là một giá trị âm thì doanh nghiệp đang làm ăn thua lỗ. Vì vậy, công ty nên có kế hoạch điều chỉnh lại chiến lược kinh doanh của mình để khắc phục tình trạng thua lỗ trên.

3. Công thức và cách tính tỷ suất lợi nhuận

Hiện nay, tỷ suất lợi nhuận của một doanh nghiệp thường được chia thành các loại chính, mỗi loại có công thức tính riêng phù hợp với mục đích đánh giá hiệu quả kinh doanh, bao gồm:

• Tỷ suất lợi nhuận trên doanh thu (ROS)
• Tỷ suất lợi nhuận gộp
• Tỷ suất sinh lời trên tài sản (ROA)
• Tỷ suất sinh lời trên vốn chủ sở hữu (ROE)

Tuy nhiên, khi nhắc đến “tỷ suất lợi nhuận” mà không chỉ rõ loại chỉ tiêu cụ thể, người ta thường mặc định hiểu rằng đó là tỷ suất lợi nhuận trên doanh thu (ROS – Return on Sales).

3.1. Tỷ suất lợi nhuận trên doanh thu (ROS – Return On Sales)

Tỷ suất lợi nhuận trên doanh thu (ROS-Return On Sales) hay tỷ suất lợi nhuận ròng là tỷ suất lợi nhuận sau thuế trên doanh thu hay có thể hiểu là tỷ suất sinh lời của doanh thu. Chỉ số ROS giúp đo lường hiệu quả hoạt động kinh doanh của một doanh nghiệp bằng cách phân tích phần trăm tổng doanh thu được chuyển thành lợi nhuận hoạt động.

Công thức tính:

Ý nghĩa của ROS:

ROS (Return on Sales) đo lường lượng lợi nhuận ròng mà doanh nghiệp tạo ra từ mỗi đồng doanh thu. Một ROS cao cho thấy doanh nghiệp có khả năng quản lý chi phí hiệu quả, hoạt động tối ưu và có thể tạo ra nguồn lực để tái đầu tư và phát triển bền vững.

• ROS dương: Doanh nghiệp đang hoạt động có lãi. Đây là tín hiệu tích cực cho thấy doanh nghiệp có khả năng sinh lời tốt.
• ROS gần bằng 0: Doanh nghiệp hoạt động nhưng lợi nhuận ròng không đáng kể, khó khăn trong việc tái đầu tư và mở rộng quy mô.
• ROS âm: Hoạt động kinh doanh đang thua lỗ. Tuy nhiên, điều này không nhất thiết đồng nghĩa với việc doanh nghiệp không hiệu quả, đặc biệt trong các trường hợp doanh nghiệp mới thành lập hoặc đang tập trung mở rộng thị trường.

Chỉ số ROS giúp doanh nghiệp nhận biết khả năng kiểm soát chi phí và tối ưu hóa doanh thu, từ đó điều chỉnh chiến lược kinh doanh hoặc vận hành để cải thiện hiệu quar. ROS là một chỉ tiêu quan trọng nhưng không đủ để đánh giá toàn diện tình hình tài chính. Doanh nghiệp cần kết hợp với các chỉ số như ROE (Tỷ suất lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu) và ROA (Tỷ suất lợi nhuận trên tài sản) để có cái nhìn toàn diện hơn về sức khỏe tài chính.

Ví dụ minh hoạ:

Căn cứ báo cáo Kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh xác định ROS như sau:

Năm 2017:

Năm 2018:

Tỷ suất lợi nhuận sau thuế trên doanh thu của doanh nghiệp phân theo ngành kinh tế đối với hoạt động kinh doanh bất động sản:

• Năm 2017 = 9,47% 
• Năm 2018 = 26,01% 

(Nguồn: Cổng thông tin điện tử Thành phố Đà Nẵng –  https://danang.gov.vn/web/chuyen-trang-thong-tin-kinh-te-xa-hoi/nien-giam-thong-ke/danh-sach/chi-tiet?id=3527&_c=94677500,94677518)

Nhận xét : Hệ số ROS của Công ty CP Đầu Tư Phát Triển Nhà Đà Nẵng ở cả 2 năm 2017 (43,01% > 9,47%) và 2018  (57,06% > 26,01 %) đều cao hơn mức trung bình ngành cho thấy khả năng sinh lợi từ doanh thu có sự vượt trội hơn so với các doanh nghiệp trong ngành.

3.2. Tỷ suất lợi nhuận gộp

Tỷ suất lợi nhuận gộp (Gross Profit Margin) là một chỉ số tài chính quan trọng, thường được sử dụng để đánh giá khả năng sinh lời của doanh nghiệp trong một khoảng thời gian cụ thể. Chỉ số này cho biết với mỗi đồng doanh thu, doanh nghiệp thu về được bao nhiêu đồng lợi nhuận gộp sau khi trừ đi giá vốn hàng bán (COGS).

Công thức tính tỷ suất lợi nhuận gộp

Khái niệm trên được diễn giải từ công thức sau:

Ý nghĩa và cách đánh giá chỉ số Tỷ suất lợi nhuận

Tỷ suất lợi nhuận gộp càng cao thì doanh nghiệp làm ăn càng có lãi và hiệu quả. Nhưng cũng không có nghĩa biên lợi nhuận gộp thấp thì doanh nghiệp làm ăn kém hiệu quả. Do đó, để đánh giá được chỉ tiêu này bao nhiêu là tốt ta cần phải đặt trong bối cảnh riêng của mỗi doanh nghiệp và mỗi ngành. Về cơ bản, một chỉ số biên lợi nhuận gộp tốt sẽ có đặc điểm như sau:

• Tỷ suất lợi nhuận gộp cao: Cho thấy doanh nghiệp có khả năng tạo ra lợi nhuận từ sản phẩm hoặc dịch vụ của mình một cách hiệu quả, đồng thời có thể tạo ra nguồn lực để phát triển và tái đầu tư.
• Tỷ suất lợi nhuận gộp thấp: Chỉ ra rằng chi phí sản xuất hoặc giá vốn hàng bán (COGS) cao, điều này có thể cho thấy sự kém hiệu quả trong quản lý chi phí hoặc cạnh tranh giá thấp trên thị trường. Doanh nghiệp cần xem xét lại chiến lược giá hoặc cải thiện hiệu quả sản xuất.

Ví dụ minh họa:

Một doanh nghiệp có doanh thu thuần trong tháng là 1 tỷ đồng, giá vốn hàng bán (COGS), bao gồm chi phí nguyên vật liệu, nhân công trực tiếp và sản xuất, là 600 triệu đồng.

Tỉnh tỷ suất lợi nhuận gộp của công ty trên?

Bài giải:

Như vậy, tỷ suất lợi nhuận gộp 40% có nghĩa là cứ mỗi 1 đồng doanh thu thuần, doanh nghiệp thu về 0,4 đồng lợi nhuận gộp sau khi trừ đi chi phí sản xuất trực tiếp.

Chỉ số này cho thấy doanh nghiệp đang quản lý chi phí sản xuất khá hiệu quả, với mức lợi nhuận gộp cao.

3.3 Tỷ suất sinh lời

Tỷ suất sinh lời trên tài sản (ROA – Return on Assets) là một chỉ số tài chính quan trọng, phản ánh khả năng sinh lời của một doanh nghiệp dựa trên tổng tài sản mà doanh nghiệp đang sở hữu. Tổng tài sản này bao gồm cả vốn chủ sở hữu và vốn vay. ROA cho biết một đồng tài sản được sử dụng để tạo ra bao nhiêu đồng lợi nhuận ròng.

Công thức tính

Với tổng tài sản bình quân theo công thức sau:

Ý nghĩa: 

Tỷ suất sinh lời ròng của tài sản là một chỉ tiêu tài chính tổng hợp phản ánh khả năng sinh lời của một doanh nghiệp trong mối quan hệ với tổng tài sản của nó. Tỷ lệ này cho biết một doanh nghiệp đang hoạt động tốt như thế nào bằng cách so sánh lợi nhuận sau thuế mà doanh nghiệp tạo ra với số vốn mà doanh nghiệp đầu tư vào tài sản. ROA càng cao chứng tỏ việc quản lý sử dụng các nguồn lực kinh tế có năng suất và hiệu quả hơn.

Ví dụ minh họa:

Ví dụ 1: Công ty A có thông tin lợi nhuận sau thuế và tài sản như sau:

Để tính được ROA, đầu tiên bạn phải tính:

Công ty A sử dụng toàn bộ tài sản của công ty với hiệu quả sinh lợi từ tài sản là 10%, với 100 đồng tài sản bình quân sẽ mang lại cho công ty 10 đồng lợi nhuận sau thuế.

Tham khảo thêm bài viết sau để hiểu hơn về ý nghĩa của ROA và cách vận dụng chỉ số này trong doanh nghiệp: ROA là gì? Hướng dẫn cách tính ROA

Tỷ suất sinh lời trên vốn chủ sở hữu (ROE – Return on Equity) là một chỉ số tài chính quan trọng phản ánh mức độ hiệu quả của doanh nghiệp trong việc sử dụng vốn chủ sở hữu để tạo ra lợi nhuận. Chỉ số này cho thấy khả năng sinh lời từ nguồn vốn mà cổ đông hoặc chủ sở hữu đã đầu tư vào doanh nghiệp.

ROE của một thời kỳ (thường là 1 quý hay 1 năm tài chính) được tính bằng cách lấy lợi nhuận sau thuế (LNST) đạt được của kỳ đó chia cho Vốn chủ sở hữu bình quân trong kỳ (bao gồm vốn góp, các quỹ và lợi nhuận chưa phân phối), những số liệu này được lấy trên BCTC mà doanh nghiệp công bố định kỳ. 

Công thức xác định chỉ số ROE:

Lưu ý khi tính toán chỉ số ROE: Áp dụng khi LNST của DN là số dương.

Lưu ý, đây là chỉ tiêu dùng LNST của một kỳ nhất định để tính toán nên ở công thức trên vốn chủ sở hữu cần tính bình quân của kỳ tương ứng, không sử dụng chỉ tiêu vốn chủ sở hữu (VCSH) tại một thời điểm nhằm phản ánh tốt hơn sự thay đổi vốn của công ty trong kỳ tính toán. Vì chỉ tiêu LNST phản ánh kết quả hoạt động kinh doanh trong một kỳ, khi đó, cần dùng chỉ tiêu vốn chủ sở hữu bình quân nhằm phản ánh đúng bản chất thay đổi vốn của công ty trong kỳ tính toán.

Ý nghĩa của ROE:

• Chỉ số này cho biết cứ 100 đồng vốn chủ sở hữu bỏ ra thì sẽ thu được bao nhiêu đồng lợi nhuận. ROE càng cao thì khả năng thu hồi vốn chủ sở hữu của doanh nghiệp càng lớn.
• Mục tiêu của các doanh nghiệp là lợi nhuận và sau cùng thì phải quan tâm đến lợi nhuận tính trên vốn chủ sở hữu đã bỏ ra (lợi nhuận tính trên doanh thu chỉ là hiệu quả hoạt động kinh doanh).

Ví dụ:

Nếu ROE của doanh nghiệp A lớn hơn 30% thì chỉ cần hơn 3 năm là doanh nghiệp A có thể thu hồi được vốn chủ sở hữu. Hay ROE của một doanh nghiệp vừa và nhỏ ở Việt Nam là 49% thì chỉ cần 2 năm là đã thu hồi được vốn chủ sở hữu.

Nếu như không thể dùng lợi nhuận biên để làm chỉ tiêu so sánh giữa các doanh nghiệp khác ngành nghề thì hoàn toàn có thể sử dụng ROE để so sánh giữa các doanh nghiệp không cùng ngành nghề, lĩnh vực kinh doanh.

MISA AMIS đã tổng hợp lại các kinh nghiệm theo dõi và phân tích chỉ số ROE tại bài viết: ROE là gì? Công thức tính và ý nghĩa chỉ số ROE.

4. Thế nào là một chỉ số ROS tốt?

Chỉ số ROS (Return on Sales) cho biết doanh nghiệp thu được bao nhiêu lợi nhuận ròng trên mỗi đồng doanh thu. Để đánh giá một chỉ số ROS là tốt hay không, cần phải xét theo cấp độ và ngành nghề cụ thể. Dưới đây là một cách đánh giá ROS theo các cấp độ:

• ROS cao (Từ 10% trở lên): Đây là dấu hiệu tích cực, cho thấy doanh nghiệp có khả năng sinh lời tốt từ doanh thu. Doanh nghiệp có ROS cao thường quản lý chi phí hiệu quả và tạo ra lợi nhuận từ hoạt động chính mà không bị ảnh hưởng nhiều bởi các chi phí khác. Một ROS trên 10% thường được coi là rất tốt và cho thấy doanh nghiệp có khả năng tái đầu tư mạnh mẽ.
• ROS trung bình (5% – 10%): Tỷ suất lợi nhuận gộp này cho thấy doanh nghiệp đang tạo ra lợi nhuận từ doanh thu nhưng có thể gặp phải một số vấn đề trong việc kiểm soát chi phí hoặc không tận dụng hết tiềm năng của doanh thu. Tuy nhiên, mức ROS này vẫn là dấu hiệu khả quan và doanh nghiệp có thể cải thiện bằng cách tối ưu hóa chi phí.
• ROS thấp (Dưới 5%): Một ROS thấp cảnh báo rằng doanh nghiệp có thể gặp khó khăn trong việc kiểm soát chi phí sản xuất hoặc bán hàng. Điều này có thể chỉ ra rằng doanh nghiệp cần xem xét lại chiến lược giá, sản phẩm hoặc quy trình sản xuất để cải thiện hiệu quả sinh lời.
• ROS âm: Khi ROS âm, doanh nghiệp đang thua lỗ và cần phải thực hiện các điều chỉnh lớn trong chiến lược hoặc hoạt động kinh doanh. Tuy nhiên, điều này không phải luôn luôn xấu, đặc biệt với các doanh nghiệp mới hoặc đang trong giai đoạn đầu tư và mở rộng thị trường.

Vì vậy, một chỉ số ROS “tốt” sẽ tùy thuộc vào ngành nghề và tình hình tài chính của doanh nghiệp. Một ROS cao trong ngành có biên lợi nhuận thấp sẽ khác với một ngành có biên lợi nhuận cao. Doanh nghiệp nên theo dõi chỉ số này thường xuyên và kết hợp với các chỉ số tài chính khác để có cái nhìn toàn diện.

5. Các nhân tố ảnh hưởng đến tỷ suất lợi nhuận

Tỷ suất lợi nhuận của doanh nghiệp chịu ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố quan trọng, trong đó bao gồm những yếu tố sau

• tỷ suất giá trị thặng dư – thể hiện mức độ hiệu quả trong việc tạo ra giá trị gia tăng từ tư bản khả biến;
• cấu tạo hữu cơ của tư bản – tức tỷ lệ giữa tư bản bất biến và tư bản khả biến, ảnh hưởng trực tiếp đến chi phí đầu tư và khả năng sinh lời;
• chi phí sản xuất và quản lý – khi được tối ưu hóa sẽ giúp doanh nghiệp tăng lợi nhuận từ doanh thu;
• chiến lược giá và marketing – nơi các chính sách giá hợp lý và hoạt động marketing hiệu quả có thể thúc đẩy doanh thu và nâng cao tỷ suất lợi nhuận.

Kết luận

Tỷ suất lợi nhuận là một chỉ số quan trọng đối với các nhà đầu tư, việc phân tích và đánh giá các chỉ số này một cách đúng đắn sẽ đem lại hiệu quả đầu tư cao. Thay vì phải đợi kế toán tổng hợp số liệu để tính toán một cách thủ công, CEO/chủ doanh nghiệp có thể theo dõi nhanh chóng các chỉ số tài chính của công ty nhờ Phần mềm kế toán online MISA AMIS – công cụ đang được đánh giá rất cao hiện nay không chỉ trong công tác kế toán mà còn trong hoạt động quản trị tài chính doanh nghiệp.

Phần mềm kế toán online MISA AMIS được thiết lập sẵn công thức tính cho các hệ số phân tích tài chính. Căn cứ vào số liệu kế toán được nhập vào, phần mềm sẽ tự động tổng hợp và tính toán ra các chỉ số này. Dựa vào đó nhà quản lý có thể nhanh chóng đưa ra những đánh giá tổng quát về tình hình của doanh nghiệp tại bất cứ thời điểm nào, từ đó đưa ra những quyết định điều hành hợp lý.

Những tính năng ưu việt của Phần mềm kế toán online MISA AMIS giúp nhà quản trị có cái nhìn tổng quát về tình hình tài chính của doanh nghiệp qua các tính năng ưu việt:

• Xem báo cáo điều hành mọi lúc mọi nơi: Giám đốc, kế toán trưởng có thể theo dõi tình hình tài chính ngay trên di động, kịp thời ra quyết định điều hành doanh nghiệp.
• Đầy đủ báo cáo quản trị: Hàng trăm báo cáo quản trị theo mẫu hoặc tự thiết kế chỉnh sửa, đáp ứng nhu cầu của doanh nghiệp thuộc mọi ngành nghề.
• Tự động hóa việc lập báo cáo: Tự động tổng hợp số liệu lên báo cáo thuế, BCTC và các sổ sách giúp doanh nghiệp nộp báo cáo kịp thời, chính xác.

Đánh giá bài viết

[Tổng số: 1 Trung bình: 5]