Trái phiếu là gì? Các loại trái phiếu trên thị trường hiện nay

Trái phiếu là công cụ đầu tư an toàn, ổn định nhưng không kém phần hấp dẫn. Sở hữu trái phiếu tương tự như việc sở hữu một tấm vé mang lại thu nhập đều đặn mà không cần phải lo lắng quá nhiều về những cơn sóng thị trường. Trong bài viết này, hãy cùng MISA AMIS tìm hiểu chi tiết về định nghĩa, phân loại và cách đầu tư trái phiếu.

1. Trái phiếu là gì?

Trái phiếu là một loại chứng khoán có kỳ hạn từ 1 năm trở lên, được doanh nghiệp phát hành để xác nhận quyền và lợi ích hợp pháp của người sở hữu đối với một phần nợ của tổ chức phát hành. Nói cách khác, khi mua trái phiếu, người sở hữu đang cho doanh nghiệp hoặc tổ chức phát hành vay một khoản tiền, và họ cam kết trả lại số tiền đó cùng với lãi suất định kỳ theo các điều khoản đã thỏa thuận.

Theo quy định của pháp luật Việt Nam, mệnh giá của trái phiếu chào bán ra công chúng được xác định là 100.000 đồng hoặc bội số của 100.000 đồng.

Trái phiếu là một công cụ huy động vốn hiệu quả cho doanh nghiệp và cũng là lựa chọn đầu tư hấp dẫn cho những ai tìm kiếm sự ổn định. Chúng mang lại thu nhập cố định thông qua lãi suất, giúp bạn dễ dàng lập kế hoạch tài chính dài hạn.

Đối với doanh nghiệp, nếu muốn phát hành trái phiếu cần tham khảo rõ quy định tại Khoản 3 Điều 15 Luật Chứng khoán 2019, Điều 19 Nghị định 155/2020/NĐ-CP quy định về điều kiện chào bán trái phiếu ra công chúng.

2. Các thuật ngữ liên quan đến trái phiếu

Trái phiếu còn có nhiều biến thể đặc biệt, đáp ứng nhu cầu đa dạng của nhà đầu tư. Các loại trái phiếu hiện nay bao gồm:

• Trái phiếu chuyển đổi: Đây là loại trái phiếu do công ty cổ phần phát hành, cho phép người sở hữu chuyển đổi thành cổ phiếu phổ thông của chính tổ chức phát hành theo các điều kiện và điều khoản đã được xác định trong phương án phát hành. Trái phiếu chuyển đổi hấp dẫn bởi tiềm năng sinh lời cao nếu giá cổ phiếu tăng, kết hợp giữa sự an toàn của trái phiếu và cơ hội tăng trưởng từ cổ phiếu.
• Trái phiếu có bảo đảm: Loại trái phiếu này được bảo đảm thanh toán toàn bộ hoặc một phần gốc và lãi khi đến hạn bằng tài sản của tổ chức phát hành hoặc tài sản của bên thứ ba, tuân thủ quy định pháp luật về giao dịch bảo đảm. Ngoài ra, trái phiếu có bảo đảm còn có thể được bảo lãnh thanh toán theo quy định, mang lại sự an tâm tối đa cho nhà đầu tư.
• Trái phiếu kèm chứng quyền: Đây là trái phiếu do công ty cổ phần phát hành, đi kèm với chứng quyền, cho phép người sở hữu chứng quyền được quyền mua một số cổ phiếu phổ thông của tổ chức phát hành theo các điều kiện đã được xác định. Loại trái phiếu này kết hợp lợi tức cố định với cơ hội đầu tư vào cổ phiếu, phù hợp với những nhà đầu tư muốn đa dạng hóa lợi nhuận.

Để hiểu rõ trái phiếu, cần làm quen với các thuật ngữ sau:

• Mệnh giá: Đây là giá trị danh nghĩa của trái phiếu, tức là số tiền người mua sẽ nhận lại khi trái phiếu đáo hạn. Ví dụ, một trái phiếu có mệnh giá 100.000 đồng sẽ trả lại bạn đúng số tiền này khi đến hạn.
• Coupon (trái tức): là mức lãi hàng năm trên một trái phiếu được trả bởi đơn vị phát hành và được hiển thị bằng tỷ lệ % của mệnh giá trái phiếu.
• Kỳ hạn: Thời gian từ khi phát hành đến khi trái phiếu đáo hạn. Kỳ hạn có thể ngắn (1-3 năm) hoặc dài (10-30 năm).
• Ngày đáo hạn: Ngày mà tổ chức phát hành hoàn trả toàn bộ số tiền gốc cho người mua.
• Tổ chức phát hành: Là đơn vị phát hành trái phiếu, có thể là chính phủ, doanh nghiệp hoặc tổ chức tài chính.
• Xếp hạng tín nhiệm: Một chỉ số đánh giá mức độ rủi ro của trái phiếu, do các tổ chức có thẩm quyền thực hiện. Trái phiếu có xếp hạng cao (như AAA) thường an toàn hơn.

• Lợi suất đến ngày đáo hạn (YTM): Là tỷ lệ lợi nhuận thực tế người mua nhận được nếu giữ trái phiếu đến khi đáo hạn, tính cả lãi suất và chênh lệch giá mua/bán

3. Đặc trưng của trái phiếu

Trái phiếu có những đặc điểm riêng biệt, khiến chúng trở thành một lựa chọn đầu tư hấp dẫn với nhiều nhà đầu tư:

• Tính an toàn cao: So với cổ phiếu, trái phiếu thường ít biến động hơn. Đặc biệt, trái phiếu chính phủ được coi là gần như không có rủi ro vỡ nợ, vì chúng được bảo đảm bởi uy tín của nhà nước.
• Thu nhập ổn định: Trái phiếu mang lại lợi tức cố định theo lịch trình, giúp người mua dễ dàng dự đoán dòng tiền trong tương lai.
• Đa dạng kỳ hạn và loại hình: Từ trái phiếu ngắn hạn đến dài hạn, từ trái phiếu chính phủ đến doanh nghiệp, người mua có nhiều lựa chọn phù hợp với mục tiêu tài chính.
• Tính thanh khoản: Một số trái phiếu có thể được mua bán trên thị trường thứ cấp, giúp người mua dễ dàng chuyển đổi thành tiền mặt khi cần.
• Rủi ro lãi suất: Giá trị trái phiếu có thể biến động khi lãi suất thị trường thay đổi. Nếu lãi suất tăng, giá trái phiếu thường giảm và ngược lại.

4. Các loại trái phiếu

Thị trường trái phiếu vô cùng đa dạng, mang đến nhiều lựa chọn phù hợp với nhu cầu và khả năng chịu rủi ro của từng nhà đầu tư.

Theo đơn vị phát hành:

• Trái phiếu chính phủ: Được phát hành bởi Bộ Tài chính nhằm huy động vốn cho ngân sách nhà nước, loại trái phiếu này nổi bật với độ an toàn gần như tuyệt đối. Chúng phù hợp với những nhà đầu tư ưu tiên sự ổn định và muốn tránh rủi ro thị trường.
• Trái phiếu chính quyền địa phương: Do Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố phát hành với kỳ hạn từ một năm trở lên, trái phiếu này nhằm huy động vốn cho các công trình hoặc dự án đầu tư của địa phương. Đây là lựa chọn lý tưởng cho những ai muốn đóng góp vào sự phát triển khu vực đồng thời nhận lợi tức ổn định.
• Trái phiếu doanh nghiệp: Được phát hành bởi các doanh nghiệp, bao gồm cả ngân hàng, để đáp ứng nhu cầu vốn theo nguyên tắc tự vay, tự trả và tự chịu trách nhiệm về khả năng trả nợ. Loại trái phiếu này thường có lợi tức cao hơn, nhưng rủi ro phụ thuộc vào uy tín và tình hình tài chính của doanh nghiệp phát hành.

Theo lợi tức:

• Trái phiếu lãi suất cố định: Loại trái phiếu này có mức lợi tức được xác định rõ ràng (%) và các đợt trả lãi cố định trong suốt kỳ hạn, được quy định trong hợp đồng giao dịch trái phiếu. Chúng mang lại sự chắc chắn về thu nhập, phù hợp với nhà đầu tư muốn dự đoán dòng tiền chính xác.
• Trái phiếu lãi suất thả nổi: Đây là trái phiếu có lợi tức bao gồm một mức cố định cộng với một khoản biến động dựa trên lãi suất tham chiếu (ví dụ, lãi suất ngân hàng hoặc thị trường). Loại này thích hợp với những nhà đầu tư sẵn sàng đón nhận sự thay đổi để tận dụng cơ hội lợi nhuận cao hơn.
• Trái phiếu có lãi suất bằng không: Với loại trái phiếu này, nhà đầu tư không nhận lợi tức định kỳ mà mua trái phiếu với giá thấp hơn mệnh giá và được hoàn trả bằng mệnh giá khi đáo hạn. Sự chênh lệch giữa giá mua và mệnh giá chính là lợi nhuận, phù hợp với những ai muốn đầu tư dài hạn với chi phí ban đầu thấp.

Theo mức độ đảm bảo thanh toán:

• Trái phiếu có tài sản đảm bảo: Loại trái phiếu này được bảo đảm bằng tài sản của tổ chức phát hành, như bất động sản hoặc cổ phiếu. Trong trường hợp tổ chức phát hành mất khả năng thanh toán, tài sản này sẽ được thanh lý để hoàn trả cho người sở hữu trái phiếu, mang lại sự an tâm cao hơn.
• Trái phiếu không có tài sản đảm bảo: Ngược lại, loại trái phiếu này không được bảo đảm bằng tài sản cụ thể, do đó có mức độ rủi ro cao hơn. Nhà đầu tư cần cân nhắc kỹ uy tín của tổ chức phát hành trước khi đầu tư vào loại trái phiếu này.

5. Phân biệt trái phiếu và cổ phiếu

6. Mua trái phiếu ở đâu? Cách mua trái phiếu

Hiện nay, nhà đầu tư có thể mua trái phiếu tại các kênh sau:

• Trực tiếp từ đơn vị phát hành (Thị trường sơ cấp);
• Gián tiếp thông qua các quỹ đầu tư;
• Qua các kênh phân phối trung gian (Thị trường thứ cấp): ngân hàng, công ty chứng khoán,…

Để mua trái phiếu, trước hết nhà đầu tư cần lựa chọn kênh mua trái phiếu phù hợp với nhu cầu cá nhân. Bước tìm hiểu và lựa chọn kênh mua trái phiếu là quan trọng nhất. Tiếp đó, nhà đầu tư cần mở tài khoản (nếu lựa chọn mua qua kênh thứ cấp là các sàn chứng khoán). Sau khi đã có tài khoản, nhà đầu tư nghiên cứu lựa chọn loại trái phiếu phù hợp và đặt lệnh mua. Cách mua trái phiếu thực tế cũng đơn giản như mua chứng khoán song điều quan trọng nhất khi đầu tư trái phiếu là lựa chọn loại trái phiếu phù hợp và kênh mua an toàn.

7. Các yếu tố cần lưu ý khi đầu tư vào trái phiếu

Để tối ưu hóa lợi nhuận và giảm thiểu rủi ro, nhà đầu tư trái phiếu cần cân nhắc kỹ lưỡng nhiều yếu tố quan trọng.

• Đánh giá kỹ tổ chức phát hành: Tổ chức phát hành đóng vai trò quyết định đến mức độ an toàn của trái phiếu. Một doanh nghiệp hoặc tổ chức có sức khỏe tài chính tốt và khả năng trả nợ cao sẽ mang lại sự yên tâm cho nhà đầu tư. Ngược lại, nếu tổ chức phát hành gặp vấn đề về tài chính, nhà đầu tư có thể đối mặt với rủi ro mất vốn hoặc không nhận được lãi như kỳ vọng.
• Hiểu rõ lãi suất và kỳ hạn trái phiếu: Lãi suất và kỳ hạn của trái phiếu ảnh hưởng trực tiếp đến lợi nhuận và khả năng quản lý dòng tiền của bạn.Lựa chọn loại lãi suất và kỳ hạn phù hợp với mục tiêu tài chính sẽ giúp nhà đầu tư tối ưu hóa hiệu quả đầu tư.
• Đa dạng hóa danh mục đầu tư: Để giảm thiểu rủi ro, bạn cần tránh tập trung toàn bộ vốn vào một loại trái phiếu hoặc một tổ chức phát hành duy nhất. Đa dạng hóa danh mục đầu tư là nguyên tắc quan trọng giúp bảo vệ tài sản và tối ưu hóa lợi nhuận.
• Chú ý thanh khoản của trái phiếu: Thanh khoản, tức khả năng chuyển đổi trái phiếu thành tiền mặt, là yếu tố quan trọng cần xem xét. Không phải tất cả trái phiếu đều dễ dàng mua bán, đặc biệt trên thị trường thứ cấp.
• Theo dõi thị trường và các yếu tố kinh tế: Thị trường trái phiếu chịu ảnh hưởng lớn từ các yếu tố kinh tế vĩ mô như lãi suất ngân hàng, chính sách tài khóa và tình hình kinh tế chung. Hiểu rõ những yếu tố này sẽ giúp bạn điều chỉnh danh mục đầu tư kịp thời.

Kết luận

Trái phiếu mở ra một cánh cửa đầy tiềm năng, nơi nhà đầu tư có thể xây dựng nền tảng tài chính vững chắc với sự an toàn và ổn định. Từ việc nắm bắt bản chất của trái phiếu, làm quen với các thuật ngữ, khám phá các loại trái phiếu đa dạng, đến việc áp dụng những chiến lược đầu tư thông minh, nhà đầu tư đã trang bị cho mình kiến thức cần thiết để tự tin chinh phục thị trường. Dù là người mới bắt đầu hay đã có kinh nghiệm, trái phiếu luôn là người bạn đồng hành đáng tin cậy, mang đến cơ hội sinh lời bền vững trong hành trình tài chính của mỗi nhà đầu tư.