Đấu giá tài sản là gì? Hướng dẫn toàn diện từ A-Z cho người mới

Đấu giá tài sản là một hoạt động quan trọng trong lĩnh vực kinh tế, giúp tối ưu hóa giá trị của tài sản thông qua quy trình cạnh tranh công khai. Doanh nghiệp, cá nhân cần hiểu rõ về các hình thức đấu giá tài sản để tận dụng tối đa cơ hội kinh doanh và đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả trong các giao dịch tài chính. Hãy cùng MISA AMIS tìm hiểu chi tiết về đấu giá tài sản trong bài viết sau đây.

1. Tổng quan về đấu giá tài sản

Đấu giá tài sản là quá trình bán công khai tài sản thông qua cuộc đấu giá, nơi người mua trả giá cao nhất sẽ trở thành người chiến thắng và sở hữu tài sản đó. Quá trình này được sử dụng để đảm bảo tính minh bạch và công bằng trong việc bán tài sản, đặc biệt là các tài sản có giá trị cao hoặc phức tạp như bất động sản, xe cộ, tác phẩm nghệ thuật, và thiết bị.

Đấu giá có thể được tổ chức bởi các tổ chức, công ty đấu giá chuyên nghiệp, hoặc thông qua các nền tảng đấu giá trực tuyến.

2. Cơ sở pháp lý về đấu giá tài sản tại Việt Nam

Đấu giá tài sản tại Việt Nam được quy định bởi Luật Đấu giá tài sản số 01/2016/QH14, có hiệu lực từ ngày 01/07/2017. Luật này thiết lập các nguyên tắc, trình tự và thủ tục liên quan đến đấu giá, bao gồm cả quyền và nghĩa vụ của đấu giá viên, tổ chức hành nghề đấu giá, và các cá nhân, tổ chức liên quan. Gần đây, các sửa đổi tại Luật Giá số 16/2023/QH15 và Luật số 37/2024/QH15 đã tiếp tục củng cố sự minh bạch và công bằng trong hoạt động đấu giá.

3. Các loại tài sản phải bán qua đấu giá

Căn cứ theo quy định tại Khoản 2 Điều 1 Luật số đầu giá tài sản sửa đổi bổ sung số 37/2024/QH15, tài sản mà pháp luật quy định phải đấu giá bao gồm:

• Quyền sử dụng đất: Căn cứ theo quy định pháp luật về đất đai.
• Quyền khai thác khoáng sản: Căn cứ theo quy định pháp luật về khoáng sản.
• Quyền sử dụng tần số vô tuyến điện: Căn cứ theo quy định pháp luật về tần số vô tuyến điện.
• Quyền sử dụng mã, số viễn thông và tên miền quốc gia “.vn”: Căn cứ theo quy định pháp luật về viễn thông.
• Quyền sử dụng rừng, cho thuê rừng: Căn cứ theo quy định pháp luật về lâm nghiệp.
• Tài sản cố định của doanh nghiệp: Có vốn đầu tư nhà nước trong sản xuất, kinh doanh.
• Tài sản là hàng dự trữ quốc gia: Căn cứ theo quy định pháp luật về dự trữ quốc gia.
• Tài sản công: Bao gồm tài sản tại cơ quan, tổ chức, đơn vị, tài sản kết cấu hạ tầng, và tài sản có quyền sở hữu toàn dân.
• Tài sản thi hành án: Theo quy định của pháp luật về thi hành án dân sự.
• Tài sản bảo đảm: Đảm bảo thực hiện nghĩa vụ theo quy định pháp luật.
• Tài sản kê biên: Để bảo đảm thi hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính.
• Tài sản của hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã phá sản: Căn cứ theo quy định pháp luật về hợp tác xã và pháp luật về phá sản.
• Tài sản của doanh nghiệp phá sản: Căn cứ theo quy định pháp luật về phá sản.
• Nợ xấu và tài sản bảo đảm của khoản nợ xấu: Của tổ chức tín dụng mà Nhà nước sở hữu 100% vốn điều lệ, được Ngân hàng Nhà nước Việt Nam thành lập để xử lý.
• Tài sản khác: Quy định bởi pháp luật cần đấu giá.

4. Các hình thức và phương thức đấu giá tài sản

Tổ chức đấu giá tài sản thỏa thuận với người có tài sản đấu giá lựa chọn một trong các hình thức sau đây để tiến hành cuộc đấu giá:

• Đấu giá trực tiếp bằng lời nói tại cuộc đấu giá.
• Đấu giá bằng bỏ phiếu trực tiếp tại cuộc đấu giá.
• Đấu giá bằng bỏ phiếu gián tiếp.
• Đấu giá trực tuyến.

Phương thức trả giá bao gồm:

• Phương thức trả giá lên.
• Phương thức đặt giá xuống.

5. Quy trình tham gia đấu giá tài sản

Do đấu giá chia thành nhiều hình thức khác nhau và mỗi hình thức sẽ có quy trình thực hiện khác nhau nên để đảm bảo tính chính xác, MISA AMIS đã tổng hợp quy trình thực hiện theo từng loại hình đấu giá

5.1 Đấu giá trực tiếp bằng lời nói tại cuộc đấu giá

Đấu giá viên điều hành cuộc đấu giá theo hình thức đấu giá trực tiếp bằng lời nói tại cuộc đấu giá theo trình tự như sau:

• Khởi động cuộc đấu giá:
  • Giới thiệu đấu giá viên và người giúp việc.
  • Công bố và điểm danh người tham gia đấu giá.
  • Đọc Quy chế cuộc đấu giá.
  • Giới thiệu tài sản đấu giá và nhắc giá khởi điểm.
  • Thông báo bước giá và khoảng thời gian giữa các lần thực hiện trả giá.
  • Phát số cho người tham gia đấu giá và hướng dẫn cách trả giá.
• Quá trình trả giá:
  • Đấu giá viên yêu cầu trả giá.
  • Người tham gia trả giá, mỗi lần phải cao hơn lần trước.
  • Đấu giá viên công bố giá trả mới và khuyến khích trả giá tiếp.
  • Kết thúc khi không có ai trả giá cao hơn; công bố người trả giá cao nhất.

5.2 Đấu giá bằng bỏ phiếu trực tiếp tại cuộc đấu giá

Đấu giá viên điều hành cuộc đấu giá theo hình thức đấu giá bằng bỏ phiếu theo trình tự dưới đây:

• Khởi động và giới thiệu tương tự đấu giá bằng lời nói.
• Quá trình trả giá:
  • Người tham gia đấu giá ghi giá muốn trả trên phiếu.
  • Sau thời gian quy định, phiếu được thu và kiểm đếm.
  • Đấu giá viên công bố từng phiếu và giá cao nhất.
  • Nếu có nhiều người cùng trả giá cao nhất, tiến hành đấu giá tiếp hoặc bốc thăm.
• Quá trình chấp nhận giá:
  • Người tham gia ghi chấp nhận giá trên phiếu.
  • Phiếu được thu và công bố.
  • Nếu có nhiều người chấp nhận cùng một mức giá, bốc thăm để xác định người trúng đấu giá.
  • Thỏa thuận về cách thức bỏ phiếu và số vòng đấu giá giữa người có tài sản và tổ chức đấu giá.

5.3 Đấu giá bằng bỏ phiếu gián tiếp

• Quy trình nhận phiếu:
  • Khi đăng ký, người tham gia đấu giá nhận phiếu trả giá cùng với hướng dẫn chi tiết về cách ghi phiếu. Phiếu trả giá phải được bỏ vào phong bì dán kín, ký tại mép, và nộp qua bưu điện hoặc trực tiếp.
  • Thùng phiếu được niêm phong sau khi hết thời hạn nhận phiếu, thường là 2 ngày làm việc trước phiên đấu giá.
• Buổi công bố giá: Tại buổi công bố giá, đấu giá viên điều hành phiên đấu giá theo trình tự sau đây:
  • Khởi động và giới thiệu tương tự đấu giá bằng lời nói.
  • Xác minh sự nguyên vẹn của thùng phiếu và từng phong bì trong sự giám sát của người tham gia và người có tài sản.
  • Đấu giá viên tiến hành mở từng phong bì và kiểm tra tính hợp lệ của phiếu trả giá sau đó thực hiện công bố số phiếu hợp lệ, số phiếu không hợp lệ và giá trả của từng phiếu (đối với đấu giá quyền sử dụng đất, chỉ công bố giá trả cao nhất.)
  • Người có phiếu trả giá cao nhất được công bố là người trúng đấu giá. Nếu có nhiều hơn một người cùng trả giá cao nhất, đấu giá viên tổ chức một phiên đấu giá tiếp bằng hình thức đấu giá trực tiếp bằng lời nói hoặc bỏ phiếu trực tiếp.
    • Nếu các bên đồng ý tiếp tục trả giá, phiên đấu giá tiếp tục cho đến khi có người trả giá cao hơn.
    • Nếu không có sự đồng ý trả giá tiếp, đấu giá viên tổ chức bốc thăm để xác định người trúng đấu giá.

5.4 Đấu giá trực tuyến

Việc đấu giá trực tuyến được thực hiện qua Cổng Đấu giá tài sản quốc gia hoặc các trang thông tin đấu giá trực tuyến cung cấp một cách tiếp cận hiện đại và thuận tiện cho cả người bán và người mua. Các bước chi tiết của quá trình này gồm:

• Tổ chức đấu giá: Các tổ chức hành nghề đấu giá tài sản có thể thực hiện tổ chức đấu giá trực tuyến bằng cách sử dụng cổng đấu giá quốc gia hoặc trang thông tin đấu giá trực tuyến của chính họ, hoặc thuê dịch vụ từ một tổ chức đấu giá khác.
• Công bố thông tin: Thông báo công khai về cuộc đấu giá và Quy chế cuộc đấu giá được đăng tải trên Cổng Đấu giá tài sản quốc gia hoặc trên trang thông tin đấu giá trực tuyến.
• Đăng ký tham gia: Người tham gia đấu giá cần đăng ký và nộp hồ sơ tham gia đấu giá qua cổng thông tin trực tuyến; nộp tiền đặt trước theo quy định để đảm bảo sự nghiêm túc trong việc tham gia đấu giá.
• Xem tài sản đấu giá: Người tham gia có thể xem tài sản đấu giá trực tuyến thông qua hình ảnh, video hoặc thông tin chi tiết được cung cấp trên cổng đấu giá. Đối với một số trường hợp cụ thể, có thể có quy định cho phép xem tài sản trực tiếp.
• Thực hiện trả giá: Việc trả giá được thực hiện trực tiếp trên nền tảng đấu giá trực tuyến, với việc các lượt đấu giá được cập nhật và hiển thị ngay lập tức cho tất cả người tham gia.
• Công bố kết quả: Kết quả của cuộc đấu giá sẽ được công bố trên Cổng Đấu giá tài sản quốc gia hoặc các trang thông tin đấu giá trực tuyến. Thông tin kết quả cũng được gửi đến địa chỉ thư điện tử của người tham gia đấu giá.

6. Quyền và nghĩa vụ của các bên trong đấu giá tài sản

6.1 Quyền và nghĩa vụ của tổ chức hành nghề đấu giá tài sản

Quyền và nghĩa vụ của tổ chức hành nghề đấu giá tài sản được quy định trong Luật Đấu giá tài sản 2016, sửa đổi bổ sung theo các văn bản pháp luật liên quan.

Tổ chức hành nghề đấu giá tài sản có quyền cung cấp dịch vụ đấu giá theo quy định pháp luật, bao gồm việc tuyển dụng đấu giá viên, cử đấu giá viên điều hành các cuộc đấu giá, và nhận thù lao dịch vụ theo hợp đồng đã ký kết. Bên cạnh đó, tổ chức có quyền yêu cầu người có tài sản đấu giá cung cấp đầy đủ thông tin, giấy tờ liên quan để đảm bảo quá trình đấu giá được thực hiện minh bạch. Ngoài ra, tổ chức cũng có quyền đơn phương chấm dứt hoặc hủy bỏ hợp đồng dịch vụ đấu giá trong trường hợp phát hiện vi phạm, đảm bảo tuân thủ các quy định pháp luật dân sự và đấu giá.

Tuy nhiên, đi kèm với các quyền lợi là những nghĩa vụ quan trọng mà tổ chức phải tuân thủ. Tổ chức hành nghề đấu giá phải đảm bảo thực hiện đúng quy trình, nguyên tắc đấu giá theo luật định và chịu trách nhiệm về kết quả đấu giá. Điều này bao gồm việc ban hành Quy chế cuộc đấu giá, tổ chức các phiên đấu giá liên tục đúng thời gian, địa điểm, cũng như thực hiện nghĩa vụ giao tài sản và giấy tờ liên quan cho người mua sau khi hoàn tất giao dịch. Hơn nữa, tổ chức cần lập các sổ sách theo dõi hoạt động đấu giá, mua bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp cho đấu giá viên, và báo cáo hoạt động thường xuyên hoặc đột xuất cho cơ quan nhà nước có thẩm quyền.

6.2 Quyền và nghĩa vụ của người có tài sản đấu giá

Người có tài sản đấu giá có quyền giám sát quá trình tổ chức và thực hiện đấu giá để đảm bảo tính minh bạch và công bằng. Họ có thể tham dự trực tiếp cuộc đấu giá và yêu cầu tạm dừng nếu phát hiện tổ chức đấu giá hoặc đấu giá viên có hành vi vi phạm pháp luật. Trong trường hợp hợp đồng dịch vụ đấu giá hoặc hợp đồng mua bán tài sản đấu giá có vấn đề, người có tài sản đấu giá được quyền đơn phương chấm dứt hoặc yêu cầu tòa án tuyên bố vô hiệu.

Về nghĩa vụ, người có tài sản đấu giá phải chịu trách nhiệm về tính pháp lý của tài sản được đưa ra đấu giá, bao gồm việc cung cấp thông tin và giấy tờ liên quan đầy đủ, chính xác. Họ cần ký kết hợp đồng mua bán tài sản sau khi đấu giá thành công và bàn giao tài sản cho người trúng đấu giá theo quy định. Trong trường hợp tài sản thuộc sở hữu nhà nước, người có tài sản đấu giá phải báo cáo chi tiết quá trình lựa chọn tổ chức đấu giá, diễn biến cuộc đấu giá và kết quả lên cơ quan có thẩm quyền.

6.3 Quyền và nghĩa vụ của người tham gia đấu giá

Người tham gia đấu giá được quyền truy cập/ cung cấp đầy đủ thông tin liên quan đến tài sản đấu giá, bao gồm mô tả chi tiết, giá khởi điểm cũng như các điều kiện liên quan. Người tham gia đấu giá tài sản có quyền trả giá một cách tự do và bình đẳng, không bị ép buộc hoặc giới hạn bởi bất kỳ tổ chức hoặc cá nhân nào. Nếu phát hiện hành vi vi phạm từ tổ chức đấu giá, đấu giá viên hoặc người khác trong cuộc đấu giá, người tham gia đấu giá có thể khiếu nại hoặc yêu cầu tạm dừng cuộc đấu giá. Trong trường hợp trúng đấu giá, người tham gia được bảo đảm quyền lợi liên quan đến việc nhận tài sản theo đúng thỏa thuận.

Người tham gia đấu giá cần tuân thủ các quy định của pháp luật và quy chế cuộc đấu giá. Tức là người tham gia đấu giá tài sản phải đảm bảo việc nộp hồ sơ và tiền đặt trước đúng hạn, trung thực trong quá trình đấu giá và không thực hiện các hành vi gây cản trở hoặc làm sai lệch kết quả đấu giá. Sau khi trúng đấu giá, họ có nghĩa vụ hoàn tất các khoản thanh toán theo đúng thời hạn quy định và nhận tài sản theo thỏa thuận.

7. Những lưu ý, rủi ro và kinh nghiệm thực tiễn khi tham gia đấu giá tài sản

Khi tham gia đấu giá tài sản, mỗi bên đều cần chú ý những điểm sau để đảm bảo quyền lợi và quá trình đấu giá diễn ra suôn sẻ:

Đối với người tham gia đấu giá:

• Nghiên cứu kỹ thông tin tài sản: Người tham gia cần xác minh rõ tình trạng pháp lý của tài sản, giá trị thực tế và các điều kiện liên quan để tránh việc bị lừa đảo hoặc mua phải tài sản có vấn đề.
• Đặt ngân sách hợp lý: Xác định rõ ràng số tiền mình có thể chi trả và không vượt quá ngân sách để tránh rủi ro tài chính.
• Đọc kỹ quy chế đấu giá: Trước khi tham gia, người đấu giá cần nắm vững các quy định của cuộc đấu giá, các điều kiện tham gia và quyền lợi của mình.

Đối với tổ chức đấu giá:

• Đảm bảo tính minh bạch và công bằng: Tổ chức đấu giá cần cung cấp đầy đủ thông tin về tài sản và quy trình đấu giá, đảm bảo mọi điều kiện được thông báo rõ ràng và minh bạch để tạo sự tin tưởng cho người tham gia.
• Cung cấp thông tin đầy đủ và chính xác: Tổ chức đấu giá phải đảm bảo rằng thông tin tài sản là chính xác và không gây nhầm lẫn, bảo vệ quyền lợi cho tất cả các bên tham gia.
• Tuân thủ đúng quy định pháp luật: Đảm bảo cuộc đấu giá diễn ra đúng quy trình pháp lý và giải quyết các vấn đề phát sinh kịp thời.

Đối với người có tài sản đấu giá:

• Chịu trách nhiệm về tài sản: Người có tài sản cần đảm bảo rằng tài sản đưa ra đấu giá là hợp pháp, có giấy tờ đầy đủ và không có tranh chấp.
• Cung cấp thông tin chính xác: Người có tài sản cần cung cấp đầy đủ và chính xác các thông tin về tài sản, tình trạng của nó và các giấy tờ liên quan để tránh các tranh chấp sau khi đấu giá thành công.
• Chuẩn bị hợp đồng rõ ràng: Cần có hợp đồng mua bán cụ thể, quy định rõ ràng các điều khoản về giao nhận tài sản, thanh toán và chuyển nhượng quyền sở hữu.

Đấu giá tài sản, đặc biệt là bất động sản, mang lại cơ hội đầu tư hấp dẫn nhưng cũng chứa đựng nhiều rủi ro cho mỗi bên trong cuộc đấu giá. Người tham gia có thể gặp phải tình trạng giá đấu vượt xa giá trị thực do cạnh tranh khốc liệt. Hơn nữa, rủi ro pháp lý từ tranh chấp quyền sở hữu cũng rất phổ biến cho người tham gia đấu giá. Để giảm thiểu rủi ro,  người tham gia cần nghiên cứu kỹ lưỡng thông tin tài sản và hợp tác với các chuyên gia để xác định giá khởi điểm hợp lý.

Người tổ chức đấu giá cũng chịu áp lực lớn trong việc đảm bảo tính minh bạch và tuân thủ pháp luật. Trường hợp vi phạm quy định có thể dẫn đến hủy kết quả đấu giá và thiệt hại về uy tín. Để tối ưu hóa quy trình, tổ chức cần công khai thông tin đầy đủ và sử dụng công nghệ để thu hút nhiều người tham gia. Cuối cùng, người có tài sản đấu giá cần hợp tác với tổ chức uy tín, cung cấp thông tin minh bạch và ký hợp đồng chặt chẽ để bảo vệ quyền lợi của mình từ đó gia tăng cơ hội thành công trong đấu giá.

8. Câu hỏi thường gặp về đấu giá tài sản

Ai có thể tham gia đấu giá tài sản?

Tất cả cá nhân và tổ chức đủ điều kiện theo quy định của pháp luật đều có quyền tham gia đấu giá tài sản. Tuy nhiên, một số nhóm như nhân viên của tổ chức hành nghề đấu giá hoặc người có quyền quyết định bán tài sản sẽ không được tham gia.

Tại sao cần đấu giá tài sản?

Đấu giá tài sản giúp tối ưu hóa giá trị tài sản bằng cách khuyến khích cạnh tranh giữa người mua. Đấu giá tài sản mang lại lợi ích cho người có tài sản và tạo cơ hội cho người tham gia mua được tài sản với giá hợp lý.

Có thể hủy kết quả đấu giá không?

Có, kết quả đấu giá có thể bị hủy trong một số trường hợp như vi phạm quy trình pháp luật, thông đồng giữa các bên hoặc tài sản không đủ điều kiện để đấu giá. Việc hủy kết quả cần được thực hiện theo các quy định cụ thể của Luật Đấu giá tài sản.

Giá khởi điểm trong đấu giá được xác định như thế nào?

Giá khởi điểm được xác định dựa trên giá trị thực tế của tài sản thông qua các phương pháp định giá hoặc theo quy định của pháp luật áp dụng cho loại tài sản đó. Thực tế, người có tài sản đấu giá có thể tự xác định giá khởi điểm hoặc ủy quyền cho tổ chức hành nghề đấu giá.

Tham gia đấu giá tài sản không chỉ mở ra nhiều cơ hội mà còn đòi hỏi doanh nghiệp phải chuẩn bị kỹ lưỡng và nắm bắt các thông số tài chính một cách chính xác. Để tự tin hơn khi tham gia và đảm bảo quyền lợi của mình, hãy trang bị cho doanh nghiệp các công cụ quản lý tài chính hiệu quả.

Để đảm bảo tính chính xác trong các hoạt động kế toán và quản lý tài chính, doanh nghiệp có thể cân nhắc sử dụng phần mềm kế toán online MISA AMIS. Với khả năng quản lý tài chính toàn diện, từ kế toán, thuế đến quản lý tài sản, MISA AMIS giúp doanh nghiệp tối ưu hóa quá trình đấu giá và đảm bảo sự minh bạch trong các giao dịch:

• Hạch toán kế toán tự động: Tự động ghi nhận các bút toán kế toán như mua hàng, bán hàng, thanh toán, xuất -nhập kho… giúp giảm thiểu sai sót trong nhập liệu và tiết kiệm thời gian.
• Tự động tổng hợp số liệu-kết xuất báo cáo tài chính và hàng trăm biểu mẫu báo cáo sẵn có giúp kế toán đáp ứng kịp thời yêu cầu của ban lãnh đạo
• Tự động lập và gửi báo cáo thuế: Phần mềm tự động lập các tờ khai thuế và cho phép nộp thuế điện tử trực tiếp tới cơ quan thuế, giúp tiết kiệm thời gian và giảm thiểu sai sót.
• Giao dịch ngân hàng trực tuyến: Kết nối trực tiếp với các ngân hàng, cho phép thực hiện các giao dịch chuyển khoản, đối chiếu số dư tài khoản, và theo dõi tình hình tiền mặt một cách tiện lợi.
• Kết nối với các phần mềm khác: Tích hợp với các phần mềm quản lý khác như CRM, ERP, phần mềm bán hàng, giúp đồng bộ dữ liệu và tối ưu hóa quy trình quản lý.

Anh chị kế toán có thể đăng ký trải nghiệm bản demo phần mềm kế toán online MISA AMIS miễn phí trong 15 ngày để tìm hiểu về các tính năng và các phân hệ của phần mềm.

Trải nghiệm miễn phí