Đấu thầu là gì? Những quy định về đấu thầu cần biết

Đấu thầu là một trong những hoạt động quan trọng nhằm đảm bảo tính cạnh tranh, minh bạch, và hiệu quả kinh tế trong việc lựa chọn nhà thầu cho các dự án. Để thực hiện quá trình này đúng pháp luật, các bên liên quan cần hiểu rõ các quy định cụ thể về đấu thầu, bao gồm các hình thức, phương thức, ưu đãi, cũng như những điều kiện và thủ tục liên quan. Bài viết này sẽ giúp bạn nắm rõ khái niệm đấu thầu và những quy định cần biết để đảm bảo quá trình đấu thầu diễn ra thuận lợi và hiệu quả.

1. Đấu thầu là gì?

Đấu thầu là quá trình lựa chọn nhà thầu hoặc nhà đầu tư đáp ứng tốt nhất các yêu cầu của một gói thầu, dự án theo những tiêu chí được quy định trước đó. Quá trình này nhằm ký kết và thực hiện hợp đồng cung cấp dịch vụ tư vấn, dịch vụ phi tư vấn, mua sắm hàng hóa, xây lắp hoặc thực hiện các dự án đầu tư.

Đấu thầu được thực hiện dựa trên các nguyên tắc cạnh tranh, công bằng, minh bạch và hiệu quả kinh tế. Mục tiêu chính của đấu thầu là tìm được đối tác phù hợp, đảm bảo chất lượng và tối ưu hóa chi phí trong việc sử dụng nguồn lực.

2. Các hình thức đấu thầu

Các hình thức đấu thầu theo Luật Đấu thầu 2013 rất đa dạng, được thiết kế để phù hợp với từng loại dự án và gói thầu, đảm bảo tính minh bạch, cạnh tranh, và hiệu quả kinh tế. Các hình thức đấu thầu bao gồm:

• Đấu thầu rộng rãi là hình thức đấu thầu phổ biến nhất, cho phép tất cả các nhà thầu, nhà đầu tư quan tâm được tham gia mà không bị giới hạn về số lượng. Đây là cách lựa chọn nhà thầu công khai, minh bạch, và cạnh tranh, đảm bảo quá trình tuyển chọn diễn ra một cách công bằng. Hình thức này được áp dụng cho hầu hết các gói thầu, ngoại trừ một số trường hợp đặc biệt được quy định trong Luật Đấu thầu 2013.
• Đấu thầu hạn chế được áp dụng trong những tình huống mà gói thầu có yêu cầu kỹ thuật cao hoặc tính đặc thù mà chỉ có một số ít nhà thầu đáp ứng được. Khi thực hiện đấu thầu hạn chế, bên mời thầu sẽ mời một số nhà thầu có năng lực và kinh nghiệm cụ thể tham gia. Số lượng nhà thầu tham dự bị giới hạn nhằm đảm bảo lựa chọn được nhà thầu phù hợp với yêu cầu chuyên môn đặc biệt của gói thầu.
• Chỉ định thầu là quá trình lựa chọn nhà thầu trực tiếp, không cần thông qua quá trình đấu thầu công khai. Hình thức này chỉ được áp dụng trong các trường hợp đặc biệt, bao gồm: khắc phục hậu quả do sự cố bất khả kháng, các gói thầu cần đảm bảo bí mật quốc gia, gói thầu cấp bách liên quan đến bảo vệ chủ quyền quốc gia, hoặc gói thầu mua sắm các sản phẩm, dịch vụ liên quan đến công nghệ, bản quyền mà không thể mua từ nhà thầu khác. Việc chỉ định thầu phải tuân thủ các điều kiện nghiêm ngặt và phải được phê duyệt bởi cơ quan có thẩm quyền.
• Chào hàng cạnh tranh là hình thức áp dụng cho các gói thầu có giá trị nhỏ, đơn giản như dịch vụ phi tư vấn thông dụng, hàng hóa sẵn có, hoặc công trình xây lắp đơn giản. Các nhà thầu sẽ được mời chào giá cạnh tranh dựa trên tiêu chí và yêu cầu của gói thầu. Phương thức này giúp tiết kiệm thời gian và chi phí trong quá trình lựa chọn nhà thầu. Để áp dụng chào hàng cạnh tranh, gói thầu phải có kế hoạch lựa chọn nhà thầu được phê duyệt và đã có dự toán theo quy định.

• Mua sắm trực tiếp được thực hiện đối với gói thầu mua sắm hàng hóa tương tự thuộc cùng một dự án hoặc dự toán mua sắm. Để áp dụng hình thức này, nhà thầu phải là người đã trúng thầu trước đó thông qua đấu thầu rộng rãi hoặc hạn chế. Nội dung gói thầu mới phải tương tự và có quy mô nhỏ hơn 130% so với gói thầu đã ký hợp đồng trước đó. Giá của gói thầu mới không được vượt quá đơn giá của các phần việc thuộc gói thầu tương tự đã ký trước đó. Thời hạn áp dụng mua sắm trực tiếp là trong vòng 12 tháng kể từ khi ký hợp đồng trước đó.

• Tự thực hiện là hình thức áp dụng cho các tổ chức trực tiếp quản lý và sử dụng gói thầu có đủ năng lực về kỹ thuật, tài chính, và kinh nghiệm để tự mình thực hiện gói thầu. Tự thực hiện giúp đơn vị chủ đầu tư tận dụng được nguồn lực nội bộ và giảm bớt chi phí phát sinh từ việc thuê nhà thầu bên ngoài.

• Lựa chọn nhà thầu, nhà đầu tư trong trường hợp đặc biệt dành cho các gói thầu có điều kiện riêng biệt, đặc thù mà không thể áp dụng các hình thức đấu thầu thông thường. Trong trường hợp này, người có thẩm quyền sẽ trình Thủ tướng Chính phủ để xem xét và quyết định phương án lựa chọn nhà thầu hoặc nhà đầu tư phù hợp nhất với hoàn cảnh cụ thể của dự án.

• Tham gia thực hiện cộng đồng được áp dụng đối với các gói thầu thuộc chương trình mục tiêu quốc gia, chương trình hỗ trợ xóa đói giảm nghèo, hoặc các dự án tại vùng sâu, vùng xa, hải đảo, khu vực kinh tế – xã hội đặc biệt khó khăn. Trong trường hợp này, cộng đồng dân cư, tổ chức, hoặc các nhóm thợ tại địa phương sẽ được giao thực hiện toàn bộ hoặc một phần gói thầu, tạo điều kiện thúc đẩy phát triển kinh tế địa phương và tăng cường sự tham gia của cộng đồng vào công tác xây dựng, phát triển.

Những hình thức đấu thầu trên giúp tối ưu hóa quá trình lựa chọn nhà thầu, đảm bảo đáp ứng các yêu cầu về tính minh bạch, cạnh tranh và hiệu quả kinh tế, phù hợp với từng loại gói thầu và hoàn cảnh cụ thể của dự án.

3. Phương thức đấu thầu

Theo Luật Đấu thầu 2013, các phương thức lựa chọn nhà thầu, nhà đầu tư được phân chia dựa trên quá trình và cách thức tổ chức đánh giá hồ sơ dự thầu. Dưới đây là mô tả cụ thể về các phương thức này:

Phương thức một giai đoạn một túi hồ sơ

Phương thức này được áp dụng trong các trường hợp như đấu thầu rộng rãi, đấu thầu hạn chế với các gói thầu cung cấp dịch vụ phi tư vấn, mua sắm hàng hóa, xây lắp, hoặc hỗn hợp có quy mô nhỏ. Nó cũng áp dụng cho chào hàng cạnh tranh, chỉ định thầu và mua sắm trực tiếp. Trong phương thức này, nhà thầu, nhà đầu tư nộp hồ sơ dự thầu hoặc hồ sơ đề xuất gồm cả đề xuất về kỹ thuật và tài chính trong một túi hồ sơ. Toàn bộ hồ sơ sẽ được mở cùng một lúc để đánh giá và lựa chọn nhà thầu.

Phương thức một giai đoạn hai túi hồ sơ

Phương thức này áp dụng trong đấu thầu rộng rãi hoặc đấu thầu hạn chế cho các gói thầu cung cấp dịch vụ tư vấn, dịch vụ phi tư vấn, mua sắm hàng hóa, xây lắp, hỗn hợp, cũng như trong lựa chọn nhà đầu tư. Nhà thầu, nhà đầu tư nộp đồng thời hai loại hồ sơ riêng biệt: hồ sơ đề xuất về kỹ thuật và hồ sơ đề xuất về tài chính. Quá trình mở thầu diễn ra hai lần: lần đầu mở hồ sơ kỹ thuật để đánh giá, lần thứ hai mở hồ sơ tài chính của những nhà thầu đáp ứng yêu cầu về kỹ thuật.

Phương thức hai giai đoạn một túi hồ sơ

Phương thức này thường áp dụng trong đấu thầu rộng rãi hoặc hạn chế đối với các gói thầu mua sắm hàng hóa, xây lắp, hoặc hỗn hợp có quy mô lớn và phức tạp. Trong giai đoạn đầu, nhà thầu chỉ nộp đề xuất về kỹ thuật và phương án tài chính nhưng chưa bao gồm giá dự thầu. Sau khi trao đổi với nhà thầu về yêu cầu kỹ thuật, hồ sơ mời thầu giai đoạn hai sẽ được xác định. Trong giai đoạn thứ hai, nhà thầu đã tham gia giai đoạn một sẽ nộp hồ sơ dự thầu gồm cả đề xuất kỹ thuật và tài chính, bao gồm cả giá dự thầu và bảo đảm dự thầu.

Phương thức hai giai đoạn hai túi hồ sơ

Đây là phương thức áp dụng cho các gói thầu có tính chất phức tạp, liên quan đến kỹ thuật, công nghệ mới, hoặc có tính đặc thù, thường áp dụng cho các gói thầu mua sắm hàng hóa, xây lắp có quy mô lớn. Trong giai đoạn đầu, nhà thầu nộp đồng thời hồ sơ đề xuất về kỹ thuật và tài chính riêng biệt. Sau khi đánh giá hồ sơ kỹ thuật, sẽ xác định các nội dung cần điều chỉnh và danh sách nhà thầu đáp ứng yêu cầu. Trong giai đoạn hai, những nhà thầu này sẽ được mời nộp hồ sơ dự thầu. Hồ sơ này bao gồm cả đề xuất về kỹ thuật và tài chính, tương ứng với nội dung kỹ thuật đã hiệu chỉnh. Hồ sơ tài chính đã nộp trong giai đoạn một sẽ được mở cùng lúc với hồ sơ giai đoạn hai để đánh giá.

4. Các thông tin khác cần biết về đấu thầu

4.1 Thông tin về đấu thầu

Các thông tin liên quan đến quá trình đấu thầu bắt buộc phải được đăng tải công khai trên Hệ thống mạng đấu thầu quốc gia và Báo đấu thầu để đảm bảo tính minh bạch, cạnh tranh. Các thông tin cụ thể bao gồm:

• Kế hoạch lựa chọn nhà thầu, nhà đầu tư: Là bản kế hoạch chi tiết về việc lựa chọn các đơn vị tham gia đấu thầu cho dự án.
• Thông báo mời quan tâm, thông báo mời sơ tuyển: Thông tin nhằm mời các nhà thầu quan tâm tham gia hoặc sơ tuyển để chọn ra danh sách ngắn các nhà thầu đủ điều kiện.
• Thông báo mời chào hàng, thông báo mời thầu: Chi tiết về các gói thầu, yêu cầu và hướng dẫn để nhà thầu có thể nộp hồ sơ dự thầu.
• Danh sách ngắn: Danh sách các nhà thầu, nhà đầu tư đã vượt qua giai đoạn sơ tuyển và được mời tham gia đấu thầu chính thức.
• Kết quả lựa chọn nhà thầu, nhà đầu tư: Thông tin công khai về đơn vị trúng thầu.
• Kết quả mở thầu đối với đấu thầu qua mạng: Kết quả công bố công khai về quá trình mở thầu khi thực hiện đấu thầu qua mạng.
• Thông tin xử lý vi phạm pháp luật về đấu thầu: Các quyết định xử lý vi phạm trong quá trình đấu thầu.
• Văn bản quy phạm pháp luật về đấu thầu: Các quy định, nghị định, thông tư liên quan đến đấu thầu.
• Danh mục dự án đầu tư theo hình thức đối tác công tư, dự án có sử dụng đất: Các dự án thuộc lĩnh vực đối tác công tư hoặc dự án có sử dụng đất.
• Cơ sở dữ liệu về nhà thầu, nhà đầu tư, chuyên gia đấu thầu, giảng viên đấu thầu và cơ sở đào tạo về đấu thầu: Cơ sở dữ liệu giúp đánh giá năng lực và kinh nghiệm của các nhà thầu, nhà đầu tư.
• Thông tin khác có liên quan: Bao gồm các thông tin cần thiết khác về quá trình đấu thầu.

Các thông tin trên khuyến khích được đăng tải thêm trên các trang thông tin điện tử của bộ, ngành, địa phương hoặc phương tiện truyền thông đại chúng khác để tăng tính minh bạch.

4. 2. Ngôn ngữ sử dụng trong đấu thầu

Đối với đấu thầu trong nước, ngôn ngữ sử dụng là tiếng Việt.

Đối với đấu thầu quốc tế, ngôn ngữ có thể là tiếng Anh hoặc kết hợp cả tiếng Việt và tiếng Anh.

4. 3. Đồng tiền dự thầu

Đối với đấu thầu trong nước, nhà thầu chỉ được phép chào thầu bằng đồng Việt Nam.

Đối với đấu thầu quốc tế:

• Hồ sơ mời thầu, hồ sơ yêu cầu phải quy định rõ đồng tiền dự thầu trong hồ sơ, nhưng không được vượt quá ba loại đồng tiền. Một hạng mục công việc cụ thể chỉ được chào thầu bằng một loại đồng tiền.
• Nếu nhà thầu được chào thầu bằng hai hoặc ba loại đồng tiền, khi đánh giá hồ sơ, toàn bộ các loại đồng tiền phải được quy đổi về một đồng tiền thống nhất. Nếu có đồng Việt Nam trong các loại đồng tiền chào thầu, việc quy đổi phải về đồng Việt Nam. Hồ sơ mời thầu phải quy định rõ về đồng tiền quy đổi, thời điểm, và tỷ giá quy đổi.
• Chi phí trong nước liên quan đến việc thực hiện gói thầu phải được chào thầu bằng đồng Việt Nam.
• Chi phí ngoài nước liên quan đến gói thầu có thể chào thầu bằng đồng tiền nước ngoài.

4.4. Chi phí trong đấu thầu:

Chi phí lựa chọn nhà thầu bao gồm việc chuẩn bị hồ sơ dự thầu, dự sơ tuyển, và các chi phí trong quá trình đấu thầu. Hồ sơ mời quan tâm, mời sơ tuyển được phát miễn phí; hồ sơ mời thầu được bán hoặc phát miễn phí cho nhà thầu.

Chi phí lựa chọn nhà đầu tư bao gồm chi phí chuẩn bị hồ sơ dự sơ tuyển, hồ sơ dự thầu, và chi phí tổ chức đấu thầu. Nhà đầu tư được chọn phải trả các chi phí này.

Chi phí trong đấu thầu qua mạng gồm phí tham gia hệ thống, phí đăng tải thông tin và các chi phí liên quan đến quá trình đấu thầu.

4.5. Ưu đãi trong lựa chọn nhà thầu:

Đấu thầu trong nước và quốc tế: Nhà thầu cung cấp hàng hóa sản xuất trong nước chiếm tỷ lệ 25% trở lên được hưởng ưu đãi.

Đấu thầu quốc tế: Nhà thầu trong nước hoặc liên danh với nhà thầu nước ngoài đảm nhận từ 25% giá trị công việc được ưu đãi.

Đấu thầu trong nước: Nhà thầu có 25% lao động nữ, thương binh, người khuyết tật, hoặc là doanh nghiệp nhỏ được ưu đãi.

Việc tính ưu đãi được thực hiện bằng cách cộng thêm điểm vào điểm đánh giá hoặc cộng thêm số tiền vào giá dự thầu của nhà thầu không được ưu đãi.

4.6 Điều kiện đối với cá nhân tham gia đấu thầu:

Phải có chứng chỉ đào tạo về đấu thầu, trình độ chuyên môn, kinh nghiệm và ngoại ngữ phù hợp.

Người lập hồ sơ, đánh giá hồ sơ phải có chứng chỉ hành nghề đấu thầu.

4.7. Các trường hợp hủy thầu:

Tất cả hồ sơ dự thầu không đáp ứng yêu cầu.

Thay đổi mục tiêu, phạm vi đầu tư.

Hồ sơ mời thầu không tuân thủ pháp luật.

Có bằng chứng về hối lộ, thông thầu, gian lận.

Trách nhiệm khi hủy thầu: Tổ chức, cá nhân vi phạm dẫn đến hủy thầu phải bồi thường chi phí cho các bên liên quan và bị xử lý theo quy định pháp luật.

Việc hiểu rõ về đấu thầu và các quy định pháp lý liên quan là yếu tố then chốt giúp các bên tham gia lựa chọn nhà thầu một cách minh bạch, công bằng, và hiệu quả. Từ những quy định về hình thức, phương thức đấu thầu đến các điều kiện tham gia và ưu đãi trong đấu thầu, việc nắm vững kiến thức này không chỉ đảm bảo quyền lợi của các bên mà còn góp phần thúc đẩy sự phát triển bền vững trong hoạt động đầu tư, mua sắm công.

Phần mềm kế toán online MISA AMIS là phần mềm kế toán toàn diện với các tính năng vượt trội, đáp ứng nhu cầu tài chính của doanh nghiệp:

• Hệ sinh thái kết nối: Kết nối với các hệ thống phần mềm khác trong doanh nghiệp để quản lý tài chính liền mạch.
• Tự động nhập liệu: Nhập liệu tự động từ hóa đơn và ngân hàng, giúp công việc kế toán diễn ra nhanh chóng và chính xác.
• Đầy đủ các nghiệp vụ kế toán: Bao gồm hạch toán, quản lý công nợ, lập báo cáo tài chính và xử lý thuế.
• Tự động tổng hợp số liệu lên báo cáo thuế và báo cáo tài chính: Giúp doanh nghiệp tuân thủ các quy định về thuế nhanh chóng và chính xác

Trải nghiệm 15 ngày dùng thử miễn phí MISA AMIS – phần mềm kế toán online giúp bạn quản lý tài chính hiệu quả hơn

Dùng ngay miễn phí