Tại hội thảo Quản trị Doanh nghiệp trong kỷ nguyên AI – Nâng cao hiệu suất với AI và dữ liệu thông minh diễn ra sáng 11/03 tại Hà Nội do Công ty CP MISA tổ chức, TS Cấn Văn Lực – Thành viên HĐTV Chính sách Tài chính – tiền tệ Quốc gia, chuyên gia kinh tế trưởng BIDV kiêm Giám đốc Viện Đào tạo và Nghiên cứu BIDV đã có bài tham luận về chủ đề: Bức tranh kinh tế thế giới và Việt Nam 2025 – Cơ hội, thách thức và giải pháp đối với doanh nghiệp.
1. Cơ hội và thách thức với xuất khẩu Việt Nam từ chính sách thuế của Mỹ
Theo TS Cấn Văn Lực, các chính sách đối ngoại, kinh tế của Tổng thống Donald Trump, đặc biệt là chính sách thuế tạo ra những cơ hội đối với Việt Nam về xuất khẩu, thu hút đầu tư nước ngoài nhưng cũng đem lại không ít thách thức, đặc biệt là khả năng bị áp thuế đối ứng lên tới 5,1%, tương ứng với khoảng 4 tỷ USD Việt Nam phải trả thêm.
Việt Nam có nguy cơ chịu ảnh hưởng bởi chính sách thuế quan của Mỹ dưới chính quyền Tổng thống Donald Trump do thặng dư thương mại lớn và ngày càng tăng giữa hai nước.
Ông Lực nhận định, chính sách thuế của Mỹ khiến xuất khẩu nhiều mặt hàng Việt Nam sang Mỹ có thể giảm do nhu cầu yếu đi. Bên cạnh đó, nguồn vốn FDI (kể cả từ Mỹ) cũng bị ảnh hưởng vì rủi ro chính sách toàn cầu và việc khuyến khích sản xuất tại Mỹ.
Tiếp đó là xu hướng tăng bảo hộ thương mại, kiểm soát xuất khẩu và điều tra (trốn thuế, nguồn gốc xuất xứ…). Chi phí logistics, rủi ro lãi suất và tỷ giá cũng sẽ tăng cao. Ngoài ra, nhiều mặt hàng có khả năng bị áp thuế cao hơn.
Tuy nhiên, theo ông Lực, chính sách thuế của Mỹ cũng mang đến cho Việt Nam một số cơ hội trong xuất khẩu và đầu tư như: Mở rộng xuất khẩu sang Mỹ hay các nền kinh tế khác khi họ tìm nguồn thay thế; tiếp tục có cơ hội từ xu hướng dịch chuyển đầu tư, chuỗi cung ứng; doanh nghiệp phải đa dạng hóa hoạt động và đáp ứng các tiêu chuẩn mới, giúp tăng khả năng chống chịu.
2. Nhóm ngành xuất khẩu chủ lực sẽ bị ảnh hưởng như thế nào?
Theo thống kê của Tổng cục Hải Quan, hiện nhóm 5 ngành hàng xuất khẩu sang Mỹ chủ lực của Việt Nam bao gồm: Điện tử, Dệt may – da giầy, Gỗ và sản phẩm từ gỗ; Nông – thủy – hải sản; Thép và nhôm.
Tại hội thảo này, TS Cấn Văn Lực cũng dẫn một số nhận định từ báo cáo của ông và nhóm tác giả Viện Đào tạo và Nghiên cứu BIDV nơi ông làm Giám đốc về đánh giá tác động của chính sách thuế Mỹ đối với 5 ngành hàng xuất khẩu chủ lực sang Mỹ nêu trên của Việt Nam.
2.1. Nhóm ngành điện tử
Theo báo cáo nghiên cứu này, nhóm ngành điện tử chịu tác động hạn chế do đặc thù quy mô sản xuất và đầu tư lớn, công nghệ cao, phụ thuộc nhiều vào doanh nghiệp FDI.
Do đây là lĩnh vực công nghệ cao, chi phí đầu tư ban đầu lớn, đòi hỏi nguồn nhân lực chất lượng cao; do đó khả năng dịch chuyển chuỗi sản xuất khỏi Việt Nam do tác động của thuế quan từ Mỹ là rất khó xảy ra (mặc dù các doanh nghiệp đa quốc gia này có thể điều chỉnh chuỗi cung ứng).
Với kịch bản cơ sở, TS Cấn Văn Lực và nhóm nghiên cứu dự báo, nhóm hàng này sang Mỹ năm 2025 có thể đạt khoảng 41-42 tỷ USD (tăng 15-20%, chỉ bằng một nửa mức tăng năm trước) do còn có các yếu tố hỗ trợ kể trên; theo đó số thuế nhập khẩu phải nộp thêm của ngành này vào khoảng 4,1-4,2 tỷ USD.
Theo kịch bản tiêu cực, xuất khẩu nhóm hàng này dự báo chỉ tăng 10-15%, còn trong kịch bản tích cực, mức tăng trưởng xuất khẩu có thể đạt mức 20-25%. Tuy nhiên, trong cả 3 kịch bản, do đây là hàng lâu bền, nên khi bị tăng thuế, giá hàng tăng lên, sẽ tác động ngay đến sức cầu (bị giảm), tác động tiêu cực đến xuất khẩu mặt hàng này của các nước (trong đó có Việt Nam).
2.2. Nhóm ngành dệt may, da giầy
Với nhóm ngành dệt may, da giầy, chịu tác động mạnh do áp lực cạnh tranh quốc tế cao, khả năng dịch chuyển chuỗi sản xuất dễ dàng hơn và độ nhạy giá cả ở mức cao.
Tại thị trường Mỹ, hàng dệt may – da giầy Việt Nam cạnh tranh chủ yếu với Bangladesh, Campuchia, Trung Quốc, Ấn Độ, Italy và Indonesia. Hiện tại, ngành này đang đón luồng dịch chuyển sản xuất từ Trung Quốc và trong dài hạn sẽ chiếm dần thị phần của Trung Quốc tại thị trường Mỹ nhờ những lợi thế cạnh tranh chủ yếu.
Tuy nhiên, nếu bị áp thuế quan cao hơn tại thị trường Mỹ (chiếm 40,4% kim ngạch xuất khẩu toàn ngành), ngành sẽ phải đối mặt với nhiều thách thức khi chi phí và hàng rào xuất khẩu tăng lên đáng kể.
Ngoài ra, đây là mặt hàng có thể sử dụng lâu dài, có độ nhạy giá cả cao khi giá tăng lên, kinh tế khó khăn /bất định hơn, người tiêu dùng thường có xu hướng tiết kiệm, có thể giảm mua mặt hàng này.
Với kịch bản cơ sở, TS Cấn Văn Lực dư báo xuất khẩu của ngành sang Mỹ năm 2025 có thể đạt 28-29 tỷ USD (tương ứng với mức tăng 7-11% so với năm trước) do các yếu tố hỗ trợ kể trên. Theo đó, số thuế nhập khẩu phải nộp thêm của ngành vào khoảng 2,8-3 tỷ USD.
Trong kịch bản tiêu cực, mức tăng trưởng xuất khẩu có thể chỉ đạt 3-5%, còn trong kịch bản tích cực, mức tăng trưởng xuất khẩu lên tới 10-13%.
2.3. Nhóm ngành gỗ và sản phẩm gỗ
Với nhóm ngành gỗ và sản phẩm gỗ, chịu tác động trung bình do chuỗi cung ứng khá ổn định và nhu cầu tại Mỹ ở mức cao.
Tại thị trường Mỹ, mặt hàng gỗ và sản phẩm gỗ của Việt Nam cạnh tranh chủ yếu với Canada, Trung Quốc, Brazil và Mexico… Ngành gỗ Việt Nam xuất khẩu sang Mỹ hiện nay đối mặt với những thách thức như kiểm soát nguồn gỗ hợp pháp, nguy cơ gian lận thương mại, yêu cầu xuất xứ.
Nếu bị áp thuế quan tại thị trường Mỹ, khả năng dịch chuyển sản xuất khỏi Việt Nam sẽ chỉ ở mức độ trung bình do chuỗi cung ứng tương đối ổn định, nhu cầu tại thị trường Mỹ vẫn còn rất lớn; tuy nhiên áp lực cạnh tranh sẽ ở mức cao từ các đối thủ trong khu vực như Indonesia, Thái Lan và Malaysia (nhất là khi các đối thủ này chịu mức thuế thấp hơn).
Tuy nhiên, cũng cần lưu ý thêm là mặt hàng này cũng là lâu bền, có độ nhạy giá cả khá cao (như dệt may – da giầy), nên khi kinh tế khó khăn/bất định hơn, người tiêu dùng thường có xu hướng tiết kiệm, có thể giảm mua mặt hàng này.
Trong kịch bản cơ sở (thuế tăng thêm 10%), dự báo xuất khẩu của ngành năm 2025 có thể đạt 10-10,5 tỷ USD (tăng 10-15%) do các yếu tố hỗ trợ kể trên. Theo đó, số thuế nhập khẩu phải nộp thêm của ngành vào khoảng hơn 1 tỷ USD. Trong kịch bản tiêu cực, mức tăng trưởng xuất khẩu có thể chỉ đạt 5-10%, còn trong kịch bản tích cực, mức tăng trưởng xuất khẩu lên tới 15-20%.
2.4. Nhóm ngành nông – thủy – hải sản
Với nhóm ngành nông – thủy – hải sản, ít chịu tác động do đây là nhóm hàng hóa thiết yếu và chiếm tỷ trọng nhỏ trong tổng kim ngạch nhập khẩu hàng hóa của Mỹ.
Năm 2024, Mỹ là thị trường xuất khẩu nông-thủy sản lớn nhất của Việt Nam với giá trị đạt 4,16 tỷ USD, chiếm 3,5% tổng kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang thị trường này. Việc Mỹ áp thuế nhập khẩu đối với Việt Nam và các quốc gia khác, sẽ tạo ra cả cơ hội cũng như thách thức đối với lĩnh vực này.
Đối với hàng thủy sản, trong quá khứ, Mỹ chưa từng áp thuế đồng bộ lên sản phẩm thủy sản nhập khẩu từ các nước. Tuy nhiên, nếu Mỹ áp thuế lên ngành thủy sản, mức thuế kỳ vọng không quá cao do giá trị nhập khẩu thủy sản của Mỹ ở mức thấp (trung bình giai đoạn 2021-2023 đạt 30,7 tỷ USD – chiếm 1% tổng giá trị nhập khẩu hàng hóa của Mỹ.
Nhóm tác giả Viện Đào tạo và Nghiên cứu BIDV do TS Cấn Văn Lực phụ trách dự báo xuất khẩu thủy sản của Việt Nam sang Mỹ năm 2025 có thể đạt hơn 2 tỷ USD, tăng 10-12% so với năm trước. Với kịch bản cơ sở, hàng thủy sản Việt Nam vào Mỹ bị áp thuế 10%, số tiền thuế Việt Nam có thể phải chịu thêm đối với mặt hàng này là 0,2 tỷ USD trong năm 2025.
Đối với hàng nông sản, các mặt hàng này chỉ chiếm tỷ trọng nhỏ trong tổng giá trị nhập khẩu hàng hóa của Mỹ (khoảng 1,6% năm 2024). Bên cạnh đó, các đối thủ cạnh tranh chính của Việt Nam khi xuất khẩu vào Mỹ chủ yếu là Mexico, Brazil, Ấn độ, Indonesia, Thái Lan…
Nếu Mỹ áp thuế lên hàng nông sản nhập khẩu, kỳ vọng mức thuế nhập khẩu sẽ không quá cao đối với mặt hàng này và có thể ở mức thuế như các nước khác (thấp hơn Mexico nếu nước này chịu mức thuế 25%).
Theo Nhóm nghiên cứu, xuất khẩu hàng nông sản của Việt Nam sang Mỹ năm 2025 dự báo có thể đạt 2,7-2,8 tỷ USD, tăng 15-20% so với năm trước (kịch bản cơ sở); khi đó, mức thuế ngành có thể phải chịu thêm là gần 0,28 tỷ USD trong năm 2025.
2.5. Nhóm ngành thép và nhôm
Nhóm ngành thép và nhôm, TS Cấn Văn Lực cho biết dự báo chịu tác động tiêu cực.
Đối với mặt hàng thép, việc các nước Canada, Mexico, Brazil, Hàn Quốc, Đức…bị tăng thuế nhập khẩu thép vào Mỹ từ 0% lên 25% cũng như thép Trung Quốc đang chịu mức thuế 25%, khi đó thép Việt Nam có thể cạnh tranh sòng phằng với các nước này (thay vì chịu thiệt thòi do thuế cao hơn như trước đây).
Tuy nhiên, chịu áp thuế cao hơn khiến doanh nghiệp các nước này có thể chuyển hướng xuất khẩu sang các thị trường khác, làm gia tăng mức độ cạnh tranh xuất khẩu thép của Việt Nam và tại thị trường trong nước (nhất là Trung Quốc).
Trong khi đó, việc thép xuất khẩu của Việt Nam có được hưởng lợi từ việc này hay không cần có thời gian và số liệu để đánh giá thêm. Năm 2024, Việt Nam xuất khẩu 1,32 tỷ USD sắt thép các loại sang Mỹ (chiếm khoảng 4% tổng giá trị sản xuất của ngành).
Đối với mặt hàng nhôm, theo dữ liệu từ Trademap, Mỹ là thị trường xuất khẩu nhôm lớn nhất của Việt Nam. Năm 2024, Việt Nam xuất khẩu khoảng 479 triệu USD nhôm và sản phẩm nhôm sang thị trường Mỹ. Với quyết định áp thuế mới, nhôm Việt Nam xuất khẩu sang Mỹ chịu tác động tiêu cực khi thuế bị tăng lên, từ mức 10% lên 25%.
contact@misa.com.vn
0904 885 833
https://www.misa.vn/
